Η συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση της ΠΕΜΕΝ (4 Μάρτη 1901 - 4 Μάρτη 2001), αποτελεί σταθμό και αφετηρία στην ιστορική πορεία της συνδικαλιστικής οργάνωσης των Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού.

Η ΠΕΜΕΝ πρωτοπόρα οργάνωση, όχι μόνο στο ναυτεργατικό χώρο, αλλά γενικότερα στο ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα, διαδραμάτισε και διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στους αγώνες για τη βελτίωση της θέσης των μηχανικών, αλλά και γενικότερα των Ελλήνων ναυτεργατών.

Αυτή ακριβώς η τιμητική θέση που κατέχει σ' όλη την ιστορική της πορεία, της δίνει το κύρος και τη βαρύτητα εκείνης της οργάνωσης - που εκτός από ορισμένες περιόδους και ιδιαίτερα της 7χρονης αμερικανοκίνητης δικτατορίας των συνταγματαρχών - στάθηκε επάξια στις επάλξεις των ταξικών αγώνων.

Οι ρίζες της ΠΕΜΕΝ βρίσκονται στη Σύρα που αποτελούσε στα τέλη του 19ου αιώνα το κέντρο του διαμετακομιστικού εμπορίου. Αλλωστε, εκεί ιδρύθηκε το 1885 και η πρώτη ατμοπλοϊκή εταιρία που είχε και αμύθητα κέρδη!

Στα 1889 ιδρύθηκε ο πρώτος σύλλογος των μηχανικών και θερμαστών των βαποριών. Ο σύλλογος πήρε το όνομα «Μετοχικόν Ταμείον των Ελλήνων Μηχανουργών Ο ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ», που γρήγορα εξελίχθηκε σε σωματείο των μηχανικών εμπορικού ναυτικού.

Σύμφωνα με τα ντοκουμέντα του αρχείου της ΠΕΜΕΝ, στις 5 Μάρτη 1901, συγκλήθηκε η 1η Συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Ατμομηχανικού Συνδέσμου «Ο ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ», όπως ήταν τότε ο τίτλος της οργάνωσης των μηχανικών. Τα γραφεία της οργάνωσης στεγάζονταν στη λιμενική περιοχή του Πειραιά, εκεί που φιλοξενήθηκε (4 Νοέμβρη 1918) το Α Ιδρυτικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ (Κομμουνιστικό), που θεμελίωσε τον πολιτικό οργανισμό της εργατικής τάξης και επωμίστηκε το μεγάλο ρόλο του και την ιστορική του αποστολή.

Να σημειωθεί ότι στην ίδρυση της Ενωσης Μηχανικών πρωτοστάτησαν απόφοιτοι του Πολυτεχνείου, απ' τους οποίους προέρχονταν και οι πρώτοι πρόεδροί της, όπως ο Μπούχλας κ.ά.

Μια από τις δραστηριότητες της Ενωσης Μηχανικών, στα πρώτα βήματά της, ήταν η ίδρυση Λέσχης των μελών της που είχε τίτλο «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ», από την οποία προήλθε αργότερα η ομώνυμη Νυχτερινή Σχολή Μηχανικών.

Οι προσπάθειες της συνδικαλιστικής οργάνωσης των μηχανικών, όπως και των άλλων κλαδικών σωματείων της εποχής (Πλοιάρχων, Ναυτοθερμαστών), στηρίζονταν στην αρχή σ' ένα πνεύμα φιλανθρωπίας και αλληλοβοήθειας, με επίδραση της συντεχνιακής αντίληψης.

Στη σύντομη αυτή ιστορική αναδρομή διαπιστώνεται ότι η ΠΕΜΕΝ είναι η μόνη ναυτεργατική οργάνωση, που όχι μόνο πρωτοστάτησε στους συνδικαλιστικούς αγώνες των ναυτεργατών, αλλά έδωσε και αίμα. Η προσφορά της ΠΕΜΕΝ στους κοινωνικούς αγώνες αναγνωρίστηκε από το πιο προοδευτικό κομμάτι του ελληνικού λαού, δηλαδή από τις χιλιάδες των μελών και στελεχών του ΚΚΕ. Πρόσφατη απόδειξη αποτελεί η εκλογή στην ΚΕ από το 16ο Συνέδριο του ΚΚΕ του προέδρου της ΠΕΜΕΝ Γιώργου Τούσα, που επιβεβαιώνει τους στενούς δεσμούς των Ελλήνων ναυτεργατών με το ΚΚΕ.

Στο πλούσιο αγωνιστικό παρελθόν της ΠΕΜΕΝ αναφέρεται και η πρώτη απεργία, τον Μάρτη του 1910, με αιτήματα τη βελτίωση της τροφοδοσίας και του κανονισμού εργασίας στα καράβια. Στη διάρκειά της έγινε ανεπιτυχής προσπάθεια για το σπάσιμο της απεργίας από την κυβέρνηση του Δραγούμη, με τη ναυτολόγηση στρατευμένων στα εμπορικά πλοία. Μετά 26 ημέρες απεργία, με την αλληλεγγύη των εργαζομένων της στεριάς, κάμφθηκε η αδιαλλαξία της κυβέρνησης και των εφοπλιστών.

Από την ίδρυσή της η Ενωση Μηχανικών είχε καθοριστική συμβολή στον ταξικό αγωνιστικό προσανατολισμό του συνδικαλιστικού κινήματος της εργατικής τάξης, στη συγκρότηση της ΓΣΕΕ, έδωσε σκληρές μάχες για το 8ωρο και την επιβολή του θεσμού της Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας και πάλεψε για δημοκρατικές ελευθερίες, για το ιερό δικαίωμα της απεργίας, για την κατοχύρωση και διεύρυνση των συνδικαλιστικών ελευθεριών.

Καθοριστική ήταν η συμβολή της ΠΕΜΕΝ στη συγκρότηση της θρυλικής ΟΕΝΟ, με επικεφαλής τον μηχανικό Βασίλη Μπεκάκο και τον Αντώνη Αμπατιέλο, που έδωσε μεγαλειώδεις αγώνες ενάντια στο φασιστικό άξονα με χιλιάδες νεκρούς μηχανικούς - ναυτεργάτες κατά τη διάρκεια του Β Παγκόσμιου Πολέμου 1940 - 1944, για Εθνική Ανεξαρτησία και Λαϊκή Κυριαρχία.

Οι διώξεις, οι εξορίες, οι δολοφονικές επιθέσεις ενάντια σε συνδικαλιστικά στελέχη της ΠΕΜΕΝ, η ωμή βία και η τρομοκρατία ενάντια στους μηχανικούς από τους εφοπλιστές και τους πολιτικούς εκπροσώπους τους σ' όλη τη διάρκεια της νεότερης ιστορίας της χώρας μας, αντιμετωπίστηκαν με αυτοθυσία, κάνοντας ισχυρότερη την ΠΕΜΕΝ μετά από κάθε σκληρή μάχη.

Η αγωνιστική πορεία της ΠΕΜΕΝ συνεχίζεται τις επόμενες δεκαετίες μέχρι σήμερα με σκληρούς αγώνες`, ενάντια στο εφοπλιστικό κεφάλαιο και τους πολιτικούς εκπροσώπους του για την υπεράσπιση και διεύρυνση των κατακτήσεων των μηχανικών.

«Στις σημερινές συνθήκες, τονίζει σε ανακοίνωσή της η διοίκηση της ΠΕΜΕΝ, έχουμε υποχρέωση και καθήκον να μεταδώσουμε στους νέους μηχανικούς, γενικότερα στους νέους ναυτεργάτες τη φλόγα της συλλογικής δράσης, της αλληλεγγύης, τα ιδανικά της δημοκρατίας, της ελευθερίας, την αναγκαιότητα του συλλογικού ταξικού αγώνα.

Να ενισχύσουμε τους δεσμούς μας με το διεθνές ταξικό εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, στην πάλη ενάντια στην αντιλαϊκή πολιτική της κυβέρνησης, της Ευρωπαϊκής Ενωσης, των εφοπλιστών, του μεγάλου κεφαλαίου και των άλλων πολιτικών εκπροσώπων τους.

Τιμώντας τους χιλιάδες μηχανικούς, ναυτεργάτες, τα 100 χρόνια δράσης της ιστορικής ΠΕΜΕΝ, επιβάλλεται να συμβάλουμε με όλες μας τις δυνάμεις για την ανάπτυξη των απεργιακών κινητοποιήσεων, για την ανατροπή της αντιλαϊκής πολιτικής. Για να διεκδικήσουμε τα δίκαια αιτήματά μας, για την ανάπτυξη της ναυτιλίας με ελληνικής σημασίας πλοία, με Ελληνες μηχανικούς, ναυτεργάτες προς όφελος της εργατικής τάξης και γενικότερα των εργαζομένων. Για κοινωνική δικαιοσύνη και προκοπή».

Κάτω από συνθήκες άγριας τρομοκρατίας, που εκδηλωνόταν με συλλήψεις, εκτελέσεις ναυτεργατών κομμουνιστών και γενικά αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, στήθηκε και η δίκη - σκευωρία της Ομοσπονδίας Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων (ΟΕΝΟ), που άρχισε στις 18 Οκτώβρη 1948, κράτησε πάνω από 20 μέρες και είχε σκοπό τον αποκεφαλισμό της ηγεσίας της θρυλικής αυτής οργάνωσης.

Στους 36 κατηγορούμενους για παράβαση του Γ` Ψηφίσματος 1946 «περί κατασκοπίας» - έτσι χαρακτήριζαν τη συνδικαλιστική δράση - συμπεριλαμβάνονταν οι Βασ. Μπεκάκος πρόεδρος της ΠΕΜΕΝ, Απ. Ράπεσης ταμίας της ΠΕΜΕΝ, Δημ. Κολιαράκης διοικητικός Σύμβουλος της ΠΕΜΕΝ και οι μηχανικοί Γ. Λαμπαδάριος, Απ. Γεωργούλης, Κ. Φραντζεσκάκης.

Χάρη στη διεθνή συμπαράσταση και αλληλεγγύη, καθώς και στο ενδιαφέρον του παγκόσμιου συνδικαλιστικού κινήματος και ειδικότερα στην παρέμβαση του εκπροσώπου της Σοβιετικής Ενωσης στον ΟΗΕ, η εκτέλεση ανεστάλη και οι θανατοποινίτες μεταφέρθηκαν στις φυλακές Ιτζεδίν της Κρήτης και στη Γιούρα.

Ο Μήτσος Κολιαράκης, που διατέλεσε μέλος του ΔΣ της ΠΕΜΕΝ, δίνει απ' το αρχείο της μνήμης του μερικές άγνωστες σελίδες της ιστορίας της:

«Στη γερμανική κατοχή, εμείς οι μηχανικοί μαζί και οι άλλοι ναυτεργάτες, βρεθήκαμε άνεργοι, δίχως δουλιά κάτω από το πέλμα της χιτλεροφασιστικής κατοχής, όπως και ολόκληρος ο λαός, όρθιοι όμως και αδούλωτοι. Βρήκαμε καταφύγιο στα γραφεία της Ενωσής μας. Μαζευόμασταν πρωί και βράδυ, για να συζητήσουμε, να σχολιάσουμε τις ελληνικές εκπομπές του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Μόσχας και του BBC και να ανταλλάξουμε τις απόψεις μας, για να μεταβάλουμε γρήγορα την Ενωση, όχι μονάχα δεύτερο σπίτι μας, αλλά και σε στρατηγείο της οργανωμένης πάλης μας, ενάντια στις αρχές κατοχής και τους Ελληνες συνεργάτες τους, σε ταμπούρι του αγώνα μας για τη δική μας επιβίωση και των οικογενειών μας, των οικογενειών των αποκλεισμένων στο εξωτερικό ναυτεργατών και για τη λευτεριά της πατρίδας μας.

Σ' αυτό συντέλεσε και το γεγονός ότι η τότε διοίκηση της ΠΕΜΕΝ ήταν εκλεγμένη δημοκρατικά και δε στηριζόταν στα δεκανίκια της 4ης Αυγούστου και του φασιστικού συνδικαλιστικού και εφοπλιστικού μηχανισμού. Ετσι, με επικεφαλής τη διοίκησή μας, πλαισιωμένη από μηχανικούς και μέλη των οικογενειών των ναυτεργατών, άρχισαν από τις πρώτες βδομάδες της κατοχής διαβήματα στο υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και στην κυβέρνηση για τη χορήγηση επιδομάτων, για να ακολουθήσει πολύ σύντομα μαζική συγκέντρωση έξω από το ΥΕΝ, που τότε στεγαζόταν στην οδό Κολοκοτρώνη στην Αθήνα. Τη συγκέντρωση συγκροτούσαν μηχανικοί, άλλοι ναυτεργάτες και πολλές μάνες, γυναίκες και αδελφές, των οποίων οι προστάτες είχαν αποκλειστεί στο εξωτερικό. Ενα σύνολο από 400 περίπου άτομα.

Η συγκέντρωση πήρε μαχητικό χαρακτήρα, όταν οι μανδαρίνοι του υπουργείου, συνεργάτες των αρχών κατοχής, αντί να κάνουν δεκτή την επιτροπή, κάλεσαν την αστυνομία για τη διάλυση της συγκέντρωσής μας. Οι συγκεντρωμένοι παραβιάζουν την είσοδο του υπουργείου, πλημμυρίζουν τις σκάλες και τους διαδρόμους του και φτάνουν έξω από το γραφείο του Σκαρπέτη, που ήταν ο διευθυντής του υπουργείου, ο οποίος, τότε, μονάχος ζητούσε εναγώνια να δει και να συζητήσει με την επιτροπή μας. Αυτό κι έγινε, για να υποχρεωθεί να μας δηλώσει τελικά, ότι η χορήγηση επιδομάτων στους ναυτικούς και στις οικογένειές τους αποτελούσε "τετελεσμένο" γεγονός. Ετσι κερδήθηκε η πρώτη μάχη για την επιβίωση.

Οταν απελευθερώθηκε η πατρίδα μας, τα προβλήματα των μηχανικών και όλων των ναυτεργατών οξύνονταν μαζί και η δίκαια οργή και αγανάκτησή τους, για να εκφραστεί οργανωμένα τον Φλεβάρη του 1947 με πανναυτεργατική απεργία και κινητοποίηση, όταν όλες οι άλλες μορφές πάλης εξαντλήθηκαν, δίχως κανένα αποτέλεσμα.

Στην απεργία εκείνη, που επιβλήθηκε στην ΠΝΟ και κράτησε 12 μέρες, πρωτοποριακός ήταν ο ρόλος των μηχανικών και της διοίκησής τους και οπωσδήποτε η δράση τους έχει τη θέση της στην αγωνιστική ιστορία της ΠΕΜΕΝ».

Η διοίκηση της ΠΕΜΕΝ, συνεχίζοντας την πρωτοπόρα 100χρονη δράση της στο ναυτεργατικό εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα για τα προβλήματα των μηχανικών και γενικότερα των ναυτεργατών, έχει δημιουργήσει το Πολιτιστικό Τμήμα, που συμβάλλει μέσα απ' τη συλλογική δράση στη διασκέδαση των παιδιών των μηχανικών.

Το ενδιαφέρον των παιδιών των μηχανικών και η επιτυχία των εκδηλώσεων του Πολιτιστικού Τμήματος της ΠΕΜΕΝ είναι μια απάντηση στην προσπάθεια συκοφάντησης κάθε συλλογικής δημιουργίας, προβάλλοντας αδιέξοδους δρόμους, που οδηγούν σε περιπέτειες και κινδύνους για τη νεολαία μας.

Τα παιδιά των μηχανικών που συμμετέχουν στο Πολιτιστικό Τμήμα της ΠΕΜΕΝ στέλνουν μήνυμα ότι η ελπίδα για πρόοδο και προκοπή επιτυγχάνεται με σκληρή δουλιά και με την οργανωμένη συλλογική δράση.