Σάββατο 16 Μάρτη 2024 - Κυριακή 17 Μάρτη 2024
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΘΕΜΑΤΑ & ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ
200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821
«Οταν η διοίκησις βιάζη, αθετή, καταφρονή τα δίκαια του λαού και δεν εισακούη τα παράπονα του, το να κάμη τότε ο λαός, ή κάθε μέρος του λαού, επανάστασιν, ν' αρπάξη τα άρματα και να τιμωρήση τους τυράννους του, είναι το πλέον ιερόν απ' όλα τα δίκαια του και το πλέον απαραίτητον απ' όλα τα χρέη του». Ρήγας (Φεραίος) Βελεστινλής, «Νέα Πολιτική Διοίκησις» Η Επανάσταση του 1821 ήταν αστική εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση, γνήσιο «τέκνο» της εποχής της. Προέκυψε ως συνέπεια των κοινωνικοοικονομικών αντιθέσεων που οξύνθηκαν την περίοδο μετάβασης από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό. Αποτέλεσε μία από τις κοσμογονικές αλλαγές που συντελούνταν εκείνη την περίοδο, έναν από τους πολλούς κρίκους των...
Η ενασχόληση του ΚΚΕ με την Επανάσταση του 1821 καταγράφεται από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του έως τις μέρες μας. Αιτία, που ώθησε στην πραγματοποίηση αυτής της προσπάθειας, δεν ήταν μόνο και κυρίως η σημασία του '21 και οι ανάγκες της ιδεολογικής διαπάλης με την αστική ιστοριογραφία. Αποφασιστικά επέδρασε και το γεγονός ότι η ανάλυση για τον χαρακτήρα της Επανάστασης του '21, τις κινητήριες δυνάμεις της, τους στόχους και το αποτέλεσμά της, συνδεόταν με την αποτίμηση της ανάπτυξης του καπιταλισμού στην Ελλάδα. Ωστόσο, στην ερμηνεία της Επανάστασης επέδρασε αρνητικά η περιορισμένη μελέτη της ίδιας της γέννησης και ανάπτυξης των καπιταλιστικών σχέσεων στην Ελλάδα. Εξάλλου, σε αυτή ασκούσαν...
Η ιδιοκτησία γης αποτελεί κομβικό ζήτημα για την κατανόηση των σχέσεων παραγωγής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στην τροποποίηση του καθεστώτος ιδιοκτησίας της γης αποτυπώνονται η επίδραση της επέκτασης των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και τα διαφορετικά συμφέροντα των κοινωνικών - ταξικών δυνάμεων, τα οποία και μας βοηθούν να κατανοήσουμε τη στάση που κράτησαν απέναντι στην Επανάσταση του 1821. Η προϊστορία Η προώθηση των Οθωμανών στη Βαλκανική Χερσόνησο προηγήθηκε χρονικά της κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης (1453). Από το 1352 έως το 1402, οι περιοχές της Θράκης, της Βουλγαρίας, της Μακεδονίας, της Ηπείρου (περιοχή Ιωαννίνων) και της...
Οι αναφορές σε «ελληνική» αστική τάξη, γενικότερα στον όρο «Ελληνας» και τα παράγωγά του, χαρακτηρίζονται από μια αντιφατικότητα, δεδομένης της εποχής. Και αυτό γιατί στη διάρκεια του 18ου αιώνα ήταν η ανάδυση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στην πολυεθνοτική Οθωμανική Αυτοκρατορία που πυροδότησε τη διαδικασία διαμόρφωσης των αστικών τάξεων της Βαλκανικής και της αντίστοιχης εθνικής συνείδησης. Εκείνη την εποχή ως «Ελληνες» θεωρούνταν όχι μόνο οι ελληνόφωνοι χριστιανοί ορθόδοξοι, αλλά και σλαβόφωνοι πληθυσμοί, βλάχοι, ορθόδοξοι αλβανόφωνοι κ.ά. Ολοι αυτοί οι πληθυσμοί μοιράζονταν δύο κοινά χαρακτηριστικά: Το ορθόδοξο δόγμα και τη χρήση της ελληνικής γλώσσας. Η ελληνική γλώσσα κατέστη...
Το τέλος του 16ου αιώνα βρήκε την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη δίνη μιας σοβαρής δημοσιονομικής κρίσης, αφού οι πόλεμοι κατά των Σαφαβιδών στην Ανατολή και κατά των Αψβούργων στην Κεντρική Ευρώπη (1579 - 1606) είχαν εξαντλήσει οικονομικά την Αυτοκρατορία1. Επίσης, κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, οι θαλάσσιες ανακαλύψεις «μετέφεραν» τους εμπορικούς δρόμους από την οθωμανική ενδοχώρα στον Ατλαντικό Ωκεανό, στερώντας από την Αυτοκρατορία το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων από το εξωτερικό εμπόριο2. Η οριστική παρακμή της Αυτοκρατορίας ξεκίνησε με τη δεύτερη αποτυχημένη πολιορκία της Βιέννης (1683), η οποία άνοιξε το δρόμο στις στρατιωτικές ήττες και τις εδαφικές απώλειες που χαρακτήρισαν τον...
Σε προηγούμενο άρθρο («Ριζοσπάστης του Σαββατοκύριακου», 30-31 Γενάρη) αναφερθήκαμε στη μεγάλη ανάπτυξη της ελληνόκτητης ναυτιλίας στη διάρκεια της περιόδου 1750 - 1821. Στο παρόν άρθρο θα εστιάσουμε στην κοινωνική ομάδα που κατεξοχήν πρωταγωνίστησε στην προεπαναστατική ναυτιλιακή ανάπτυξη αλλά και μετασχηματίστηκε μέσω αυτής στους πλοιοκτήτες των νησιών του Αιγαίου. Παρόλο που αντίστοιχη ανάπτυξη γνώρισαν οι πλοιοκτήτες του Ιονίου, εντούτοις εστιάζουμε στο Αιγαίο, καθώς τα «ναυτικά νησιά» του πρωταγωνίστησαν και στην Επανάσταση που ακολούθησε. Τα εμπορικά «σιταροκάραβα» της Υδρας, των Σπετσών, των Ψαρών, της Κάσου αποτέλεσαν τον πυρήνα του πολεμικού στόλου της Επανάστασης, ενώ οι...
Παραμονές της Επανάστασης, η οθωμανική εξουσία θεώρησε ότι συγκεντρώνοντας στην Τριπολιτσά εκπρόσωπους από τις πιο ισχυρές οικογένειες των Πελοποννησίων κοτζαμπάσηδων, θα απέτρεπε την ευρέως φημολογούμενη εξέγερση. Ο Μ. Καραγάτσης στήριξε σε αυτό το ιστορικό γεγονός την πλοκή του βιβλίου του «Ο κοτζάμπασης του Καστρόπυργου», όπου διηγείται την ιστορία του Μίχαλου Ρούση, ενός κοτζαμπάση που στάλθηκε στην Τριπολιτσά έπειτα από αίτημα των Οθωμανών. Οταν οξύνθηκαν οι επιθέσεις των επαναστατών και έγινε γνωστή η συμμετοχή των κοτζαμπάσηδων στην Επανάσταση, ο Ρούσης αποφάσισε, χρησιμοποιώντας τις φιλίες του με Οθωμανούς αξιωματούχους, να εξισλαμιστεί για να γλιτώσει τη ζωή του. Μπορεί το βιβλίο...
Με χίλια ονόματα μια χάρη ακρίτας είτε αρματολός αντάρτης, κλέφτης, παλικάρι πάντα είναι ο ίδιος ο λαός Πολλές φορές στην Ιστορία του εργατικού και του κομμουνιστικού κινήματος η ανάδειξη προσωπικοτήτων ή ομάδων που πρωτοστάτησαν σε προηγούμενες επαναστάσεις (ιδιαίτερα τις αστικές, αλλά όχι μόνο) αξιοποιήθηκε προκειμένου να αναδειχθεί ο ρόλος των επαναστάσεων ως ατμομηχανών της κοινωνικής εξέλιξης, αλλά και ως πηγής έμπνευσης και εμψύχωσης των αγωνιζόμενων εργατικών - λαϊκών μαζών. Ο Β. Ι. Λένιν π.χ. θα αναφερθεί στους μπολσεβίκους ως Ιακωβίνους του εργατικού κινήματος, θέλοντας να αναδείξει πως, όπως οι Ιακωβίνοι στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης αποτελούσαν την πιο ριζοσπαστική...
Μία από τις πρώτες πράξεις της οθωμανικής εξουσίας μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης υπήρξε η «αποκατάσταση» της ιεραρχίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας (η οποία βρισκόταν «ακέφαλη» από το 1450), με τη σύγκληση Συνόδου και την ανάδειξη νέου Πατριάρχη. Η οθωμανική εξουσία διεύρυνε και ενίσχυσε τα προνόμια και τις αρμοδιότητες της Εκκλησίας, καθιστώντας την τμήμα του οθωμανικού κρατικού μηχανισμού. Πράγματι, μέσα από ένα σύνθετο πλέγμα θρησκευτικών, νομοθετικών, εκπαιδευτικών, φορολογικών κι άλλων εξουσιών, η Εκκλησία κατέστη ο επικεφαλής - και κατά προέκταση ο ρυθμιστής κάθε πτυχής της ζωής - της διαμορφωθείσας κατά το οθωμανικό πλαίσιο «χριστιανικής κοινότητας» των Ρωμαίων (millet-i Rum)....



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ