Οι ημέρες έχουν βαρύνει από γεγονότα. Οι μαθητές φέρανε σε πρώτο πλάνο την αγωνία τους για το μέλλον. Είναι το μέλλον τους ένας ορίζοντας κατάστικτος από πονηριές νομοθετημένες και χορηγίες παγιδευμένες. Εδειξαν ότι είναι άριστα "πληροφορημένοι" κι άφησαν χωρίς ακροατές εκείνους που επέμεναν για το αντίθετο.

Ορισμένοι από εμάς ίσως πήραμε ένα μάθημα από τους μαθητές μας. Με τη δική τους ματιά έψαξα στις εφημερίδες να βρω ανάμεσα σε όσα γράφουν τι θα μπορούσε να θεωρηθεί ως πρόταση της κοινωνίας μας προς τους νέους, να βρω κάτι, τελοσπάντων, που να μειώνει την αγωνία τους. Θέλετε τη συγκομιδή; Ιδού ό,τι θα μπορούσε να είναι δραστηριότητα που αφορά στους νέους: Εκπαιδευτική "μεταρρύθμιση", ιδιωτικά ΙΕΚ, Βαλκανική Ταξιαρχία Ταχείας Επέμβασης. Ναι! Αυτές είναι οι προτάσεις που κάνουν όσοι επαγγέλλονται την "ισχυρή" ευρωπαϊκή Ελλάδα.

Το αίσθημα του κλειστού ορίζοντα, εκείνου που χωράει μονάχα τη διαδρομή από μαθητής φαντάρος, με έκανε να αναζητήσω το πλάτεμά του. Ανέτρεξα στην τέχνη που ξέρει να διαλέγεται με δύναμη, γιατί τους καλλιτεχνικούς της μύθους ο καθημερινός μας αγώνας και ο μόχθος τούς έχει τροφοδοτήσει.

Διάλεξα να διαβάσω το έργο ενός αναγνώστη. Την "Αντιγόνη" του Σοφοκλή σε δραματικό κείμενο του Μπ. Μπρεχτ. Υπάρχει εξαιρετικό ενδιαφέρον στο διάλογο των μορφών, όπως αυτές μετακινούνται από εποχή σε εποχή και από κείμενο σε κείμενο. Η τραγική ηρωίδα του Σοφοκλή, που αντιπροσωπεύει το θείο νόμο απέναντι στον κρατικό νόμο του Κρέοντα, δανείζει τη δραματική της ύλη στην Αντιγόνη της Γερμανίας.

Τώρα, η "Αντιγόνη" του 1945 συνειδητοποιεί καθαρά τι είναι εκείνο που θέλει να επιβάλει ως νόμιμη (τιμωρία) τη θυσία της. Και μπορούμε, γενικεύοντας, να πάρουμε τη θυσία με όλες της τις μορφές, από την υλική και ηθική εξόντωση ως τη σφαγή του πολέμου. Η Αντιγόνη αποκαλύπτει το θύτη της: η προσωπική φιλοδοξία και η αλαζονεία της δύναμης.

Μάθημα Μπρεχτ, λοιπόν, σήμερα, με την "Αντιγόνη" του Σοφοκλή. Εγώ, απλά, υπογραμμίζω:

Αντιγόνη:

Οποιος διψά για εξουσία, πίνει νερό αλμυρό,

και τίποτα δεν ξεδιψάει τη λύσσα του

...................

Κι ο σκυμμένος δε βλέπει αυτόν που ορμά.

Βλέπει μονάχα χώμα - το χώμα που θα τον δεχτεί.

...................

Κι εσείς, που λιβανίζετε τον Κρέοντα

για τις πολλές του νίκες, η νίκη του η στερνή

θα 'ναι ο χαμός σας!

Τειρεσίας:

...................

γιατί οι κολόνες του θριάμβου είναι έτσι λιγνές;

Λέω: μπας και φυλάνε το χαλκό για τα όπλα;

Πλέκουνε μάλλινα παντού για το στρατό...

Λέω: μπας κι ετοιμάζονται γι' άλλο φθινόπωρο;

Οσμίζομαι σαν να παστώνουν ψάρια...

Λέω: δες, αυτοί θα μαγειρεύουνε

κάποια καινούρια χειμωνιάτικη εκστρατεία...

(Μπ. Μπρεχτ, "Αντιγόνη". Μετάφραση: Αλ. Σολομός, εκδ. "Δωδώνη", 1995, σελ. 43, 45, 70, 76).

Γεωργία ΛΑΔΟΓΙΑΝΝΗ

Επ. Καθηγήτρια

Πανεπιστήμιου Ιωαννίνων