Στη φράση "δουλεύω για να αποκτώ γνώσεις και αποκτώ γνώσεις για να μπορέσω να βρω δουλιά", συνοψίζεται με τον καλύτερο τρόπο η φιλοσοφία της "διά βίου εκπαίδευσης", του νέου μοντέλου εκπαιδευτικού συστήματος που θέλει να διαμορφώσει η Ευρωπαϊκή Ενωση των πολυεθνικών, παρουσιάζοντάς το μάλιστα ως το μονόδρομο που επιβάλλεται μέσα στη νέα ευρωπαϊκή πραγματικότητα.

Οπως προέκυψε ξεκάθαρα στη διάρκεια των εργασιών της Συνδιάσκεψης του "Ευρωπαϊκού έτους διά βίου Εκπαίδευσης και Κατάρτισης 1996",που έληξαν χτες, ο πολίτης της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα είναι υποχρεωμένος να δουλεύει προκειμένου να μπορεί να εκπαιδεύεται διαρκώς, αφού θα αναλαμβάνει ουσιαστικά ο ίδιος το κόστος της διαρκούς εκπαίδευσής του. Την ίδια στιγμή θα είναι υποχρεωμένος να εκπαιδεύεται διαρκώς, προκειμένου να εξασφαλίσει μια θέση στην αγορά εργασίας. Οπως αναφέρθηκε καθαρά και χτες, πρώτη μέρα των εργασιών της Συνδιάσκεψης, οι γνώσεις αυτές θα είναι αποσπασματικές σε συγκεκριμένους τομείς, με σαφή την έλλειψη γενικής παιδείας, που θα δίνουν στον εργαζόμενο τόσες γνώσεις όσες ακριβώς χρειάζεται για να χειριστεί μια εργαλειομηχανή, και τίποτα παραπάνω.

Συνοπτικά, τα βασικά συμπεράσματα της Συνδιάσκεψης, που παρουσιάστηκαν χτες κατά τη λήξη των εργασιών, είναι ότι στα πλαίσια του νέου εκπαιδευτικού συστήματος της διά βίου εκπαίδευσης, η γενική εκπαίδευση που θα παρέχεται θα περιορίζεται σε στοιχειώδεις γνώσεις, που θα επιτρέπουν την "προσαρμοστικότητα" και την "ευελιξία" σε διάφορες μορφές εργασίας, ενώ στόχος είναι η ελαχιστοποίηση των απόφοιτων ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης. Ο νέος ρόλος που θα κληθούν να παίξουν τα πανεπιστήμια στη νέα πραγματικότητα είναι να μεταφέρουν την τεχνογνωσία σε σχέση αλληλεπίδρασης με την παραγωγική διαδικασία (έρευνες, ανάπτυξη).

Η διά βίου εκπαίδευση θα γίνεται είτε μέσα από τις επιχειρήσεις (ενδοεπιχειρησιακή κατάρτιση), είτε μέσα από μια σειρά μηχανισμών άτυπης εκπαίδευσης, όπως σεμινάρια, ανοιχτό πανεπιστήμιο, αυτομόρφωση, πάντα, όμως, με κύριο και απώτερο στόχο τη δημιουργία ενός τύπου εργαζόμενου "του περιπλανώμενου εργάτη", όπως χαρακτηρίζεται στο κείμενο της "Λευκής Βίβλου", που θα ανταποκρίνεται αδιαμαρτύρητα στις απαιτήσεις των επιχειρήσεων, που θα είναι πρόθυμος και ικανός να αλλάζει θέση, ακόμα και χώρα. Κύριος στόχος της ενδοεπιχειρησιακής κατάρτισης είναι η συμμετοχή των εργαζόμενων στην ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας της επιχείρησης, η ανοχή του στην αβεβαιότητα, η κατανόηση και ανοχή των υφιστάμενων παραγωγικών σχέσεων.

Δεν έλειψαν, όμως, και οι φωνές που προειδοποιούσαν για τις συνέπειες της σύνδεσης της εκπαίδευσης με τις ανάγκες της αγοράς και τη θέση του εργαζόμενου μέσα σε αυτή την πραγματικότητα. Χαρακτηριστικά ήταν τα λόγια του Γ. Παπαϊωάννου,από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, ο οποίος με γλαφυρότητα περιέγραψε τη διά βίου εκπαίδευση ως "ισόβια καταδίκη, την οποία πρέπει να δεχτείς, αλλιώς θα σου γίνει ο βίος αβίωτος". Πρότεινε, μάλιστα, σε κάθε τι που σχετίζεται με τη διά βίου εκπαίδευση να υπάρχει η σήμανση του υπουργείου Υγείας: "Προσοχή, η διά βίου εκπαίδευση βλάπτει σοβαρά την υγεία"...