Κατά τη χτεσινή πανηγυρική συνεδρίαση της Βουλής για τη Μέρα της Γυναίκας, με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων άσκησης του εκλογικού δικαιώματος από τις Ελληνίδες, μίλησε η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Αλ. Παπαρήγα. Ακολουθούν αποσπάσματα από την ομιλία της:

«Δεν αμφισβητούμε καθόλου και δε διστάζουμε ακόμα να μιλήσουμε και με τον όρο "σταθμό", όταν δόθηκε το δικαίωμα της ψήφου στις γυναίκες, του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, όταν έγιναν σημαντικές και ουσιαστικές αλλαγές στο οικογενειακό δίκαιο. Δεν τα υποτιμούμε, όμως δυστυχώς αυτά έχασαν και δεν απέκτησαν τη δυναμική που μπορούσαν να αποκτήσουν, ακριβώς γιατί έγιναν εκ των υστέρων, αφού είχε προηγηθεί η βασανιστική πορεία κατάκτησης θέσεων των γυναικών στη δουλιά, στην κοινωνία, βεβαίως πάντα σε συνθήκες ανισοτιμίας και προκαταλήψεων. Πρώτα, δηλαδή, η ζωή έδινε ένα ορισμένο προβάδισμα ή μερικό ισοβάδισμα στις γυναίκες και μετά ερχόταν ο νόμος να το επισφραγίσει...

Θα ήθελα, όμως, με την ευκαιρία να θέσω ένα άλλο ζήτημα. Ας αναρωτηθούμε: Επωφελήθηκαν το ίδιο όλες οι γυναίκες, ανεξάρτητα της κοινωνικής τους θέσης ή της κοινωνικής τους ένταξης; Τυπικά βεβαίως όλες οι γυναίκες απέκτησαν το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, αλλά όλες οι γυναίκες μπορούσαν να ασκήσουν αυτό το δικαίωμα; Αυτό δεν είναι ένα ζήτημα που αναφέρεται μόνο στο παρελθόν, είναι και σημερινό ιδιαίτερα οξυμένο ζήτημα. Το λέω αυτό, γιατί και από αυτό το βήμα πάρα πολλές φορές γίνεται πολύς λόγος για την ανάγκη της ανάδειξης των γυναικών στα λεγόμενα κέντρα λήψης αποφάσεων, γενικά στα όργανα διοίκησης, αυτοδιοίκησης, στο Κοινοβούλιο, στον υπουργικό θώκο κ.λπ.

Ενα απλό ερώτημα θα θέσω... Αλήθεια, μια γυναίκα που ανήκει στα φτωχά λαϊκά στρώματα, μια γυναίκα που η οικογένειά της και η ίδια έχουν μεγάλα οικονομικά προβλήματα, που ζει σε συνθήκες όπου δεν υπάρχουν κοινωνικές εγκαταστάσεις για την οικογένεια, είναι εύκολο "να περάσει τον Ρουβίκωνα" και να αποφασίσει πραγματικά να αναμετρηθεί με όλες τις προσωπικές και οικογενειακές δυσκολίες και να αναδειχτεί στα όργανα; Μήπως, λοιπόν, αυτό το γενικό και αφηρημένο σύνθημα "αναδειχτείτε, γυναίκες, στα όργανα" δεν αγγίζει, δε διεισδύει στην ουσία των προβλημάτων; Να το πω καθαρά: Οι γυναίκες, οι οποίες ανήκαν στην αστική τάξη και στα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα πολύ πιο γρήγορα απέκτησαν αυτές τις ευκαιρίες. Βεβαίως, είχαν κι αυτές να παλέψουν με τις προκαταλήψεις της τάξης τους...

Το κίνημα ασφαλώς ανέδειξε πολλές γυναίκες από φτωχές εργατικές οικογένειες στα όργανα και του Κομμουνιστικού Κόμματος και στο Κοινοβούλιο και σε συνδικάτα. Δε χρειάζονταν, όμως, μόνο αυτές οι γυναίκες να έχουν έναν σύζυγο με κατανόηση, μια οικογένεια με κατανόηση, που και αυτά χρειάζονταν και ούτε λέμε πάντα ότι μέσα στις οικογένειες των κομμουνιστών ή των αριστερών είναι εύκολα τα πράγματα. Συνήθως, όμως, πίσω από μια τέτοια γυναίκα που αναδείχτηκε σε κάποια αξιώματα, υπάρχει μια άλλη γυναίκα που έγινε ολοκαύτωμα, η μάνα της, η πεθερά της. Ετσι είναι, για να λέμε τα πράγματα με τ' όνομά τους. Δεν είναι εύκολο να καλούμε τις γυναίκες να βγουν στα όργανα του κόμματος, του κινήματος και να πρέπει να γυρίσουν στο σπίτι να μαγειρέψουν. Ακόμα και όταν ο άνδρας βοηθάει, οι δουλιές είναι πολλές, τα βάσανα πολλά, η ανασφάλεια, το άγχος, τα παιδιά που περιμένουν, καθώς δεν είναι δυνατόν μια γυναίκα που ανήκει στα λαϊκά στρώματα να έχει το απαραίτητο, ας το πω τεχνικό και άλλο, προσωπικό.

Βεβαίως, η ζωή έδειξε ότι πολλές γυναίκες - και το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας έχει τη χαρά να έχει επιδείξει στην ιστορία του χιλιάδες γυναίκες, δε στέκομαι στις επώνυμες, αλλά σε αυτές που δεν είναι επώνυμες - πέρασαν πολλούς Ρουβίκωνες, μπήκαν φυλακές και εστάλησαν σε εξορίες. Δε συμβιβάστηκαν, δε θέλησαν να απεμπολήσουν τα ιδανικά τους. Και άλλες μεγάλωσαν τα παιδιά τους στη φυλακή και την εξορία και άλλες τα έβλεπαν στα επισκεπτήρια να έρχονται ρακένδυτα και κράτησαν. Αυτό δείχνει πραγματικά ότι η γυναίκα έχει τη δυνατότητα να είναι απολύτως ισότιμη με τον άνδρα. Δεν υπάρχει καμία διαφορά που την εμποδίζει. Υπάρχουν βιολογικές διαφορές; Υπάρχουν. Είναι άλλο όμως οι βιολογικές διαφορές, αυτές δεν μπορούν να συνιστούν καμία κοινωνική ή άλλη κατωτερότητα.

Επομένως, το πρόβλημα είναι καθαρά πολιτικό. Και βάζω το εξής ερώτημα: Είναι σήμερα απολύτως ριζοσπαστικό και προοδευτικό το να μιλάμε μόνο για αγώνα για την ισοτιμία των δύο φύλων; Βεβαίως, αυτός ο αγώνας διατηρεί την επικαιρότητά του, γιατί παρά την πρόοδο που σημειώθηκε στη ζωή της γυναίκας, το βάρος των ανισοτήτων και των διακρίσεων έχει αναπαραχθεί σε ένα ανώτερο επίπεδο και είναι πάρα πολύ δυσβάστακτο σε σχέση με το προοδευτικό, επίσης, στοιχείο των αυξανόμενων αναγκών. Ομως, ο αγώνας σήμερα για την ισοτιμία είναι ένας αγώνας που περιορίζεται στην ισότητα των δύο φύλων. Είναι σημαντικός, περιέχεται και παραμένει συστατικό στοιχείο της θέσης του ΚΚΕ, παρά τις όποιες αδυναμίες και καθυστερήσεις έχουμε.

Ωστόσο, για εμάς, αυτό που σήμερα απαιτεί η εποχή είναι ο αγώνας για τη φυλετική ισοτιμία να αποτελέσει αναπόσπαστο στοιχείο της πάλης για την κοινωνική ισότητα, για την κατάργηση κάθε μορφής εκμετάλλευσης.

Σήμερα, ο αγώνας κατά της επιβίωσης των όποιων προκαταλήψεων που έχουν μια αρχαΐζουσα προέλευση δεν μπορεί να ευοδωθεί, όταν διατηρούνται σημαντικά οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και άλλα εμπόδια...

Εχουμε σκεφθεί τι σημαίνει, για παράδειγμα, ανάδειξη μιας εργαζόμενης γυναίκας όχι στο Κοινοβούλιο - εγώ θα έλεγα ότι αυτό είναι σχετικά εύκολο - αλλά σε ένα εργοστασιακό σωματείο, σε μια σωματειακή επιτροπή, σε μια απεργιακή επιτροπή ενός χώρου δουλιάς; Βεβαίως, το ίδιο σημαίνει και για τον άνδρα. Σημαίνει απόλυση. Τώρα τελευταία δεν είναι λίγες οι γυναίκες ξενοδοχοϋπάλληλοι που απολύονται από την εργοδοσία και "χάνουν αυγά και καλάθια". Χάνει και η δημοκρατία και η γυναίκα βρίσκεται αντιμέτωπη με το οικονομικό πρόβλημα. Πολλές απ' αυτές, αν θέλετε, μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπες με τις αντιθέσεις και τις συνήθειες που υπάρχουν μέσα στην οικογένεια. Και τότε, αναβιώνει ακόμα περισσότερο το επιχείρημα για κάθε γυναίκα "γίνε περισσότερο μάνα και σύζυγος και λιγότερο συνδικαλίστρια". Είναι περισσότερο εύκολο να αναδειχτείς στη Βουλή, είναι περισσότερο εύκολο να αναδειχτείς σε υπουργό σε οποιοδήποτε κόμμα και λιγότερο εύκολο να γίνεις σήμερα μια γυναίκα που αναδεικνύεται στα όργανα του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος, που αντιπαλεύει σήμερα τη δίψα της εργοδοσίας να τα πάρει όλα πίσω και να επιβάλει νέες και πιο κραυγαλέες διακρίσεις σε βάρος των γυναικών».

«Στη δεκαετία μετά τη μεταπολίτευση και με ακόμα γοργότερους ρυθμούς στη δεκαετία του '80 ζήσαμε τη θέσπιση νόμων που καθιέρωναν ορισμένα ειδικά και θετικά μέτρα για τις γυναίκες, τα οποία βέβαια δεν ανέτρεπαν το καθεστώς διακρίσεων, αλλά ωστόσο άμβλυναν ορισμένες διακρίσεις. Σήμερα, ιδιαίτερα στη δεκαετία του '90 ζούμε την αντίστροφη μέτρηση. Στη δεκαετία του '90 η ισοτιμία θεωρούνταν ένα σύστημα, το οποίο βελτίωνε τη ζωή της γυναίκας, χωρίς βεβαίως τον απαραίτητο δυναμισμό, αλλά και κοντοπρόθεσμα. Σήμερα, η ισοτιμία χρησιμοποιείται σαν ένα πρόσχημα για την αρπαγή μερικών κατακτήσεων που είχαν οι γυναίκες κι αυτό ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του '90 και σταθερά σε όλη τη δεκαπενταετία.

Είμαστε ριζικά αντίθετοι στην ιδέα που λέει ότι ισοτιμία των δύο φύλων σημαίνει κατάργηση της απαγόρευσης της νυχτερινής εργασίας της γυναίκας και αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης. Πέντε χρόνια επί προηγούμενης κυβέρνησης, άλλα πέντε χρόνια ετοιμάζει η σημερινή. Οτι ισοτιμία είναι να παίρνουν γυναίκες και άντρες τη σύνταξη στα εξήντα πέντε.

Οσο υπάρχουν βιολογικές διαφορές που η επιστήμη τις αναδεικνύει, όσο η γυναίκα σηκώνει πολλαπλές υποχρεώσεις, λόγω ταξικής θέσης και φυλετικού προβλήματος, θα πρέπει να υπάρχει διαφορετική μεταχείριση των δύο φύλων τέτοια που να ευνοεί την ισότητα.

Είμαστε αντίθετοι στις πολιτικές εκείνες που λένε ότι για τη γυναίκα είναι καλή η μερική απασχόληση, είναι καλή η προσωρινή δουλιά, γιατί έτσι τη φέρνει πιο κοντά στην οικογένεια και στο παιδί. Αναμφισβήτητα, κατά την άποψη τη δική μας, ακόμα και στο πιο ανώτερα αναπτυγμένο κομμουνιστικό σύστημα δεν είναι δυνατό να καταργηθεί η οικογενειακή φροντίδα, η ανάγκη της μέριμνας και των δύο φύλων για την ανατροφή του παιδιού, ούτε μπορεί, αν θέλετε - τουλάχιστον μέχρι τον ορίζοντα που εγώ βλέπω - να ανατραπούν ορισμένα ειδικά βιολογικά χαρακτηριστικά που έχει η γυναίκα σε σχέση με την αναπαραγωγή... Αλλο πράγμα, όμως, αυτό και άλλο η ταύτιση της οικογένειας με το επάγγελμα και η διαμόρφωση της οικογένειας σε μία σύγχρονη παραγωγική μονάδα.

Εμάς, κυριολεκτικά μας ανατριχιάζει η πολιτική που ασκείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση, που λέει το εξής πράγμα: Συγκερασμός οικογενειακών και επαγγελματικών υποχρεώσεων!

Αυτό σημαίνει μερική απασχόληση και κυρίως επιστροφή σε ένα σύγχρονο και επικίνδυνο, θα έλεγα, ιδεολογικό οπλοστάσιο της άποψης ότι η γυναίκα είναι καλό να δουλεύει στο σπίτι. Είναι καλό, παραδείγματος χάρη, να προσφέρει τις υπηρεσίες της μαγειρεύοντας για τους γέροντες, για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες, για τους φτωχούς. Είναι καλό, αποκλειστικά η γυναίκα, να ασχολείται με κοινωνικές υπηρεσίες που σήμερα συρρικνώνονται και εμπορευματοποιούνται. Είναι καλός ο γυναικείος αγροτικός συνεταιρισμός, όπου οι γυναίκες φτιάχνουν μελιτζανάκι γλυκό για την οικογένειά τους, αλλά φτιάχνουν και μελιτζανάκι γλυκό για να εξασφαλίσουν ένα εισόδημα. Για μας βεβαίως δεν είναι κακό να φτιάχνεις μελιτζανάκι, αλλά είναι κακό, στις σημερινές συνθήκες, να θεωρείται ότι ο συγκερασμός επαγγελματικών και γυναικείων υποχρεώσεων είναι να αναβιώσουμε, να διευρύνουμε και να βαθύνουμε τον καταμερισμό γυναικείων και ανδρικών επαγγελμάτων με στόχο το εξής: Να γίνει ακόμα πιο φθηνή, με σύγχρονους όρους και χειραγωγήσιμη, η γυναικεία εργατική δύναμη και, αν θέλετε, σε αυτή τη λογική της μερικής απασχόλησης να μπει και ο άνδρας.

Εκφράζουμε τις ανησυχίες μας για τον πλατωνικό, θα έλεγα, προς το παρόν, διάλογο που ξεκινάει για το ζήτημα της Κοινωνικής Ασφάλισης. Ενας διάλογος που μοιάζει με τον πλατωνικό έρωτα που θα γίνει, όμως, πολύ επικίνδυνος, καθώς στην έξοδό του είναι η καρατόμηση και των τελευταίων κατακτήσεων που είχαν οι γυναίκες με αίμα και θυσίες, με τον κοινό αγώνα ανδρών και γυναικών, με την πάλη του εργατικού και λαϊκού κινήματος, αλλά και με την υποχρεωτική αναγνώριση των κομμάτων ότι κάτι πρέπει να γίνει και σε αυτόν τον τομέα.

Εμείς είμαστε αισιόδοξοι ότι τα επόμενα χρόνια, γυναίκες που κατάκτησαν κάποια δικαιώματα, είτε τους απονεμήθηκαν για να τις έχουν πιο φθηνή και εκμεταλλεύσιμη εργατική δύναμη, είτε τους δόθηκαν με το σπαθί τους, δε θα συμβιβαστούν ούτε στο συγκερασμό επαγγελματικών και οικογενειακών υποχρεώσεων, ούτε στην αντικατάσταση του συνθήματος για ισοτιμία των δύο φύλων με το πλάνο και ύπουλο "ευκαιρίες ανάμεσα στα δύο φύλα". Σε μια κοινωνία όπου υπάρχει ταξική ανισότητα και αδικία, δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν ούτε ίσες ευκαιρίες, ούτε πραγματική ισοτιμία».