Το ΕΑΜ αποτέλεσε το πιο ισχυρό, αντιφασιστικό κίνημα πατριωτικής, αγωνιστικής, πολιτιστικής μεταλαμπάδευσης ιδεών, του λαού. Το σύνθημα πολεμάμε και τραγουδάμε, το εξέφραζαν ιδιαίτερα οι στρατευμένοι άνθρωποι του πολιτισμού. «Τα τραγούδια αυτά... που φλογίζονταν από την άμεση συγκίνηση, δεν αξιοποιούσαν τότε την Αντίσταση, έκαναν αντίσταση! Δεν ήταν στίχοι και μουσική, ήταν όπλο και αγωνιστική πράξη!». (Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη). Με τα αντάρτικα αντιστασιακά τραγούδια, όρθωνε το μπόι της, η γενιά της Εθνικής Αντίστασης, του ΕΑΜ / ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, του ΕΛΑΝ, της Εθνικής Αλληλεγγύης. Αυτόν τον συναγερμό των ψυχών, θέριευαν με τους στίχους και τις μελωδίες, συνθέτες και στιχουργοί. Κατέγραφαν το λαϊκό αίσθημα. Οι άγνωστοι ηρωικοί αγωνιστές γίνονται ιστορικοί μύθοι: «Βρόντησε το αντάρτικο ντουφέκι στα δοξασμένα λημέρια της αθάνατης κλεφτουριάς...».

Αυτήν την αληθινή Ιστορία της Αντίστασης, μέσα απ' τις γραμμές του ΕΑΜ, υπεράσπισαν με το μουσικό τους έργο, οι Ακης Σμυρναίος, Ανδρόνικος Κουρούκλης. Ο Αλέκος Ξένος έλεγε: «... Τα τραγούδια τα έγραψε ο λαός και σ' αυτόν ανήκουν». Μια άποψη που διαπέρασε όλους τους πολιτιστικού συντελεστές, για τους εθνικούς αγώνες. Εκεί, στα βουνά, όπου προσέφεραν τη ζωή, την τέχνη τους, στην Εθνική Αντίσταση. Ο μουσικοσυνθέτης Αλέκος Ξένος συνέθεσε τον ύμνο της ΠΕΕΑ: «Απ' τη στάχτη βγαίνεις ξανά / ίδια γεννιέται πάντα νέα / με τη σημαία της ΠΕΕΑ / με τα βλαστάρια τα γενναία». / «Αίμα και δάκρυ πέφτει στη γης / πάντα διψάνε οι τύραννοι / με το σπαθί σου δίκαια οργής / τη λευτεριά μας θα σημάνει... / Η ΠΕΕΑ τ' αγώνα παιδί / τη λαϊκή ορμή φωτίζει / με τους συμμάχους, όλοι μαζί / στη νέα μέρα που ροδίζει. / Εμπρός και ο νέος κόσμος ανθίζει». (Στίχοι Γερασ. Σταυρολέμη).

Αυτό το θούριο της Εθνικής Αντίστασης, «Στ' άρματα, στ' άρματα», σε στίχους του Νίκου Καρβούνη, μουσική του Ακη Σμυρναίου, τραγουδούσαν οι αντάρτες του ΕΑΜ, της Ελευθερίας, χάραζαν την Ιστορία με την επική τους αντίσταση. Για τον ηρωισμό τους, έμειναν αδούλωτοι: «Ο Γοργοπόταμος στην Αλαμάνα / στέλνει περήφανο χαιρετισμό. / Μιας ανάστασης νέας χτυπάει καμπάνα, / μηνάν τα όπλα μας το λυτρωμό. / Σπάμε την άτιμη την αλυσίδα / που μας εβάραινε θανατερά. / Θέλουμε ελεύθερη εμείς πατρίδα / και πανανθρώπινη τη λευτεριά». Αυτήν την πανανθρώπινη φωνή του ΕΑΜ, υπερασπίστηκαν το ΚΚΕ, η Ενωση Λαϊκής Δημοκρατίας, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος, το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος. Οι αστοί απουσίασαν!! Τους ταρακουνούσε, τρόμαζαν απ' τη: «Λευτεριά πανώρια κόρη / κατεβαίνει απ' τα όρη / κι ο λαός την αγκαλιάζει / και χορεύει και γιορτάζει. / ΕΑΜ, ΕΑΜ, ΕΑΜ, ΕΑΜ, φωνή λαού / που φθάνει ως τ' άστρα τ' ουρανού». (Μουσική - Στίχοι: Βασίλης Ρώτας). Το δρόμο του καθήκοντος διάλεξαν οι μουσικοί στην Αντίσταση. Απ' τις πρώτες μέρες της Αντίστασης του ελληνικού λαού ενάντια στους Γερμανούς κατακτητές... Πάλεψαν με το όπλο στο χέρι και με την τέχνη τους, για τη λευτεριά της Πατρίδας. «Το Επος της Αντίστασης είχε βαθιά απήχηση στις ψυχές και τις σκέψεις των συνθετών μας». (Αλέκος Ξένος, πέθανε την 1/9/1995). Εκεί στα βουνά: «Η ελευθερία είχε μέρος να πατήσει...».