Από τη συμβολική διαμαρτυρία στο νοσοκομείο στην απεργία της 26ης Νοέμβρη

-- Πόσο καιρό το Νοσοκομείο «Παμμακάριστος» νοσηλεύει αποκλειστικά ασθενείς Covid; Υπήρξαν η απαιτούμενη προετοιμασία και η κάλυψη των αναγκών;

-- Από τις 11 Σεπτέμβρη το νοσοκομείο εξαιρέθηκε από το πρόγραμμα γενικών εφημεριών και ορίστηκε για αποκλειστική νοσηλεία ασθενών με Covid-19, με καθημερινή μάλιστα 24ωρη εφημέρευση. Μέχρι σήμερα, στο δεύτερο κύμα έχουμε νοσηλεύσει πάνω από 250 ασθενείς. Το ίδιο ίσχυσε και στο πρώτο κύμα, από Μάρτη μέχρι Ιούλη. Η απόφαση μάλιστα έπεσε τότε σαν κεραυνός εν αιθρία για τους εργαζόμενους, οι οποίοι - παρότι ζητήματα που έθεταν δεν εισακούστηκαν - προετοιμάστηκαν «θέλοντας και μη», από αίσθημα καθήκοντος προς τον ασθενή και προσωπικό φιλότιμο. Οι ιατροί, κυρίως οι παθολόγοι, μελετήσαμε τη νόσο και μαζί με το λοιπό προσωπικό καταβάλαμε και καταβάλλουμε προσπάθεια για τη βέλτιστη οργάνωση της διαχείρισης και νοσηλείας των ασθενών.

Από την άλλη, παρότι κερδήθηκε χρόνος, πέρα από λόγια κούφια, εντυπώσεων, καμία προετοιμασία δεν υπήρξε αυτούς τους 9 μήνες από το υπουργείο και την Υγειονομική Περιφέρεια, σύμφωνα με την πραγματική εικόνα του νοσοκομείου μας.

Παρά την υπερπροσπάθεια σημαντικής μερίδας υγειονομικών, η νοσηλεία κρίνεται μη ασφαλής, αφού οι κρίσιμες ελλείψεις δεν αντιμετωπίστηκαν. Μεταξύ άλλων, οι 5 στις 9 οργανικές θέσεις παθολόγων. Εκ των 5 υπηρετούντων παθολόγων ο ένας είναι προς συνταξιοδότηση και μία είναι επικουρικός - συμβασιούχος. Μόνο 4 ειδικοί παθολόγοι εξετάζουμε όλους τους ασθενείς. Καμία οργανική θέση δεν προβλέπεται για πνευμονολόγο και κανένας δεν έχει προσληφθεί, ούτε καν μετακινηθεί στο δεύτερο κύμα. Οι 3 στις 5 οργανικές θέσεις χειρουργών είναι κενές, το ίδιο στους αναισθησιολόγους. Το νοσοκομείο δηλώνει επίσημα κλίνες ΜΑΦ, ακούστηκε ακόμα και ο αριθμός 18 ανεπίσημα από τη διοίκηση, χωρίς να πληρούνται οι οριζόμενες από το ΚΕΣΥ προδιαγραφές.

Οι γιατροί του Παθολογικού, όπως και το Επιστημονικό Συμβούλιο, έχουμε καταθέσει έγγραφα προς τη διοίκηση με αντίστοιχα αιτήματα, αλλά πραγματική ενίσχυση δεν έχουμε δει, πλην κάποιων προσλήψεων επικουρικών νοσηλευτών.

-- Σε ένα τέτοιο νοσοκομείο, όπου ωστόσο δεν υπάρχουν κλίνες ΜΕΘ, τι σημαίνει αυτή η έλλειψη για ασθενείς που χρήζουν εντατικής θεραπείας;

-- Καταρχάς να ξεκαθαρίσω ότι δεν νοσηλεύουμε μόνο ελαφρά περιστατικά, ούτε λειτουργούμε ως «κέντρο αποθεραπείας» κορονοϊού, όπως στρεβλά διαχέεται ως εντύπωση. Κάθε ασθενής με κορονοϊό που νοσηλεύεται πληροί κριτήρια νοσηλείας, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ελαφρύ περιστατικό πριν ολοκληρωθούν ο κύκλος της νόσου και η νοσηλεία του. Ακόμα και ηλικιωμένοι από οίκους ευγηρίας που νοσηλεύονται για λόγους απομόνωσης, είναι πολύ ευπαθείς, με πολλαπλά προβλήματα υγείας, οπότε η νοσηλεία τους για να είναι επιτυχής, καθίσταται σύνθετη και απαιτητική. Το ότι όλοι έχουν μολυνθεί από κορονοϊό δεν σημαίνει ότι όλοι είναι ίδιοι, λαμβάνουν την ίδια αγωγή κ.λπ. Καθένας είναι ξεχωριστή περίπτωση, χρειάζεται στενή παρακολούθηση και εξατομικευμένη θεραπεία για να «πάει καλά».

Η εμπειρία με αυτήν την ίωση δείχνει ότι μπορεί ξαφνικά, μέσα σε ένα ή δύο 24ωρα, οποιοσδήποτε ασθενής να επιδεινωθεί ραγδαία και να χρήζει διασωλήνωσης. Επομένως, ένα νοσοκομείο που νοσηλεύει πολλούς ασθενείς με Covid-19, όπως το δικό μας, είναι σαφώς ενδεδειγμένο και ασφαλές να διαθέτει κλίνες ΜΕΘ και ΜΑΦ. Αλλά προσοχή, όχι με την «εξίσωση» που αρέσκεται να εφαρμόζει το υπουργείο Υγείας, ότι κλίνη + αναπνευστήρας = ΜΕΘ, ούτε καν ΜΑΦ. Προϋπόθεση είναι το εξειδικευμένο εκπαιδευμένο επαρκές προσωπικό και ο εξειδικευμένος εξοπλισμός.

Να σημειωθεί ότι πολλοί ασθενείς που επιδεινώνονται, εάν υποστηριχθούν έγκαιρα σε ΜΕΘ με άλλα μέσα - μη επεμβατικός μηχανικός αερισμός - μπορεί να αποφύγουν τη διασωλήνωση και να σωθούν. Το είδαμε στην αρχή της πανδημίας όπου ήταν διαθέσιμες κλίνες ΜΕΘ, οπότε υπήρχε η «πολυτέλεια», που δεν θα έπρεπε να είναι πολυτέλεια. Αυτό από μόνο του αναδεικνύει την αξία των κλινών ΜΕΘ για την αντιμετώπιση της νόσου.

-- Ποιες ιδιαιτερότητες υπάρχουν στη νοσηλεία για τους ασθενείς με Covid-19;

-- Προσωπικά εργάζομαι ως ιατρός σε Παθολογικές κλινικές και ΤΕΠ σχεδόν 20 χρόνια. Ολη αυτή η κατάσταση είναι πρωτόγνωρη. Υπάρχουν πράγματι πολλές ιδιαιτερότητες στη νοσηλεία αυτών των ασθενών. Θα την χαρακτήριζα «νόσο της απομόνωσης». Οι ασθενείς από τη στιγμή που γίνεται εισαγωγή στο νοσοκομείο πρέπει να παραμείνουν αυστηρά στο θάλαμο. Το επισκεπτήριο απαγορεύεται ρητά σε όλους, για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας. Οι ασθενείς μπορούν να επικοινωνήσουν με τους οικείους τους μόνο μέσω τηλεφώνου. Τα δωμάτια διαθέτουν τηλέφωνο, αλλά πολλοί ασθενείς, ιδίως ηλικιωμένοι ή καρκινοπαθείς και άλλοι βαρέως πάσχοντες, δεν είναι περιπατητικοί, δεν τα καταφέρνουν με τα κινητά τηλέφωνα, οπότε δεν μπορούν να μιλήσουν καν με τους δικούς τους για μέρες ή βδομάδες. Κατά μέσο όρο οι ασθενείς νοσηλεύονται 10 μέρες στο νοσοκομείο μας, ενώ συνήθως έχει προηγηθεί νοσηλεία σε άλλα νοσοκομεία.

Οι ασθενείς γίνονται συχνά ανυπόμονοι, γιατί δεν βλέπουν τους δικούς τους και αισθάνονται σαν φυλακισμένοι. Οι γιατροί και το λοιπό προσωπικό είμαστε για κάποιους ο μόνος δίαυλος επικοινωνίας με τους συγγενείς. Μεταφέρουμε μηνύματα, μας λένε τα παιδιά να πούμε στη μάνα ή τον πατέρα τους ότι τον αγαπάνε, σε έναν ηλικιωμένο κύριο η σύζυγος ζήτησε να του στείλουμε τα φιλιά της. Κάποιοι πεθαίνουν και τα παιδιά τους, οι σύντροφοί τους δεν τους έχουν δει και δεν τους έχουν μιλήσει για μέρες ή και μήνα...

Οι ασθενείς αγχώνονται επιπρόσθετα λόγω της προπαγάνδας που γίνεται από τα ΜΜΕ για τον κορονοϊό. Ισως είναι και ένας λόγος που δεν έχουν τοποθετηθεί τηλεοράσεις στους θαλάμους, αν και θα έπρεπε, για την ενασχόληση με ψυχαγωγικό περιεχόμενο. Αναλογιστείτε ότι και εμάς μας βλέπουν ντυμένους σαν διαστημάνθρωπους. Πολλές φορές την ώρα της επίσκεψης, από τις αντιδράσεις κυρίως ηλικιωμένων με ολίγη άνοια, αναρωτιέμαι πώς τους φαινόμαστε. Με ρόμπα, γυαλιά, στολή, μάσκες, μοιάζουμε όλοι ίδιοι. Σε αυτές τις συνθήκες, η κουβέντα, το γέλιο, η ενθάρρυνση, η χροιά της φωνής μας, ένα σφίξιμο στο χέρι του αρρώστου ακόμα και με τα διπλά γάντια που φοράμε, αποκτούν ιδιαίτερη αξία.

Οταν φτάνουμε αισίως στην απόφαση ένας ασθενής να εξέλθει, συχνά τίθεται από τον ίδιο και τους οικείους το ερώτημα πώς θα επιστρέψει σπίτι. Προκύπτουν αμέτρητα ζητήματα, ακόμα και διαδικαστικά, που είναι όμως ουσιαστικά και πλήρως ασαφή. Για παράδειγμα, ο ασθενής καλό είναι να μη χρησιμοποιήσει ΜΜΜ ή ταξί. Πολλοί όμως εκφράζουν ανησυχία και δυσκολία για να τους παραλάβει οικείος, υπό το φόβο της επαφής και της μόλυνσης.

Προβλήματα στη νοσηλεία ασθενών είχαμε ανέκαθεν στις Παθολογικές κλινικές, λόγω υποστελέχωσης, έλλειψης ψυχολόγων και Κοινωνικής Υπηρεσίας, ευρύτερων κοινωνικών προβλημάτων. Με τους ασθενείς Covid αυτά τα προβλήματα έχουν πολλαπλασιαστεί και έχουν γίνει σαφώς πιο σύνθετα, οπότε χρειάζεται ένα πιο σύνθετο και πλήρες δίκτυο αντιμετώπισης εντός αλλά και εκτός νοσοκομείου, πόσο μάλλον που μιλάμε για μια καινούργια και αχαρτογράφητη νόσο.

-- Ποιες είναι αντίστοιχα οι ιδιαιτερότητες για τους υγειονομικούς;

-- Οι ιδιαιτερότητες για εμάς τους γιατρούς, τους νοσηλευτές, όλο το προσωπικό, είναι πολλές. Πάντα ερχόμαστε σε επαφή και έκθεση σε κίνδυνο για μολυσματικά - μεταδοτικά νοσήματα, π.χ. HIV, ηπατίτιδα, φυματίωση κ.λπ. Είναι σημαντικός λόγος για να ικανοποιηθεί το πάγιο αίτημά μας για ένταξη στα ΒΑΕ. Τώρα όμως, λόγω της υψηλότατης μεταδοτικότητας του ιού SARS-CoV-2 και της έκτασης της πανδημίας, ο κίνδυνος να μολυνθούμε είναι πολλαπλάσιος. Τα νούμερα των νοσούντων συναδέλφων το αποδεικνύουν. Οπότε υπάρχει σε όλους μας ενδόμυχα ο φόβος, έστω κι αν το ξεπερνάμε στην πράξη για να κάνουμε το καθήκον μας. Διότι σκεφτείτε ότι είμαστε μάρτυρες πολλών ασθενών που νοσούν βαριά, οπότε απαιτείται ψυχραιμία και ορθολογισμός για να παραμείνουμε ανεπηρέαστοι.

Καλούμαστε καθημερινά, υπό αντιξοότατες συνθήκες λόγω της υποστελέχωσης και της έλλειψης κεντρικής εκπαίδευσης και οργάνωσης, να ισορροπούμε για να επιτύχουμε ανταπόκριση στις ανάγκες των ασθενών, παράλληλα με την ελαχιστοποίηση της δικής μας έκθεσης, με στόχο την ασφάλειά μας.

Ο τρόπος λειτουργίας του Παθολογικού Τμήματος έχει αλλάξει άρδην ως τμήμα Covid. Εχουμε αναπροσαρμόσει πλήρως τις συνήθεις πρακτικές, έχουμε τροποποιήσει τον τρόπο επίσκεψης και εξέτασης των ασθενών. Πρέπει να είμαστε συνέχεια σε εγρήγορση, ετοιμόλογοι και ακριβείς προς τους ασθενείς, γιατί δεν έχουμε την ευχέρεια να ερχόμαστε κάθε λίγο και λιγάκι σε επαφή μαζί τους. Επίσης πολύ απαιτητική είναι η επικοινωνία και διαχείριση των οικείων, που γίνεται μόνο διά τηλεφώνου, χωρίς φυσική παρουσία. Και αυτό γεννάει προβλήματα, αφού πρέπει κάθε φορά να είμαστε εύστοχοι στα χρονικά πλαίσια μιας τηλεφωνικής συνομιλίας, για να ανταποκριθούμε στα άγχη, στις απορίες, στις αιτιάσεις των συγγενών, που δεν έχουν εικόνα του ασθενούς και της κατάστασης συνολικότερα. Το τηλέφωνο στο γραφείο ιατρών χτυπάει ασταμάτητα, δυσκολευόμαστε να δουλέψουμε, καθώς πέραν της ενημέρωσης των συγγενών δεχόμαστε πληθώρα τηλεφωνημάτων από διάφορες υπηρεσίες και άλλα νοσοκομεία, από ΕΚΑΒ, ΕΚΕΠΥ, ΟΔΙΚ, ΕΟΔΥ... «Αλαλούμ» με λίγα λόγια!

Οσο περνούν οι μήνες, από τη μία συσσωρεύεται εμπειρία και είναι θετικό, από την άλλη, λόγω της μη ενίσχυσης από το υπουργείο, λόγω της επαναλαμβανόμενης κατάστασης, υφιστάμεθα ψυχική και σωματική κόπωση. Ελλοχεύει σοβαρός κίνδυνος να κάνουμε λάθη, τόσο από τη «μονοτονία» της μίας νόσου που όμως δεν είναι ίδια για όλους, όσο και από την επαναλαμβανόμενη χρήση ΜΑΠ. Προσωπικά κάποιες φορές αναρωτιέμαι αν φοράω προστατευτικά γυαλιά, ενώ τα φοράω, αν έβαλα ποδονάρια κ.ο.κ. Είναι σημάδια «burn-out», γι' αυτό είναι απαραίτητη η εκ περιτροπής εργασία στα τμήματα Covid ανά κάποιους μήνες. Είναι ένας από τους λόγους που κρίνουμε ως άστοχη την επιλογή του νοσοκομείου μας για αποκλειστική νοσηλεία Covid-19, αφού διαθέτει μία μόνο Παθολογική κλινική, οπότε δεν μπορεί να υπάρξει εναλλαγή στους υπεύθυνους ιατρούς.

Επίσης να λάβουμε υπόψη ότι δίνουμε θέσεις για ειδικευόμενους ιατρούς, παθολογίας και άλλες, οπότε πρέπει να ληφθεί μέριμνα από το υπουργείο για την ορθή εκπαίδευσή τους, δεν επιτρέπεται να λαμβάνουν μονομερή εκπαίδευση, ούτε να υποεκπαιδεύονται.

-- Μετά τη βάρδια, τι; Υπάρχουν πράγματα που στοιχειώνουν το μυαλό σας; Υπάρχει η απαραίτητη ψυχολογική υποστήριξη;

-- Μετά από κάθε βάρδια, πάντα ένα μπάνιο. Το σώμα φρεσκάρεται, το μυαλό όχι. Η αλήθεια είναι ότι όσο έμπειροι κι αν είμαστε κάποιοι στη διαχείριση δύσκολων περιστατικών, αφού χρόνια εργαζόμαστε σε ΤΕΠ και κλινικές, με βαρέως και οξέως πάσχοντες, σε εμπόλεμες συνθήκες, λόγω υποστελέχωσης, η διαχείριση της πανδημίας έχει οξύνει τις δυσκολίες για εμάς. Σίγουρα υφιστάμεθα επιπρόσθετη συναισθηματική φόρτιση. Συμβαίνει πιο συχνά τώρα να ενημερώνουμε ασθενείς που έχουν άριστο επίπεδο επικοινωνίας ότι αν χειροτερέψουν κι άλλο υπάρχει περίπτωση να διασωληνωθούν. Και γνωρίζουμε πολύ καλά και εμείς και οι ίδιοι τι σημαίνει αυτό: Ενα βήμα πριν από το θάνατο.

Εγώ σε εφημερία μου κανόνισα τη μεταφορά συναδέλφου τραυματιοφορέα σε βαριά κατάσταση σε ΜΕΘ άλλου νοσοκομείου. Επικοινωνούσε πλήρως, της εξήγησα, βγήκαμε οι παρευρισκόμενοι στο προαύλιο να την αποχαιρετήσουμε την ώρα που έφευγε με το ασθενοφόρο...

Τα λόγια των ασθενών, η εικόνα τους, η αγωνία των συγγενών που αφουγκραζόμαστε στο τηλέφωνο, αναμφίβολα μας επηρεάζουν. Ισως και να μας στοιχειώνουν, το μέλλον θα δείξει...

Ψυχολογική υποστήριξη από το κράτος δεν μας παρέχεται, τουλάχιστον όχι οργανωμένα. Μάλιστα, εξ όσων γνωρίζω, κανένας κρατικός φορέας δεν αναλαμβάνει την ψυχολογική υποστήριξη των νοσούντων από κορονοϊό, ούτε των υγειονομικών, που είναι εκατοντάδες ανά τη χώρα και 15 έως τώρα στο νοσοκομείο μας. Εμείς που είμαστε νοσοκομείο κορονοϊού δεν διαθέτουμε ψυχολόγο, ούτε πριν ούτε κατά την πανδημία. Για τους νοσούντες υγειονομικούς, μάλιστα, η ψυχολογική υποστήριξη ίσως είναι ακόμα πιο αναγκαία, αφού έχουμε βιώσει με τα μάτια μας την εξέλιξη της νόσου σε ορισμένους ασθενείς, οπότε υπάρχει και το δευτερογενές τραυματικό στρες, όπως λένε οι ψυχίατροι.

Αντίθετα, θα έλεγα, κράτος και υπουργείο μάς σπάνε πλήρως τα νεύρα με τις πρωτοβουλίες και τις αποφάσεις τους, που επιδεικνύουν κοροϊδία, εκμετάλλευση και αδιαφορία σε βάρος των νοσοκομειακών ιατρών και των εργαζομένων συνολικά στα τμήματα Covid και στο ΕΣΥ, και κατ' επέκταση των ασθενών. «Σερφάροντας» στο site του υπουργείου βρήκα έναν 5σέλιδο οδηγό για υγειονομικό προσωπικό για την ψυχική διαχείριση της πανδημίας. Αυτό είναι όλο. «Οδηγίες προς ναυτιλλομένους»...

Συνολικά, μετά από 9 ολόκληρους μήνες πανδημίας, η κυβέρνηση αρνείται να πάρει τα αυτονόητα μέτρα για να ενισχύσει πραγματικά το δημόσιο σύστημα Υγείας. Προτάσεις καταθέσαμε πολλές, οι υγειονομικοί μέσα στα νοσοκομεία προς τις διοικήσεις και τις ΥΠΕ, η ΟΕΝΓΕ προς τον υπουργό Υγείας και τον πρωθυπουργό. Δεν εισακούστηκαν, ούτε τώρα που είναι σε κορύφωση η κατάσταση. Συνεχίζεται και μέσα στην πανδημία από την κυβέρνηση η αντιλαϊκή πολιτική, που είχαν και όλες οι προηγούμενες. Το ζητούμενο, όπως πάντα, είναι η δική μας απάντηση σε αυτήν την πολιτική, η στάση και η δράση μας μέσα από τα σωματεία μας, μαζί με το λαό, μέσα στην πανδημία και μετά από αυτήν.