Η εμπειρία από τη λειτουργία των ΜΜΕ, τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς, πιστοποιεί πως ο Τύπος αναδεικνύεται σε βασικό όπλο των κυρίαρχων τάξεων για την επιβολή των βασικών στρατηγικών επιλογών. Το πρόβλημα της ελευθεροτυπίας, της προστασίας του ατόμου και του πολιτικού πλουραλισμού, είτε θα αντιμετωπιστεί σε αυτή τη βάση, είτε οι όποιες αναφορές για τα θέματα αυτά, θα αντανακλούν μια τακτική που αντιστοιχεί σε εκείνη του Πόντιου Πιλάτου.

Τα παραπάνω τόνισε χτες, κατά τη διάρκεια της τοποθέτησής του στην ημερίδα του ΠΑΣΟΚ, ο υπεύθυνος του Γραφείου Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ, Μ. Κοψίδης, ο οποίος έθεσε το ζήτημα της ανυπαρξίας πολιτικής βούλησης για την επίλυση προβλημάτων, από την πλευρά της κυβέρνησης. Η τελευταία, όπως σημείωσε, αποτελεί βασικό παράγοντα της επίθεσης που δέχεται το ΚΚΕ και των συκοφαντιών που εκτοξεύονται εναντίον του Κόμματος ότι στρέφεται κατά της ελευθεροτυπίας!

Η πλήρης τοποθέτηση του Μ. Κοψίδη έχει ως εξής:

«Η δική μας θεώρηση είναι η γνωστή η θεώρηση του Κομμουνιστικού Κόμματος. Δε θα αναλωθώ στη θεωρητική του προσέγγιση. Θα τονίσω την εκτίμησή μας ότι με βάση τους νόμους και την κυριαρχία των νόμων της αγοράς, η πληροφορία, η οποία άπτεται και της προστασίας του ατόμου από τη σκοπιά των ΜΜΕ (καθώς και ο πολιτικός πλουραλισμός, αλλά και η ελευθερία του Τύπου), όχι μόνο τείνει, αλλά σε μεγάλο βαθμό έχει μετατραπεί σε εμπόρευμα, σε παγκόσμιο επίπεδο. Αρα οι νόμοι της αγοράς δρουν και σε αυτό το επίπεδο το οποίο εξετάζουμε εδώ σήμερα.

Στα πλαίσια μιας εντεινόμενης αντιδραστικοποίησης της πολιτικής και κοινωνικής ζωής συρρικνώνονται βασικά δημοκρατικά δικαιώματα των λαών. Μεταξύ αυτών και θέματα πληροφόρησης. Κάτω από την επίδραση των μονοπωλίων που ελέγχουν τα ΜΜΕ, αλλά κυρίως και λόγω της κυβερνητικής πρακτικής, στη χώρα μας η "ελευθερία του Τύπου" περιστέλλεται, ευνουχίζεται από την ουσία της, πρώτα από όλα από τα βαρίδια στην ελευθεροτυπία που δημιουργεί η κυβέρνηση.

Παράλληλα, οι πολιτικοί συσχετισμοί, τα κοινωνικοοικονομικά συστήματα, οι κυβερνητικές πολιτικές σε διεθνές επίπεδο, προωθούν μια έντονη και βαθιά αντιδραστικοποίηση σε όλους τους τομείς της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, με αποτέλεσμα, με την αστική του όρου έννοια, δημοκρατικά δικαιώματα και ελευθερίες κατά τη γνώμη μας να περιορίζονται και να συρρικνώνονται. Μέσα σ' αυτά και τα ζητήματα της ελευθερίας του Τύπου.

Κάτω από αυτό το σκεπτικό, θεωρούμε ότι και στη χώρα μας, ενώ υπάρχει ένα θεσμικό πλαίσιο, από το Σύνταγμα μέχρι τους νόμους που θεωρείται ότι κατοχυρώνουν αυτό το τρίπτυχο (ελευθεροτυπία, πλουραλισμός, προστασία του ατόμου), η καθημερινή πρακτική δημιουργεί μια σειρά προβλήματα τα οποία πλήττουν και τα τρία αυτά ζητήματα.

Ας πάρουμε το ζήτημα της ελευθερίας του Τύπου.

Κατά τη γνώμη μας υπάρχουν και με ευθύνη της κυβέρνησης, αλλά όχι μόνο, ορισμένα σημαντικά βαρίδια, όπως είπα προηγουμένως, που καταστρατηγούν και συρρικνώνουν την ουσία της ελευθεροτυπίας και της ελευθερίας του Τύπου. Δεν είναι μόνο η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση των ΜΜΕ σε λίγα χέρια, σε ισχυρούς επιχειρηματικούς ομίλους, που τείνουν να γίνουν 3 - 4 και αυτό θα φανεί και με τη δορυφορική τηλεόραση.

θα αναφερθώ σε μια σειρά ενέργειες και ας προβληματιστούμε όλοι: Ο γραμματέας του ΠΑΣΟΚ ο κ. Σκανδαλίδης έθιξε κατ' αρχήν, και πολύ σωστά, τη βιομηχανία μηνύσεων του "Δικτύου 21". Και στο παρελθόν το ΠΑΣΟΚ έχει παρέμβει σ' αυτό το θέμα όπως και άλλα κόμματα, όπως το ΚΚΕ. Είναι απαράδεκτο πολιτικά ζητήματα, με το πρόσχημα της συκοφαντίας, να πηγαίνουν στα δικαστήρια.

Η πρακτική όμως δείχνει ότι τουλάχιστον η κυβέρνηση σε ορισμένες φάσεις ευνόησε τη λογική των δύο μέτρων και των δύο σταθμών. Και τα δύο μέτρα και δύο σταθμά εκφράζονται και σε μηνύσεις και δικαστικές διώξεις, τόσο εναντίον δημοσιογράφων - αναφέρομαι στην περίπτωση δημοσιογράφων που διωχτήκανε με την κατηγορία της κατασκοπίας (!) - όσο και εναντίον εντύπων όπως είναι ο "Ριζοσπάστης" και άλλων περιοδικών. Πάντα το πρόσχημα είναι η συκοφαντία. Μα και στο "Δίκτυο 21" είναι η συκοφαντία. Εδώ έχουμε δύο μέτρα και δύο σταθμά.

Νομίζω ότι πρέπει αυτά που λέγονται στα λόγια να ισχύσουν και πως από δω και πέρα μπορεί αυτό το ζήτημα να λυθεί. Δεν είναι δυνατόν εναντίον πολιτικών απόψεων να αναπτύσσεται η βιομηχανία αυτή των μηνύσεων.

Αλλο ζήτημα που αποτελεί βαρίδι κατά τη γνώμη μας στη σχέση δημοσιογραφίας και Τύπου, είναι τα περίφημα μυστικά κονδύλια του υπουργείου Εξωτερικών της περιόδου 1990-93. Θα πρέπει η κυβέρνηση, όπως είχε υποσχεθεί, να προχωρήσει στο ξεκαθάρισμα στο κρίσιμο ζήτημα της διαφάνειας, για το αν γράφουν δημοσιογράφοι ή έγραφαν ανάλογα με τις πολιτικές ή με τις επιλογές των τότε κυβερνήσεων.

Ερχομαι στο Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο. Και αναφέρομαι τώρα στον ηλεκτρονικό Τύπο. Αναφέρθηκαν και υπουργοί για το ρόλο του ΕΡΣ που βεβαίως πρέπει να έχει μεγαλύτερες αρμοδιότητες.

Ομως η πρακτική της κυβέρνησης δε βοηθά. Εχουμε το τελευταίο μόνο διάστημα παραιτήσεις δύο προέδρων, του κ. Κασιμάτη και του κ. Σούρλα και ενός αντιπροέδρου, για λόγους που, τουλάχιστον όπως εκτιμούμαι εμείς, άπτονται διαφορετικών πολιτικών αποφάσεων της κυβέρνησης από τις αποφάσεις που είχε το ΕΡΣ.

Μα, θα μου πείτε, τα λέτε εσείς αυτά, τη στιγμή που ο ίδιος ο υπουργός Τύπου εκτοξεύει κατηγορίες κατά του ΚΚΕ ότι περιορίζει ή κυνηγάει την ελευθεροτυπία, με αφορμή τα τελευταία συμβάντα. Αφού πρώτα τονίσω ότι στην πολιτική αντιπαράθεση και στην πολιτική κριτική πρέπει να είναι μακριά οι δικαστικές διώξεις και έτσι αντιμετωπίζουμε αυτά που γίνανε, πρέπει να πω ορισμένα αυτονόητα πράγματα:

Εμείς ούτε λίστες κάνουμε, ούτε περιορίζουμε την ελευθεροτυπία. Απλώς, προχωρήσαμε σε μια ονομαστική κριτική ορισμένων δημοσιογράφων. Σε πολιτικό επίπεδο απαντήσαμε. Ονομαστική κριτική κάναμε.

Εχουν δικαίωμα οι πολιτικοί να κριτικάρουν τους δημοσιογράφους, όπως και οι δημοσιογράφοι κριτικάρουν, πάντα σε πολιτικό επίπεδο, τους πολιτικούς; Νομίζω ναι. Δεν κάναμε τίποτε περισσότερο, τίποτε λιγότερο. Από εκεί και πέρα η επίθεση του Δ. Ρέππα στο ΚΚΕ και η "φιλολογία" για "λίστες" αποδεικνύει όχι μόνο επιβράβευση της πλαστογραφίας θέσεων του ΚΚΕ, της παραπληροφόρησης, της διαστρέβλωσης, αλλά δείχνει ότι η κυβέρνηση είναι βασικός παράγοντας της επίθεσης στο ΚΚΕ. Επίθεσης που εντείνεται επειδή το ΚΚΕ δε γίνεται ούτε πρόκειται να γίνει ουρά της σοσιαλδημοκρατίας, του ΠΑΣΟΚ, δε δέχεται να κάνει πλάτες στην ιμπεριαλιστική νέα τάξη.

Είπαμε κατηγορηματικά "όχι" σε δίκες, σε διώξεις. Αλλά πέρα από απαγορεύσεις, λογοκρισίες κλπ. δε χρειάζεται και η υπεύθυνη Πολιτεία, η υπεύθυνη κυβέρνηση να παρέμβει όταν σε συγκεκριμένο δημοσίευμα της τελευταίας Κυριακής, της "Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας", στο "Εψιλον", αρχηγός πολιτικού κόμματος, η Αλέκα Παπαρήγα, σε φωτογραφία εμφανίζεται κάτω από το σήμα - στην ίδια φωτογραφία - της "17Ν"; Οταν πιθανολογείται από το έντυπο αυτό ότι το ΚΚΕ και η ΓΓ του μπορεί να βρίσκονται πίσω από την "17Ν" δεν απαιτείται παρέμβαση;

Εδώ δε μιλάμε για παραποίηση, για παραπληροφόρηση. Μιλάμε για σοβαρά πράγματα. Θα μου πείτε: "Πηγαίνετε στα δικαστήρια". Μα δεν είναι εκεί το θέμα. Πολιτικό είναι και αυτό το θέμα, και αυτή η επίθεση. Επομένως, δε θα πρέπει να παρέμβει η Πολιτεία; Αν αυτό γινόταν αγαπητοί μου φίλοι για τον κ. Σημίτη, υποθετικά μιλάω, δε θα υπήρχε παρέμβαση των υπουργών; Δεν είναι θέμα κομματικό αυτό. Νομίζω και πολύ καλά θα έκανε η κυβέρνηση και οι αρμόδιοι υπουργοί να παρέμβουν. Εδώ υπάρχει σιωπή.

Να σας δώσω άλλο παράδειγμα:

Δίδει συνέντευξη κάποιος πολιτικός αρχηγός, εν προκειμένω του δικού μας κόμματος και γράφονται στον Τύπο μέσα σε εισαγωγικά λέξεις και φράσεις που ποτέ δε χρησιμοποίησε. Θα μου πείτε, θα βάλουμε απαγορευτικούς κανόνες; Σε καμία περίπτωση. Από πού κι ως πού όμως δεν μπορεί το ΚΚΕ ή κάποιο άλλο κόμμα να κριτικάρει πολιτικά, στο δικό του έντυπο ή σε άλλα έντυπα, και να γράψει ότι "ξέρετε, εδώ παραπληροφορείτε, ότι δεν είναι έτσι"; Αυτό κάναμε, τίποτε παραπάνω. Γιατί, λοιπόν, όλη αυτή η επίθεση περί "λιστών" και περί δήθεν "κυνηγήματος", ότι, τάχα, κυνηγάμε την ελευθεροτυπία;

Τα ζητήματα αυτά είναι πολιτικά και νομίζω ότι η κυβέρνηση σαν υπεύθυνη που είναι σε ορισμένα τέτοια πράγματα μπορεί να παρέμβει. Εχω υπόψη μου την παρέμβαση του πρωθυπουργού, του κ. Σημίτη, πριν 2-3 χρόνια, τη θετική πολιτική παρέμβαση - δήλωση, σχετικά με αυτή την ιστορία των ριάλιτι σόου, σχετικά με τον ευτελισμό και το "τσαλάκωμα" - να μου επιτρέψετε να πω - της αξιοπρέπειας απλών ανθρώπων μέσα από τα κανάλια. Είχε κάνει μια τέτοια παρέμβαση. Αυτό ήταν λογοκρισία; Δε μιλάμε λοιπόν ούτε για νόμους, ούτε για δικαστήρια. Αλλά λέμε: Σε ανάλογες περιπτώσεις δε θα πρέπει να γίνονται τέτοιες πολιτικές παρεμβάσεις; Οχι καταναγκασμού ή καταστολής, αλλά παρέμβαση - πολιτική τοποθέτηση. Σας είπα ένα παράδειγμα με την "17Ν".

Υπάρχουν όμως κι άλλα ζητήματα που συσχετίζονται με την ελευθερία του Τύπου. Η προστασία του ατόμου. Αυτά τα περίφημα ριάλιτι σόου, το τσαλάκωμα της αξιοπρέπειας απλών ανθρώπων, συνεχίζονται. Εχουν ελαττωθεί, αλλά συνεχίζονται. Υπάρχει όμως και το χτύπημα δημοσίων προσώπων και δη πολιτικών. Τα πρόσωπα αυτά, συμφωνούμε, πρέπει να τίθενται σε μεγαλύτερη κριτική από δημοσιογράφους, από λειτουργούς του Τύπου, βεβαίως.

Επισημαίνοντας πως ούτε εδώ θέλω να βάλω ζητήματα διώξεων, δικαστικών μηνύσεων κλπ., θέλω να τονίσω ευθέως: Εχουμε την περίπτωση του Αρη Σπηλιωτόπουλου, του εκπροσώπου της Νέας Δημοκρατίας. Και το λέω παρόλο που ξέρετε ότι υπάρχει χάσμα και χάος ιδεολογικό, πολιτικό, θεωρητικό και σε οποιοδήποτε θέμα με τη Νέα Δημοκρατία. Αλλά το θέμα που τον αφορά δεν είναι ένα φαινόμενο που δείχνει ότι αρχίζει πια από ορισμένους κύκλους να θεωρείται ως "πολιτική αντιπαράθεση και κριτική", η προσωπική σπίλωση;

Εδώ πάλι δε χωρά μια δημόσια τοποθέτηση; Τα κόμματα νομίζω - δεν ξέρω αν είναι όλα - πήραν θέση. Το ΚΚΕ και άλλα κόμματα πήραν θέση. Γιατί ο ρόλος του Πόντιου Πιλάτου δεν ευνοεί πάντα, και μιλάω για τις κυβερνητικές θέσεις. Επομένως, μακριά από καταστολές κλπ., μπορούν νομίζω να αντιμετωπιστούν τέτοια επικίνδυνα φαινόμενα. Και να αντιμετωπιστούν όχι φυσικά με καταστολή, αλλά με παρεμβάσεις σε πολιτικό επίπεδο, μπορείς να παρέμβεις, να αντιμετωπιστούν με την ενεργοποίηση των πολιτικών και, κυριότερα, των διαφόρων φορέων. Αλλο η καταστολή και η λογοκρισία και άλλο η πολιτική θέση.

Ας πάμε στον πολιτικό πλουραλισμό: Εδώ τα πράγματα είναι το ίδιο άσχημα. Ενώ έχουν γραφτεί τόμοι γύρω από ότι τα ΜΜΕ αποτυπώνουν μια πραγματικότητα, πληροφορούν κλπ., κατά τη γνώμη μας, διαμορφώνουν κιόλας την πραγματικότητα.

Λόγω του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, λόγω της σχέσης κυβερνήσεων με αυτά τα μονοπώλια, τους ισχυρούς επιχειρηματικούς ομίλους που ελέγχουν τα ηλεκτρονικά - κυρίως - ΜΜΕ, λόγω αυτών των σχέσεων παρατηρείται μια προσπάθεια, τελικά, διαμόρφωσης συνειδήσεων.

Παράδειγμα, η ανασύνθεση του πολιτικού σκηνικού που επιχειρείται στη χώρα μας. Δικαίωμά τους είναι να μεταδίδουν ό,τι επιθυμούν για το ζήτημα, αλλά προσέξτε: στην ανασύνθεση αυτή και στην αναπαραγωγή των σεναρίων, των σχεδίων, των πολιτικών σχεδίων, των εφικτών για την ανασύνθεση του πολιτικού σκηνικού, πέφτει - με συγχωρείτε για την έκφραση - τσεκούρι στα κόμματα που δε συμμετέχουν σε αυτή την ανασύνθεση ή είναι αντίθετα. Πέφτει τσεκούρι όχι μόνο σε κόμματα, αλλά και σε πολιτικά πρόσωπα. Εγώ μπορώ να σας επιβεβαιώσω αυτό που είπε προηγουμένως ο κ. Κακλαμάνης, ότι δηλαδή κι αυτός "κόβεται" από τα ΜΜΕ.

Μέσα στην προσπάθεια να προβληθούν φωνές που τάσσονται υπέρ της ανασύνθεσης, βλέπουμε - στο όνομα του πολιτικού πλουραλισμού - να υπερπροβάλλονται πολιτικές κινήσεις που δεν εκπροσωπούνται στο λαό. Θα μου πείτε, να τις κόψουμε; Οχι, βέβαια. Να προβάλλονται. Αλλά από την άλλη μεριά βλέπουμε κόμματα της Ευρωβουλής, όπως είναι το ΔΗΚΚΙ, κόμματα της Βουλής, όπως είναι το ΚΚΕ, πολιτικές προσωπικότητες όλων των κομμάτων, να μην έχουν πρόσβαση. Το λέει το Σύνταγμα, το λέει ο νόμος (εμείς διαφωνούμε με την αναλογική ισότητα που λέει ο νόμος), αλλά υπάρχει ο νόμος που την προβλέπει, αλλά ούτε αυτό τηρείται. Αυτή είναι η πραγματικότητα.

Λέει ο υπουργός Τύπου, να απευθυνθείτε στο Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο. Το Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο - και είναι προς τιμήν του, και το έχω πει και μέσα στο Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο - έχει μαζέψει, τόσο για την προεκλογική όσο και για τη μετεκλογική περίοδο, πίνακες και στοιχεία που δείχνουν ότι κάθε άλλο παρά μπορούμε να μιλάμε για αναλογική ισότητα εκπροσώπησης των κομμάτων.

Από ένα αυτί μπαίνουν, από το άλλο βγαίνουν...

Επομένως, κάνει παρεμβάσεις το Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο, αλλά από το ένα αυτί μπαίνουν - με συγχωρείτε για τις εκφράσεις - από το άλλο βγαίνουν, των ιθυνόντων των καναλιών. Ερώτημα: Θα πάμε να επιβάλουμε πρόστιμα στα κανάλια; Κατά τη γνώμη μου, όχι. Αυτά είναι πολιτικά ζητήματα τα οποία δε λύνονται με πρόστιμα.

Αλλο είναι το ερώτημα: Εδώ δεν έχει θέση μια δήλωση ενός αρμοδίου υπουργού; Δε μιλάω σώνει και καλά από τον κ. Ρέππα. Μιλώ για πολιτική δήλωση κάποιου - έστω - κυβερνητικού παράγοντα. Μήπως θα θεωρηθεί ότι μια δήλωση, μια τοποθέτηση κατά της τακτικής της αποσιώπησης των θέσεων των κομμάτων, θα αποτελέσει παρέμβαση στο έργο των δημοσιογράφων, όπως έχει γραφτεί; Δε νομίζω. Να, λοιπόν, που πρέπει να δούμε με πολιτικούς όρους τα όρια της ελευθεροτυπίας, του πολιτικού πλουραλισμού και των δικαιωμάτων των πολιτικών κομμάτων.

Κατά τη γνώμη μου, απέναντι σε όλα αυτά τα θέματα που ακροθιγώς έθιξα, μπορούν και πρέπει να πάρουν θέση όλοι. Και δε μιλάω μόνο για τα κόμματα, μιλάω κυρίως για την κυβέρνηση. Μόνο με μια τέτοια προσέγγιση κατά τη γνώμη μας θα μπορέσουμε να αμβλύνουμε - όχι να λύσουμε - ορισμένα απ' αυτά που χαρακτηρίστηκαν στην αρχή βαρίδια, τα οποία συρρικνώνουν την ουσία και της ελευθερίας του Τύπου.

Επαναλαμβάνω ότι εμείς γνωρίζουμε πως η συστηματική παραπληροφόρηση, η διαστρέβλωση θέσεων κομμάτων κλπ. είναι κι αυτά στοιχεία του συγκεκριμένου πολιτικού πεδίου. Ξέρουμε ότι πρόκειται για τακτική που εξυπηρετεί συγκεκριμένους πολιτικούς στόχους, αλλά, επιμένουμε, το ζήτημα δεν άπτεται κατασταλτικών μηχανισμών και δικαστικών διώξεων. Ομως αλίμονο αγαπητοί φίλοι αν δώσουμε μια ειδυλλιακή εικόνα για την πληροφόρηση σήμερα στη χώρα μας.

Εν κατακλείδι, τα ΜΜΕ από πηγή πληροφορίας, όχι μόνο στην Ελλάδα, σε όλο τον κόσμο, έχουν μετατραπεί σε όπλο επιβολής στρατηγικών πολιτικών επιλογών. Και αυτό έχει συνέπειες και στα τρία ζητήματα: Και της ελευθεροτυπίας, και της προστασίας του ατόμου, δημοσίου προσώπου ή όχι, και του πολιτικού πλουραλισμού, που βλέπουμε να καταντά σε έναν πλουραλισμό μονοφωνικό. Γιατί, κακά τα ψέματα, οι επιλογές 3-4 ή 5 ιδιοκτησιακών ομίλων που ελέγχουν τα ΜΜΕ, μπορεί να διέπονται από διαφορές, άλλα έχουν και ένα βασικό κοινό παρονομαστή: Θέλουν να θωρακίσουν μια συγκεκριμένη εξουσία.

Τελικά η ελευθερία του Τύπου, η ανάπτυξή της, είναι ζητούμενο για όλα τα πολιτικά κόμματα, για όλους μας. Οσον αφορά το συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο, δε φτάνει. Κατά τη γνώμη μας, χρειάζονται τροποποιήσεις, ιδιαίτερα στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των ηλεκτρονικών μέσων. Απαιτείται αντίστοιχη καθημερινή πρακτική. Με δυο λόγια, απαιτείται πολιτική βούληση, που κατά τη γνώμη μας δεν υπάρχει.

Με αυτή την έννοια, η προστασία των δημοκρατικών δικαιωμάτων, μεταξύ των οποίων είναι και τα δικαιώματα της πληροφόρησης, της προστασίας του πολίτη, του πολιτικού πλουραλισμού, μπορούν να αμβλυνθούν μόνο από την όλο και πιο ενεργή συμμετοχή των πολιτών και από ένα κίνημα που θα διεκδικήσει αυτά τα ζητήματα. Διότι διαφορετικά, η δεδομένη πολιτική της κυβέρνησης, δεν μπορεί να λύσει αυτά τα προβλήματα, αντίθετα θα τα οξύνει ολοένα και περισσότερο».