«Αυτό που αλλάζει είναι η μορφή του πλαισίου εποπτείας της χώρας, το οποίο πρέπει να ανταποκρίνεται στους γενικούς όρους και κανονισμούς εποπτείας που ισχύουν στην Ευρωπαϊκή Ενωση», αναφέρει η ετήσια έκθεση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας (ΤτΕ). Επιπρόσθετα, όπως επισημαίνεται στην έκθεση, πέρα από τις διατάξεις που είναι ήδη σε ισχύ, «έχουν προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλαγές στην οικονομική διακυβέρνηση της ζώνης του ευρώ, οι οποίες αφορούν ζητήματα που μπορούν να επηρεάσουν τη φύση της εποπτείας της ελληνικής οικονομίας μετά το πρόγραμμα και θα συζητηθούν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το πρώτο εξάμηνο του 2018», με έμφαση στον ενισχυμένο ρόλο του ΕSM και τη δυνατότητα χρηματοδότησης για την υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Σε κάθε περίπτωση, η ενδοαστική συζήτηση αφορά στη μορφή των μνημονίων της «επόμενης μέρας» - που βρίσκεται και στο «μενού» της 4ης «αξιολόγησης». Αλλωστε, όπως επισημαίνεται και από την ΤτΕ, «η ευρωπαϊκή κανονικότητα συνεπάγεται δεσμεύσεις για τη διασφάλιση των μέχρι σήμερα επιτευγμάτων, την άσκηση συνετής οικονομικής πολιτικής μετά το πρόγραμμα και τη συνέχιση της εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων μέχρι την ολοκλήρωσή τους».

Την ίδια ώρα, η επάνοδος στην «κανονικότητα» του ευρωπαϊκού κεφαλαίου έχει όρο και προϋπόθεση την κλιμάκωση της αντιλαϊκής πολιτικής και των αναδιαρθρώσεων, ενώ τα «κρίσιμα ζητήματα» - πέρα από τις μορφές των μνημονίων - που ιεραρχεί η έκθεση του διοικητή της ΤτΕ είναι:

• «Ομαλή έξοδος στις αγορές». «Η εμπέδωση της εμπιστοσύνης είναι η κύρια και ουσιαστική προϋπόθεση για να συμβεί αυτό», σημειώνεται, ωστόσο «συμπληρωματικά θα πρέπει να εξεταστεί και το ενδεχόμενο ενός προληπτικού προγράμματος στήριξης, ιδιαίτερα μάλιστα εάν οι συνθήκες στις χρηματοπιστωτικές αγορές συνηγορούν, δεν θα πρέπει να δραματοποιείται, καθώς οι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί δημιουργήθηκαν για να χρησιμοποιούνται όταν υπάρχει ανάγκη». Σύμφωνα με την ΤτΕ, «οι αναταραχές, όπως οι πρόσφατες, φαίνεται ότι επηρεάζουν περισσότερο τις χώρες με αδύναμη πιστοληπτική διαβάθμιση», ενώ «υπό τις παρούσες αβέβαιες συνθήκες, η έξοδος του Ελληνικού Δημοσίου στις αγορές, αν και είναι επιβεβλημένη προκειμένου η χώρα να επανέλθει στην κανονικότητα, πρέπει να γίνεται με προσεκτικά βήματα».

Με αφορμή τη διατύπωση αυτή, συνέχεια στο αντιλαϊκό «γαϊτανάκι», γύρω από τις μορφές των μνημονίων, δόθηκε από την πλευρά της κυβέρνησης. Οπως δήλωσε ο γγ Δημοσιονομικής Πολιτικής, Φρ. Κουτεντάκης, «τόσο η ελληνική κυβέρνηση όσο και οι θεσμοί έχουν συμφωνήσει σε επίπεδο Γιούρογκρουπ ότι η διαδικασία εξόδου θα υποστηριχθεί από τη συσσώρευση ταμειακών διαθεσίμων, μια πρακτική που εφαρμόστηκε με επιτυχία και σε άλλες χώρες κατά την έξοδό τους από παρόμοια προγράμματα». Σύμφωνα με τον κυβερνητικό παράγοντα, «η προσπάθεια ομαλής εξόδου δυσχεραίνει σημαντικά όταν η κεντρική τράπεζα της χώρας αμφισβητεί την επάρκεια της συμφωνημένης διαδικασίας και επαναφέρει το αίτημα για προληπτικό πρόγραμμα στήριξης».

• «Η βιωσιμότητα» του κρατικού χρέους, το μεγάλο ύψος του οποίου «τροφοδοτεί την αβεβαιότητα, υποσκάπτει την εμπιστοσύνη στις προοπτικές της οικονομίας, επηρεάζει δυσμενώς την πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας και δυσχεραίνει την ομαλή έξοδο από το πρόγραμμα». Σε αυτό το πλαίσιο, με στόχο τη διασφάλιση νέων δανείων από τις χρηματαγορές αλλά και τη διαμόρφωση κλίματος επιχειρηματικής εμπιστοσύνης, το ζητούμενο είναι «η λήψη των μεσοπρόθεσμων μέτρων αναδιάρθρωσης (...) όσο το δυνατόν συντομότερα και με τη μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια».
• Η «εμπέδωση της εμπιστοσύνης». Στο συγκεκριμένο άξονα δεσπόζει η διαμόρφωση της λεγόμενης «εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής». Σε αυτήν εντάσσονται οι στόχοι τόσο οι «δημοσιονομικοί» (π.χ. διόγκωση αντιλαϊκών φόρων, καρατόμηση κοινωνικών κονδυλίων) όσο και οι «διαρθρωτικοί», που βέβαια αφορούν σε μια σειρά από παρεμβάσεις με γνώμονα την ανταγωνιστικότητα των επιχειρηματικών ομίλων. Σε κάθε περίπτωση, η έξοδος στις αγορές «πρέπει να εμπεδώσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών για τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων και να διαβεβαιώσει ότι η δημοσιονομική πολιτική δεν θα διολισθήσει εκ νέου σε λάθος κατεύθυνση». Μάλιστα, «οι δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί πρέπει να τηρηθούν και να γίνουν αποφασιστικά βήματα για τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων και των αποκρατικοποιήσεων, με πρώτο βήμα την άρση των προσκομμάτων σε μεγάλες επενδύσεις». Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται, «σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η νομοθεσία για τις χρήσεις γης».

«Δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού. Το εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα παραμένει ευάλωτο σε μακροοικονομικές και χρηματοπιστωτικές διαταραχές», προειδοποιεί, για μια ακόμη φορά, η ΤτΕ, προτάσσοντας βέβαια το ζήτημα της αποτελεσματικής διαχείρισης των «μη εξυπηρετούμενων δανείων».

Σε αυτό το πλαίσιο, σημειώνεται ότι «οι τράπεζες επιβάλλεται να διευρύνουν το ταχύτερο δυνατόν τις λύσεις που προτείνουν στους δανειολήπτες και να προχωρήσουν στη λήψη πιο δραστικών αποφάσεων, ιδίως όσον αφορά τις ενέργειες αναδιάρθρωσης βιώσιμων επιχειρήσεων, τη συντονισμένη αντιμετώπιση των οφειλετών με πολλαπλούς πιστωτές, τον εντοπισμό των στρατηγικών κακοπληρωτών και την εφαρμογή οριστικής λύσης για τις μη βιώσιμες επιχειρήσεις». Ουσιαστικά, πρόκειται για το μπαράζ των αναδιαρθρώσεων που θα κλιμακωθούν με μοχλό τα «κόκκινα» δάνεια.

Επιπλέον, τα διαχειριστικά ζόρια των τραπεζών σε ό,τι αφορά την επίτευξη των στόχων και την αποτελεσματική διαχείριση του ζητήματος φέρνουν στο προσκήνιο και νέα υποστηρικτικά εργαλεία, όπως τη διαμόρφωση «κακών τραπεζών» (bad bank), στις οποίες θα μεταφερθούν τα προβληματικά δάνεια. Οπως αναφέρεται, «μετά τη δημοσίευση σχετικών κατευθύνσεων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο μεταβίβασης μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων σε έναν ή περισσότερους κεντρικούς φορείς που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν για το σκοπό αυτό». Επίσης, οι τράπεζες καλούνται να αναθεωρήσουν το επιχειρησιακό τους σχέδιο δίνοντας έμφαση στην ανάπτυξη νέων εργασιών και στην περαιτέρω περιστολή του λειτουργικού τους κόστους.

Σε ό,τι αφορά το εξωτερικό περιβάλλον, εντοπίζονται «κίνδυνοι και πηγές αβεβαιότητας», που βέβαια με τη σειρά τους θα επηρεάσουν και τις εξελίξεις στην ελληνική οικονομία.

Ειδικότερα, σε επίπεδο ΕΕ, εκκρεμότητες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν «προβλήματα», αφορούν στην προετοιμασία του Brexit καθώς επίσης και στην «ανάγκη για εξεύρεση κοινά αποδεκτής συμφωνίας ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης της προσφυγικής κρίσης στο πλαίσιο της προσεχούς αναθεώρησης του κανονισμού του Δουβλίνου τον Ιούνιο του 2018».

Σε επίπεδο Ευρωζώνης, οι «κίνδυνοι» εντοπίζονται σε τυχόν «καθυστερήσεις των προσδοκώμενων αλλαγών» για την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης. «Καθυστερήσεις» που, όπως λένε, «ενδέχεται να ενισχύσουν τις αβεβαιότητες».

Τέλος, σε διεθνές επίπεδο, γίνεται αναφορά σε «αναταράξεις που προκαλούνται από την επιδείνωση των σχέσεων των ΗΠΑ με τη Β. Κορέα και το Ιράν».