Παρασκευή 21 Σεπτέμβρη 2001
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 26
ΔΙΕΘΝΗ
ΠΟΛΩΝΙΑ
Δώδεκα χρόνια από την ανατροπή της Λαϊκής Εξουσίας

Στις 23 Σεπτέμβρη 2001 γίνονται εκλογές για την ανάδειξη των μελών του κοινοβουλίου που ονομάζεται Σέιμ στην Πολωνία και της Γερουσίας. Ακριβώς αυτόν τον καιρό πριν 12 χρόνια διαλύθηκε η Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας, άρχισε η ανατροπή του σοσιαλιστικού κοινωνικού συστήματος και η παλινόρθωση του καπιταλισμού.

Πριν εξετάσουμε τη διαδικασία και τον τρόπο που πραγματοποιήθηκε η ανατροπή της λαϊκής εξουσίας και περιγράψουμε τις βασικές πολιτικές δυνάμεις που συμμετέχουν στις εκλογές, οι οποίες διεκδικούν την κυβερνητική εξουσία, ας αναφερθούμε έστω και πολύ σύντομα στην ιστορική πορεία της Πολωνίας.

Το 966 ιδρύθηκε το πρώτο πολωνικό κράτος. Η Πολωνία αναπτύχθηκε στο μεσαίωνα σε μια από τις ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες. Εκανε πολλούς κατακτητικούς πολέμους κυρίως προς την Ανατολή. Ωστόσο, η εσωτερική και εξωτερική πολιτική των μεγαλογαιοκτημόνων και της αριστοκρατίας οδήγησε την Πολωνία τον 18ο αιώνα στην παρακμή.

Αδυνατισμένη η Πολωνία, μετά από σκληρούς πολέμους και τρεις διαμελισμούς, ο τελικός έγινε το 1795, η χώρα αυτή έχασε την ανεξαρτησία της και διαμελίστηκε ανάμεσα στην Τσαρική Ρωσία, την Αυστροουγγαρία και τη Γερμανία.

Ο πολωνικός λαός έκανε δύο μεγάλες εθνικοαπελευθερωτικές εξεγέρσεις (1831 και 1863/64). Δεκάδες χιλιάδες Πολωνοί είχαν διαφύγει σε δυτικές χώρες μετά το διαμελισμό και τις εξεγέρσεις. Πολλοί από αυτούς συμμετείχαν στους αγώνες κατά την περίοδο της «Ανοιξης των λαών» και στην Κομμούνα του Παρισιού, ανάμεσά τους και δύο στρατηγοί, οι Ντουμπρόφσκι και Βρουμπλέφσκι. Το 1882, ιδρύθηκε το πρώτο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα με πρωτεργάτες τους Ρ. Λούξεμπουργκ και Φ. Τζιερτζίνσκι.

Ο Β. Λένιν, γράφει για τη δράση του πολωνικού προλεταριάτου στην επανάσταση του 1905 και την υποδειγματική οργάνωσή του τότε κυρίως στις πόλεις Λουτζ και Βαρσοβία.

Μετά από 120 χρόνια σκλαβιάς και διαμελισμού, η Πολωνία απέκτησε το 1918 την εθνική της ανεξαρτησία. Την ίδια χρονιά ιδρύθηκε το ΚΚ Πολωνίας.

Καθοριστικός παράγοντας για την κατάκτηση αυτή και τη δημιουργία ανεξάρτητου πολωνικού κράτους, ήταν η νίκη της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης στη Ρωσία. Με διάταγμά της στις 29 Αυγούστου 1918 η σοβιετική κυβέρνηση ακύρωσε όλες τις συμφωνίες που είχαν υπογραφεί σε βάρος της Πολωνίας από την Τσαρική Ρωσία, τη Γερμανία και την Αυστροουγγαρία.

Ετσι επιβεβαιώθηκαν τα λόγια του Λένιν που έλεγε ότι «η λευτεριά της Πολωνίας είναι αδύνατη χωρίς τη λεύτερη Ρωσία».

Ωστόσο, στην εξουσία ήρθανε οι καπιταλιστές και οι γαιοκτήμονες που εφάρμοσαν πολιτική εκμετάλλευσης των λαϊκών μαζών, και έξαλλου αντικομμουνισμού. Η πολιτική τους αυτή, κατέληξε το 1939 στην κατάκτηση της Πολωνίας από τη ναζιστική Γερμανία. Αρχισε μια σκληρή δοκιμασία για τον πολωνικό λαό. Το Γενάρη του 1942 ιδρύθηκε το Εργατικό Κόμμα Πολωνίας (ΕΚΠ) που στην ιδρυτική του διακήρυξη καλούσε το λαό να αγωνιστεί ενάντια στον κατακτητή και καθόριζε ότι σκοπός του κόμματος είναι το «πέρασμα στο σοσιαλιστικό σύστημα».

Στο προσκήνιο ο λαός

Με πρωτοβουλία του ΕΚΠ στις παραμονές της πρωτοχρονιάς του 1944 δημιουργήθηκε το Λαϊκό Συμβούλιο της χώρας, δηλαδή η πρώτη Βουλή της Λαϊκής Πολωνίας. Το καλοκαίρι του 1944 ο Κόκκινος Στρατός και η Α` Στρατιά του Πολωνικού Λαϊκού Στρατού άρχισαν την απελευθέρωση της Πολωνίας. Το Λαϊκό Συμβούλιο της Χώρας με νόμο, δημιούργησε την Πολωνική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), που ήταν κυβερνητική εκτελεστική εξουσία.

Στις 22 Ιούλη 1944 η ΠΕΕΑ εξέδωσε το ιστορικό Μανιφέστο που έβαζε το καθήκον της ένοπλης πάλης δίπλα στον Κόκκινο Στρατό για την τελική απελευθέρωση και νίκη. Το Μανιφέστο αρνήθηκε και αποκήρυξε τη νομιμότητα της πολωνικής κυβέρνησης του Λονδίνου. Καθόρισε το πρόγραμμα ανοικοδόμησης της νέας Λαϊκής Πολωνίας χωρίς καπιταλιστές και τσιφλικάδες.

Ενώ δεν είχε ακόμα απελευθερωθεί όλη η Πολωνία το Λαϊκό Συμβούλιο της Χώρας με Διάταγμα από τις 6 του Σεπτέμβρη του 1944 προχώρησε στην αγροτική μεταρρύθμιση. Μοιράστηκαν στους φτωχούς αγρότες και στους εργάτες γης πάνω από 60 εκατομμύρια στρέμματα γης. Η πράξη αυτή συντέλεσε στη στερέωση της λαϊκής εξουσίας, γιατί οι αγρότες που πήραν γη, στήριξαν τη νεαρή εξουσία και ήταν έτοιμοι να υπερασπίσουν τη γη τους.

Στις 3 Γενάρη 1946 το Λαϊκό Συμβούλιο της Χώρας ψήφισε νόμο για την εθνικοποίηση των βασικών κλάδων της εθνικής οικονομίας. Εθνικοποιήθηκαν οι τράπεζες, οι μεταφορές, οι τηλεπικοινωνίες, οι βιομηχανικές επιχειρήσεις με απασχόληση πάνω από 50 εργάτες σε μια βάρδια, δάση κλπ. Η πράξη της εθνικοποίησης αποτέλεσε στροφή προς τη σοσιαλιστική ανάπτυξη της χώρας.

Η πραγματοποίηση των μεταρρυθμίσεων γινόταν σε συνθήκες οξυμένης ταξικής πάλης. Εγινε δημοψήφισμα όπου ο δημοκρατικός συνασπισμός σημείωσε μεγάλη νίκη. Στις 19 Γενάρη του 1947 στις εκλογές για την ανάδειξη Νομοθετικής Βουλής οι αντιδραστικές δυνάμεις ηττήθηκαν. Η αντίδραση, αφού απέτυχε, προχώρησε με τη βοήθεια των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στην οργάνωση ένοπλων τμημάτων, κυρίως στις νοτιοανατολικές περιοχές της χώρας. Ο λαϊκός στρατός και η πολιτοφυλακή συνέτριψαν τα ένοπλα τμήματα της αντίδρασης. Στα χρόνια 1944 -1948 στον αγώνα ενάντια στις αντιδραστικές δυνάμεις έδωσαν τη ζωή τους 37.000 άτομα (J. GIEREK -Replika, σελ. 60). Ηταν στελέχη και μέλη του Κόμματος, λειτουργοί της λαϊκής εξουσίας, πολιτοφύλακες, στρατιωτικοί, εργάτες και αγρότες που υπεράσπιζαν τη γη τους. Ανάμεσά τους έπεσε μαχόμενος το 1947 ο υπουργός Αμυνας, ο ήρωας της Οκτωβριανής Επανάστασης, ο θρυλικός διοικητής της Διεθνούς Ταξιαρχίας των υπερασπιστών της Ισπανικής Δημοκρατίας και βετεράνος του Β` Παγκόσμιου Πολέμου, στρατηγός Κάρολ Σφιερτσέφσκι - Βάλτερ.

Η ανόρθωση της οικονομίας από τις καταστροφές ήταν δύσκολο έργο. Οι χιτλεροφασίστες εξόντωσαν πάνω από 6 εκατομμύρια Πολωνούς, δηλαδή κάθε πέμπτος Πολωνός χάθηκε. Το 38% της εθνικής περιουσίας είχε καταστραφεί και μερικοί κλάδοι εξοντώθηκαν ολοκληρωτικά.

Η λαϊκή εξουσία απελευθέρωσε μεγάλες δημιουργικές δυνάμεις του πληθυσμού και με την πραγματοποίηση του τρίχρονου σχεδίου 1947-1949 πέτυχε την ανόρθωση της λαϊκής οικονομίας και ξεπέρασε το επίπεδο της παραγωγής του 1939. Μετά άρχισε η σοσιαλιστική εκβιομηχάνιση της χώρας, δημιουργήθηκαν σύγχρονοι παραγωγικοί κλάδοι, εξαλείφτηκε η ανεργία, εξασφαλίστηκε η δωρεάν ιατρική περίθαλψη, η Παιδεία, η Κοινωνική Ασφάλιση, αναψυχή, στέγαση κλπ.

Η πορεία ανάπτυξης ανακόπτεται

Η Πολωνία το 1969 έχοντας το 1% του πληθυσμού της υδρογείου, έδινε τα 2,5% της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής. Το 1980 ανακόπηκε η ανοδική πορεία της ανάπτυξης. Αρχισε η παρακμή της οικονομίας και της ευημερίας του λαού, ενώ προκαλούνται μεγάλες κρίσεις και κοινωνικές αναταραχές. Οι αιτίες ήταν βαθύτερες. Το ξήλωμα και η υπονόμευση των σοσιαλιστικών βάσεων άρχισε νωρίτερα. Το 1956 άρχισε η αποϊδεολογικοποίηση του κόμματος. Εκδιώχτηκαν ή απαλλάχτηκαν τα στελέχη σε όλη την κομματική ιεραρχία, στα λαϊκά συμβούλια, στα σώματα ασφαλείας και στις μυστικές υπηρεσίες, στην κυβέρνηση, στα συνδικάτα, στις γυναικείες οργανώσεις, οι αλλαγές έθιξαν και την ηγεσία του στρατού.

Με απλά λόγια εκδιώχτηκαν οι άνθρωποι που αγωνίστηκαν σκληρά και πολλοί έχυσαν και αίμα για την υπεράσπιση και στερέωση της νεαρής λαϊκής εξουσίας στα χρόνια 1944-1949.

Με απόφαση της ηγεσία ς διέλυσαν τη μαχητική νεολαιίστικη οργάνωση «Ενωση Πολωνικής Νεολαίας» και αφαιρέθηκε από το πρόγραμμα διδασκαλίας ο Μαρξισμός- Λενινισμός από την ανώτατη εκπαίδευση.

Αρχισε να προπαγανδίζεται πλατιά η «λαθολογία του παρελθόντος».

Θεωρώ ότι την περίοδο αυτή, αλλά και αργότερα αρνητικές επιπτώσεις στη σοσιαλδημοκρατικοποίηση μεγάλου μέρους της ηγεσίας είχε η συνένωση το 1948 του Πολωνικού Εργατικού Κόμματος με το Σοσιαλιστικό Κόμμα και η δημιουργία του ΠΕΕΚ (PZPR]

Το φθινόπωρο του 1956 αυθαίρετα διαλύθηκαν οι παραγωγικοί συνεταιρισμοί και η περιουσία τους έγινε αντικείμενο λεηλασίας.

Επίσης, πραγματοποιήθηκαν μεταβολές στη διεύθυνση της οικονομίας και των επιχειρήσεων.

Τον καιρό που προχωρούσε γοργά η αντεπανάσταση στη Σοβιετική Ενωση με την «περεστρόικα», στην Πολωνία, το καλοκαίρι του 1989, έγινε συνάντηση - διάλογος που ονομάστηκε «Στρογγυλή Τράπεζα». Στο διάλογο αυτό συμμετείχαν από τη μια πλευρά: οι αρχές της ΛΔ Πολωνίας, ο Στ. Κάνια που είχε το αξίωμα του Α. Γραμματέα 1980-81, ο Βόιτσεχ Γιαρουζέλσκι που έκανε Α` Γραμματέας του Κόμματος στα χρόνια 1981-1989 και ο γνωστός φορέας των σοσιαλδημοκρατικών αντιλήψεων από το 1956 ακόμα, ο οποίος είχε το αξίωμα του Α` Γραμματέα μέχρι τη διάλυση του κόμματος, που έγινε στις αρχές του 1990, τα μέλη του ΠΓ του Πολωνικού Ενοποιημένου Εργατικού Κόμματος του Προεδρείου του Κρατικού Συμβουλίου, τα μέλη της κυβέρνησης και μερικών άλλων παραγόντων. Από την άλλη πλευρά ήταν οι συνασπισμένες δυνάμεις της «Αλληλεγγύης» και η ηγεσία της καθολικής εκκλησίας της Πολωνίας.

Στο όνομα της εθνικής συναίνεσης και οι δυο πλευρές καθόρισαν τον τρόπο, τη μέθοδο και την τακτική της μετάβασης από το σοσιαλιστικό κοινωνικό σύστημα, στον καπιταλισμό. Κατανεμήθηκαν οι αρμοδιότητες των δύο αυτών δυνάμεων και η αριθμητική συμμετοχή της καθεμιάς πλευράς στις εκλογές που θα γίνονταν πολύ σύντομα. Επίσης, πάρθηκε απόφαση για την υιοθέτηση του θεσμού προέδρου της χώρας και της Γερουσίας.

Αμέσως μετά έγιναν εκλογές για το Σέιμ (Βουλή) και τη Γερουσία. Κυβέρνηση σχημάτισαν οι δυνάμεις προερχόμενες από την «Ααλληλεγγύη» με πρωθυπουργό τον Μαζοβιέτσκι και πρόεδρος της δημοκρατίας έγινε ο στρατηγός Γιαρουζέλσκι. Ετσι διαλύθηκαν η Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας, ο θεσμός όλων των βαθμίδων των λαϊκών συμβουλίων και των άλλων λαϊκών οργάνων. Η κυβέρνηση έκανε ριζικές αλλαγές στις ηγεσίες των Ενόπλων Δυνάμεων, στα Σώματα Ασφαλείας και στην Αστυνομία. Με δυο λόγια πρέπει να πούμε ότι γινόταν ανατροπή στη βάση και στο εποικοδόμημα.

(Συνεχίζεται)


Του
Νίκου ΚΥΡΙΤΣΗ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ