Σάββατο 25 Δεκέμβρη 2004 - Κυριακή 26 Δεκέμβρη 2004
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 19
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ
Αναφορά στη ζωή και το έργο του

61 χρόνια από το θάνατο του Δ. Γληνού (πέθανε τα χαράματα της 26/12/1943)

«Η τριλογία είναι το μοναδικό βιβλίο στην Ιστορία της Ελληνικής Σκέψης. Μοναδικό για την επιστημοσύνη του, την τετράγωνη λογική του, το ρεαλισμό του και τη διαλεκτική του...» (Κ. Βάρναλης).

- Ο Δημήτρης Γληνός γεννήθηκε το 1882 στη Σμύρνη. Εζησε μέσα σε δύσκολα χρόνια που σημάδεψαν την ιστορία της Ελλάδας. Από το 1899 έως το 1905 σπουδάζει φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Ταυτόχρονα, είναι αναγκασμένος και να εργάζεται. Στα 1908 θα φύγει για μεταπτυχιακές σπουδές στην Ιένα και τη Λιψία της Γερμανίας. Γρήγορα, όμως, αναγκάζεται να διακόψει τις σπουδές του και επιστρέφει στην Ελλάδα για να εργαστεί.

Μετέχει ενεργά στις δραστηριότητες του «Εκπαιδευτικού Ομίλου» και προσπαθεί να συμβάλει στη διαμόρφωση της κρατικής εκπαιδευτικής πολιτικής. Ετσι, στα 1912 συντάσσει νομοσχέδια για την κυβέρνηση Βενιζέλου, σχετικά με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, η οποία όμως δε θα πραγματοποιηθεί, λόγω της ισχυρής αντίδρασης που συναντά από συντηρητικούς κύκλους.

Οταν ο Βενιζέλος συγκροτήσει την κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης, ο Γληνός διορίζεται πρόεδρος του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου και πετυχαίνει την υποχρεωτική εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και την καθιέρωση του εξάχρονου Δημοτικού.

Με μπούσουλα την πρόοδο

Τα έργα του Δ. Γληνού κατατάσσονται σε Λογοτεχνικά, Παιδαγωγικά, Φιλοσοφικά και Πολιτικοκοινωνικά.

Ιδιαίτερη κατηγορία τα περιοδικά που συμμετείχε στην έκδοσή τους ως διευθυντής ή ως μέλος της συντακτικής επιτροπής, και τα οργανωτικά έργα (νόμοι - νομοσχέδια κλπ.).

Ο Γληνός, κατά καιρούς, χρησιμοποίησε αρκετά φιλολογικά ψευδώνυμα («Εσπερος» στη Σμύρνη 1906 - 1910, «Μήτσος» το 1907, «Δ. Φωτεινός» το 1913 - 1924, «Νέστορας» το 1936 κλπ.).

Ο Δ. Γληνός (κέντρο) μιλά σε συγκέντρωση εργατών
Ο Δ. Γληνός (κέντρο) μιλά σε συγκέντρωση εργατών
- Από το τεράστιο έργο του, αναφέρουμε ορισμένα κείμενα - βιβλία ή άρθρα του:

1. «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ», 1942

2. «Τα σημερινά προβλήματα του Ελληνισμού», ΚΟΜΕΠ, 1944

3.«Εθνος και γλώσσα», 1922

4. «Η κρίση του δημοτικισμού», 1923

5. «Ενας άταφος νεκρός. Μελέτες για το εκπαιδευτικό σύστημα», 1927

6. «Διακήρυξη στους νέους φοιτητές», 1933

7. «Η Οκτωβριανή επανάσταση και το εθνικό πρόβλημα», ΚΟΜΕΠ, 1943

8. «Το σταφιδικό ζήτημα», «Ριζοσπάστης», 1936

9. «Παιδαγωγικά άρθρα και σημειώματα», 1937 -1938

10. «Η φιλοσοφία του Χέγκελ», Αρθρα, 1932

11. «Α. Γαβριήλ, δημοδιδασκάλου, Οι χοίροι υίζουσιν...» 1921

- Ο ποιητής Κ. Βάρναλης έγραφε για την «Τριλογία του Πολέμου» του Δ. Γληνού:

... Με υπότιτλο: «Οι μονόλογοι του ερημίτη της Σαντορίνης», γράφτηκε στα 1938, στην εξορία.

Περιέχει τελειωμένα τα δύο πρώτα μέρη: «Το χρυσόμαλλο δέρας» και το «Πέρα από το χάος». Το τρίτο, με τίτλο «Και επί γης ειρήνη», αν και σχεδιασμένο, δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί.

Πρωτοκυκλοφόρησε στα 1945 από τον εκδοτικό οίκο «Νέα Βιβλία» και σε κατοπινή έκδοσή του, στα 1956, από τον εκδοτικό οίκο «Νέα Φλόγα». Ο πρόλογος είναι γραμμένος από τον Κώστα Βάρναλη.

«Είναι τόσο ζωντανό» - γράφει ο Βάρναλης - «κι αληθινό, που νομίζει κανείς πως ο πόλεμος που έρχεται δεν είναι ο χτεσινός που ήρθε παρά ο αυριανός που ετοιμάζεται να έρθει. Η Τριλογία του Πολέμου είναι μοναδικό βιβλίο στην ιστορία της ελληνικής σκέψης. Μοναδικό για την επιστημοσύνη του, την τετράγωνη λογική του, το ρεαλισμό του και τη διαλεκτική του. Τη διαλεκτική του ιστορικού υλισμού, που έξω απ' αυτόν καμία γνώση των κοινωνικών φαινομένων δεν είναι μπορετή...».

Η Τριλογία είναι πολύ σημαντικό έργο και ενδεικτικό της βαθιάς σκέψης και αναλυτικής δυνατότητας του Γληνού. Γράφτηκε σε δύσκολες συνθήκες και την ώρα που η θύελλα του παγκόσμιου πολέμου άρχισε να κτυπά τις πόρτες της Ευρώπης. Σκοπός, να βοηθήσει όσους θα τη διάβαζαν στο να κατανοήσουν τα πραγματικά αίτια του πολέμου, του φασισμού και των ραγδαίων κοινωνικών ανατροπών της εποχής.

Ο Βάρναλης με την ευκαιρία του προλόγου, παίρνει αφορμή να μιλήσει για την προσωπικότητα του Δάσκαλου, όπως ονομάζει τον Γληνό. «... δεν είναι μονάχα μεγάλος Επιστήμονας και μεγάλος Δάσκαλος, ήτανε και μεγάλος τεχνίτης (του λόγου)... ήτανε και μεγάλος άνθρωπος της δράσης... Στάθηκε ο φωτισμένος αρχηγός του εκπαιδευτικού δημοτικισμού. Χωρίς αυτόν δε θα γινότανε ποτές η γλώσσα του έθνους, γλώσσα της εθνικής παιδείας... Αν τα γραφτά του έχουνε το χάρισμα του ισορροπημένου λόγου των κλασικών κειμένων, ο προφορικός του λόγος άστραφτε όλος από τη φλόγα και το πάθος της πίστης και της αλήθειας... Οσοι τον ακούσανε σα Δάσκαλο είτε στα επίσημα ιδρύματα είτε στα ανεπίσημα (της εξορίας) άθελα τους πήγαινε η σκέψη τους στα λίγο επιγραμματικά, που λέει ο Θουκυδίδης για τον Περικλή: "άξιο να καταλαβαίνει το σωστό και να το εξηγεί"».

Στα βήματα της εργατικής τάξης

Οι προσπάθειές του για γενικότερη καθιέρωση της δημοτικής θα σταματήσουν απότομα, με την επάνοδο του βασιλιά Κωνσταντίνου, το Νοέμβρη του 1920. Μετά την ανατροπή του 1922 θα ξαναγίνει Σύμβουλος στο υπουργείο Παιδείας και θα συνεχίσει το έργο του.

Η δικτατορία του Πάγκαλου, όμως, θα απολύσει τον Γληνό στις αρχές του 1926. Αυτός θα συνεχίσει τον αγώνα του μέσα από τα περιοδικά «Αναγέννηση», «Σχολική Πράξη» και «Νέος Δρόμος». Την ίδια περίοδο θα διασπαστεί ο Εκπαιδευτικός Ομιλος. Ηταν τότε που ο Γληνός είχε εκδηλωθεί δημόσια υπέρ των θέσεων του ΚΚΕ, στο οποίο εντάχθηκε και αναδείχτηκε μέλος του ΠΓ της ΚΕ του Κόμματος. Από τότε η πορεία του θα είναι «μια πορεία προς τον άνθρωπο», όπως θα πει αργότερα και ο ίδιος.

Στα 1934 επισκέπτεται τη Σοβιετική Ενωση. Στις εκλογές του 1936 εκλέγεται βουλευτής με το Παλλαϊκό Μέτωπο.

Μετά την κήρυξη της δικτατορίας του Μεταξά, στις 4 Αυγούστου του 1936, ο Γληνός θα συλληφθεί. Εξορίζεται στην Ανάφη. Φυλακίζεται στην Ακροναυπλία και τέλος εκτοπίζεται στη Σαντορίνη. Η κατάσταση της υγείας του όμως επιδεινώνεται, οπότε μεταφέρεται στην Αθήνα και τίθεται υπό παρακολούθηση και κατ' οίκον περιορισμό. Οταν η Ελλάδα κατακτηθεί από τους ναζί, η Ασφάλεια θα τον παραδώσει στους Ιταλούς. Αυτοί όμως τον αφήνουν, λόγω της βεβαρημένης κατάστασης της υγείας του.

- Απτόητος ο μεγάλος διανοητής θα συνεχίσει τον αγώνα του μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ. Αρθρογραφώντας συνεχώς ενάντια στο φασισμό και τον πόλεμο, πρόσφερε όλες του τις δυνάμεις στην υπηρεσία του λαού και αφιέρωσε όλη την υπόλοιπη ζωή του για το μεγάλο σκοπό της εθνικής ανεξαρτησίας.

Το Δεκέμβρη του 1943 ήταν έτοιμος να ανέβει στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας για τη συγκρότηση της κυβέρνησης του Βουνού. Είχε προταθεί για τη θέση του προέδρου της ΠΕΕΑ. Γι' αυτό, θέλοντας να προσφέρει τις υπηρεσίες του υγιής και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, επέλεξε να κάνει μια δύσκολη εγχείρηση, αν και οι συνεργάτες του τον είχαν αποτρέψει, επισημαίνοντας τους κινδύνους.

Δεν έμελλε όμως να ζήσει για να ολοκληρώσει το έργο του. Πέθανε στις 26 Δεκέμβρη του 1943, λίγο μετά την εγχείρηση. Ο ελληνικός λαός στερήθηκε έναν από τους καλύτερους δασκάλους και διανοητές που έβγαλε αυτός ο τόπος.

Λίγα χρόνια μετά το θάνατο του Γληνού, ο Αλέξανδρος Σβώλος θα γράψει: «Θα 'ρθει η ώρα που η Ελλάδα θα κρεμάσει σ' όλα τα σχολεία του κράτους την εικόνα του οραματιστή αυτού της αληθινής λαϊκής παιδείας».

Ο Γληνός θα παραμείνει ένα μεγάλο σύμβολο στον αγώνα του λαού για τη δική του κοινωνία, για την πνευματική αναγέννηση της Ελλάδας.


Παναγιώτης ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΗΣ
Ο Παναγιώτης Καραβασίλης είναι ποιητής και αναλυτής συστημάτων πληροφορικής


Κορυφή σελίδας
Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ