Η Ηπειρος, σύμφωνα με τους δείκτες ανάπτυξης του Eurostat, βρίσκεται κάτω του μισού του μέσου όρου των υπόλοιπων περιφερειών.

Πού στ' αλήθεια πρέπει να αναζητήσει κανείς την αιτία της κατάστασης αυτής; Προφανώς δεν είναι θέλημα Θεού... Μια παραλλαγμένη μορφή της θεωρίας της "Ψωροκώσταινας" πλασαριζόταν για χρόνια. "Φτενός" ο τόπος, λίγους μπορεί να θρέψει. Εφερναν και σαν απόδειξη των αιώνων τον ξενιτεμό των Ηπειρωτών στα πέρατα της Οικουμένης.

Αλλά τα τελευταία χρόνια και αυτός ο μύθος κατέρρευσε. Στα Παγκόσμια Πανηπειρωτικά Συνέδρια (στα Γιάννενα το 1983, στην Αρτα το 1988 και στην Πρέβεζα το 1993), που διοργανώθηκαν από την Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδας, καταδείχτηκε η καθυστέρηση σε όλους τους τομείς. Ταυτόχρονα όμως αποδείχτηκε ότι η Ηπειρος διαθέτει δυνατότητες στον πρωτογενή τομέα (πλούσιο υπέδαφος, αλιεία, γεωργία, κτηνοτροφία, δάση), στο δευτερογενή (επεξεργασία των προϊόντων του πρωτογενούς, κλωστοϋφαντουργία κλπ.) και στον τριτογενή (τουρισμός). Προς στιγμήν, εντοπίστηκε ως καθοριστικός παράγοντας για την κατάσταση αυτή και την καθυστέρηση η υπαρκτή συγκοινωνιακή απομόνωση, η έλλειψη υποδομών.

Στη βάση αυτή λοιπόν έρχεται σήμερα η κυβέρνηση - όπως και η προηγούμενη - να "οικοδομήσει" πολιτική "μεγάλων έργων", στο πλαίσιο των επιλογών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Δηλαδή, η άποψη που τελευταία πλασάρεται είναι ότι με την ολοκλήρωση των "μεγάλων έργων" (κυρίως Εγνατία και λιμάνι Ηγουμενίτσας) η Ηπειρος βγαίνει από την απομόνωση και γίνεται "πύλη της Ελλάδας στην Ευρώπη". Ας δούμε όμως αν είναι έτσι.

1. Χωρίς να αρνείται κανείς ότι είναι βασικός παράγοντας της καθυστέρησης η απομόνωση, δεν μπορεί παρά να δεχτούμε τη διαπίστωση του καθηγητή Γ. Τσεκούρα ότι εκτός από την έλλειψη υποδομών "... και η λανθασμένη αναπτυξιακή πολιτική που ακολουθήθηκε ήταν κυρίως οι παράγοντες που συντέλεσαν αποφασιστικά στην καθυστέρησή της", (από την εισήγηση του Γ. Τ. στο 5ο Παγκόσμιο Πανηπειρωτικό Συνέδριο στην Πρέβεζα). Δεκαετίες τώρα διαπιστώνεται ότι η Ηπειρος βρίσκεται σε καθυστέρηση και ενώ εναλλάσσονται οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ η κατάσταση χειροτερεύει.

2. Η απαιτούμενη άρση της απομόνωσης δεν έγκειται στις υποδομές του οδικού δικτύου. Η Ηπειρος στον τομέα αυτό δεν είναι και πολύ πίσω από άλλες περιοχές της χώρας (αν και σε όχι ζηλευτή βέβαια κατάσταση). Εκεί που εντοπίζεται το πρόβλημα είναι η σιδηροδρομική σύνδεση. Το τρένο είναι που σε σύζευξη με τις θαλάσσιες μεταφορές θα δώσει δυνατότητα για φτηνές και μεγάλου όγκου μεταφορές προϊόντων.

Αν, μ' άλλα λόγια, δεν υπάρχει παραγωγή, προς τι η άρση της απομόνωσης; Στο κάτω κάτω της γραφής αυτά ίσως θα γίνονταν πιο πιστευτά πριν τρία χρόνια. Αλλά από το καλοκαίρι του 1992 η μισή Ευρώπη περνάει από τη Θεσπρωτία, η οποία - δεν μπορεί να το αρνηθεί κανείς - έχει γίνει όντως "πύλη εισόδου ή εξόδου" για την Ευρώπη. Την κατάσταση στον ακριτικό νομό περιγράφει με μελανά χρώματα η Δρ. Ηρα Εκμε - Πουλοπούλου στο ενδιαφέρον βιβλίο της "Το δημογραφικό" (1994). "Τα τελευταία χρόνια, γράφει, παρατηρείται μεγάλη μετανάστευση από τη Θεσπρωτία". Επίσης "ο Νομός Θεσπρωτίας είναι ο πρώτος στη χώρα με μείωση κατά 49% των δημοτικών σχολείων, ενώ μια μικρή ανάκαμψη που είχε παρατηρηθεί στη δεκαετία του '80 υποχωρεί τα τελευταία χρόνια".

Οι αναπτυξιακές προσπάθειες εμποδίζονται και οι κάτοικοι της Θεσπρωτίας παίρνουν ξανά των ομματιών τους, όταν στα Κλωστήρια Φιλιατών (το μοναδικό εργοστάσιο στο νομό) μειώνονται οι βάρδιες και περικόπτονται οι αποδοχές. Οταν τα αρδευτικά προχωράνε με ρυθμούς χελώνας και οι τιμές στα αγροτικά προϊόντα δε φτάνουν ούτε για το κόστος.

Σήμερα ο κτηνοτρόφος πουλάει στη ΔΩΔΩΝΗ το γάλα του περίπου 270 δραχμές. Το ίδιο γάλα το αγοράζει η βιομηχανία ΗΠΕΙΡΟΣ (του Κόκκαλη) 30 δραχμές ακριβότερα. Λογικό είναι σε λίγο διάστημα η ΔΩΔΩΝΗ να έχει πρόβλημα παραγωγής. Θα είναι εκείνη η στιγμή που η τιμή θα πέσει. Θα είναι η στιγμή που το μονοπώλιο, απαλλαγμένο από τους συνεταιρισμούς, θα επικρατήσει. Αρα δε φτάνει μόνο η άρση της συγκοινωνιακής απομόνωσης. Εκείνο που σήμερα απαιτείται είναι αλλαγή της πολιτικής. Αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης, διαφορετικού από εκείνου των κοιναγορίτικων επιλογών. Η Ηπειρος δεν είναι σε άλλον... πλανήτη. Η ανάπτυξή της είναι στενά δεμένη με την ανάπτυξη όλης της χώρας, στο πλαίσιο ενός δημοκρατικού προγράμματος εθνικής ανάπτυξης και περιφερειακής αποκέντρωσης.

Σωτήρης ΚΟΛΙΟΥΣΗΣ

Πρόεδρος της Εξελεγκτικής Επιτροπής της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας