«Τα Βαλκάνια μπορούν εύκολα να γίνουν μία από τις σκακιέρες όπου θα παιχτεί το παιχνίδι μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων», είχε δηλώσει κυνικά το 2017 η τότε ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, Φεντερίκα Μογκερίνι, μετά την ολοκλήρωση περιοδείας της στα κράτη της Βαλκανικής.

Στις δηλώσεις της τότε είχε αναφέρει ανάμεσα σε άλλα ότι η περιοχή ήταν «εκτεθειμένη σε διαφορετικά στρώματα προκλήσεων και εντάσεων» και μάλιστα ότι «η ειρήνη δεν πρέπει ποτέ να θεωρείται δεδομένη».

Οι κυνικές αυτές εκτιμήσεις της Ευρωπαίας αξιωματούχου, που στην εποχή τους είχαν στόχο να επιταχύνουν τον ευρωατλαντικό σχεδιασμό, μεταξύ άλλων και με την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών που ακολούθησε, διατηρούν στο ακέραιο το νόημά τους, αφού τα Βαλκάνια ήταν και παραμένουν ένα από τα σημαντικότερα σημεία σύγκρουσης ανταγωνιστικών ιμπεριαλιστικών συμφερόντων, ένα ναρκοπέδιο διαρκείας για την ειρήνη και την ασφάλεια των λαών της περιοχής.

Αυτό επιβεβαιώνει η κατάσταση στη Βαλκανική δύο χρόνια μετά την ψήφιση της αμερικανοΝΑΤΟικής κοπής Συμφωνίας των Πρεσπών στο ελληνικό Κοινοβούλιο (25/1/2019), κάτω από τις επευφημίες Ευρωπαίων και Αμερικανών, αλλά κυρίως του γγ του ΝΑΤΟ.

Το ευρωατλαντικό σχέδιο ενσωμάτωσης των βαλκανικών κρατών στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ κρατάει διαρκώς αναμμένο το φιτίλι της έντασης της περιοχής και συγκρούεται με την προσπάθεια της Κίνας να διεισδύσει στη Βαλκανική, αλλά και της Ρωσίας να διατηρήσει και να ενισχύσει τα ισχυρά γεωπολιτικά ερείσματα που παραδοσιακά είχε στην περιοχή.

Το σκηνικό συμπληρώνουν οι επιδιώξεις των αστικών τάξεων άλλων περιφερειακών δυνάμεων, όπως της Τουρκίας, αλλά και της Ελλάδας, που θεωρεί ζωτικό της χώρο τα Βαλκάνια και ως η παλιότερη χώρα - μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ στην περιοχή, έχει αναλάβει ρόλο «μεντεσέ» για την προώθηση του αμερικανοΝΑΤΟικού σχεδιασμού στη Βαλκανική.

Σε κάθε περίπτωση, οι διακηρύξεις περί «σταθερότητας» που συνοδεύουν κάθε ιμπεριαλιστική κίνηση στη σκακιέρα των Βαλκανίων, όπως η Συμφωνία των Πρεσπών, δεν αφορούν τα λαϊκά συμφέροντα αλλά την ενδυνάμωση της ευρωατλαντικής συμμαχίας απέναντι στους ανταγωνιστές της, πυροδοτώντας νέο γύρο αντιθέσεων και επομένως κινδύνων για το λαό, σε μια εύθραυστη από κάθε άποψη περιοχή, όπως έχει αποδειχθεί και ιστορικά.

Η Κίνα αντιμετωπίζει την περιοχή ως σημαντικό κομμάτι της πρωτοβουλίας «Μία ζώνη, ένας Δρόμος» (BRI), ως μία αγορά για τα προϊόντα της και ως «πύλη» για τις αγορές της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης. Ειδικά τα τελευταία χρόνια κινεζικοί μονοπωλιακοί όμιλοι έχουν πραγματοποιήσει μια σειρά επενδύσεων, εστιάζοντας στους τομείς των μεταφορών, των υποδομών, της Ενέργειας και της τεχνολογίας.

Παράλληλα, οι κινεζικές τράπεζες έχουν χορηγήσει τεράστια ποσά με μορφή δανείων στις κυβερνήσεις της Σερβίας, της Βόρειας Μακεδονίας, της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης και του Μαυροβουνίου, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν έργα υποδομών στην περιοχή.

Οι ισχυρότεροι «παίκτες» της ΕΕ, που βλέπουν τα συμφέροντά τους να απειλούνται, κατηγορούν την Κίνα ότι με τα δάνεια που χορηγεί αφειδώς στήνει «παγίδες χρέους» σε κράτη της Βαλκανικής, ώστε στη συνέχεια να «βάλει στο χέρι» στρατηγικές υποδομές όπως λιμάνια, κόμβους μεταφορών κ.ά., τακτική που εφαρμόζει επίσης σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας.

Το πιο «ευάλωτο» κράτος σε αυτό το σενάριο εκτιμάται ότι είναι το Μαυροβούνιο, το οποίο σύμφωνα με στοιχεία του 2018 οφείλει στην Κίνα το 40% του εξωτερικού του χρέους. Ακολουθούν η Βόρεια Μακεδονία (20%), η Βοσνία (14%) και η Σερβία (12%).

Η Κίνα έχει συμπεριλάβει στην πλατφόρμα «17+1», στρατηγικό τμήμα της BRI, όλα τα κράτη της Βαλκανικής και πιο πρόσφατα την Ελλάδα. Συμβολικό έργο της παραπάνω πρωτοβουλίας είναι η υπερταχεία σιδηροδρομική σύνδεση Βουδαπέστης - Βελιγραδίου, που χρηματοδοτείται κατά 85% από την China Export - Import Bank και κατασκευάζεται από την «China Railway and Construction Corporation».

Στα μεγάλα έργα που έχουν ολοκληρωθεί κυρίως με κινεζική χρηματοδότηση περιλαμβάνονται η κατασκευή της δεύτερης μεγαλύτερης γέφυρας του Δούναβη στο Βελιγράδι, του αυτοκινητόδρομου που συνδέει το Βελιγράδι με το λιμάνι του Μπαρ στο Μαυροβούνιο και φυσικά η κομβικής σημασίας για το κινεζικό κεφάλαιο επένδυση στο λιμάνι του Πειραιά.

Οι κινεζικές επενδύσεις στα Δυτικά Βαλκάνια (χωρίς την Αλβανία) την περίοδο 2005 - 2019 έχουν φτάσει τα 14,6 δισεκατομμύρια δολάρια, με τον κύριο όγκο (περίπου 10 δισ.) να κατευθύνεται στη Σερβία, που αντιμετωπίζεται από την Κίνα ως «στρατηγικός εταίρος» της στην περιοχή.

Το Βελιγράδι γίνεται ολοένα και πιο σημαντικός κόμβος για τον «ψηφιακό δρόμο του μεταξιού». Το 2017, για παράδειγμα, η «Huawei» υπέγραψε σύμβαση για την παροχή τουλάχιστον 1.000 καμερών με σύστημα αναγνώρισης προσώπων τεχνητής νοημοσύνης στο Βελιγράδι, όπως και για τη δημιουργία Κέντρου Καινοτομίας της «Huawei» για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό.

Η παροχή σχετικά φτηνής και απεριόριστης Ενέργειας είναι το κύριο εργαλείο της ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια, καθώς η περιοχή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις ρωσικές εισαγωγές φυσικού αερίου. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, η Ελλάδα το 2018 εισήγαγε το 65,9% του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία, η Βουλγαρία 2,3 bcu σε σύνολο 2,9 bcu, ενώ Σερβία, Βοσνία, Βόρεια Μακεδονία, Ουγγαρία και Ρουμανία εισήγαγαν σχεδόν ολοκληρωτικά το φυσικό τους αέριο από τη Ρωσία.

Η Μόσχα σχεδιάζει εδώ και χρόνια να αντικαταστήσει την Ουκρανία ως χώρα - διάδρομο των αγωγών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, με δύο εναλλακτικούς διαδρόμους. Ο νότιος περνά από τα Βαλκάνια, μέσω του αγωγού «TurkStream», και από την πρώτη μέρα του 2021 το παρακλάδι του, ο «Balkan Stream», εφοδιάζει πλέον και τη Σερβία με ρωσικό αέριο μέσω Βουλγαρίας.

Σχεδόν ταυτόχρονα άρχισε να φτάνει στη Βουλγαρία αέριο από το Αζερμπαϊτζάν, μέσω του ανταγωνιστικού προς τα ρωσικά συμφέροντα TAP, με τον Βούλγαρο πρωθυπουργό Μπόικο Μπορίσοφ να κάνει λόγο για το «τέλος του ρωσικού μονοπωλίου στην αγορά της Βουλγαρίας».

Βουλγαρικά κεφάλαια συμμετέχουν επίσης στην κατασκευή του πλωτού τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) της Αλεξανδρούπολης και φυσικά στον διασυνδετήριο αγωγό φυσικού αερίου Ελλάδας - Βουλγαρίας (IGB), έργα που αναβαθμίζουν τις δυνατότητες των δύο κρατών και συνολικά του δικτύου της περιοχής να δέχεται υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τις ΗΠΑ και άλλες «συμμαχικές» χώρες, όπως το Κατάρ. Αντίστοιχος σταθμός έχει ολοκληρωθεί και στην Κροατία, στο νησί Κρκ.

Ο ανταγωνισμός των ιμπεριαλιστών για τον έλεγχο της αγοράς φυσικού αερίου αντικατοπτρίζεται σε όλες τις πτυχές της διεθνούς διπλωματίας στην περιοχή. Τον περασμένο Σεπτέμβρη, για παράδειγμα, οι ΗΠΑ ανέλαβαν τα ηνία από την ΕΕ στην προώθηση του διαλόγου Πρίστινας - Βελιγραδίου για την αναγνώριση του Κοσόβου.

Ανάμεσα στα σημεία της συμφωνίας που υπέγραψαν ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντ. Τραμπ και ο Σέρβος ομόλογός του, Α. Βούτσιτς, περιλαμβανόταν η δέσμευση της Σερβίας και του Κοσόβου να «διαφοροποιήσουν τις πηγές Ενέργειας» των κρατών τους, σημείο που στόχευε να ευθυγραμμίσει την ενεργειακή πολιτική της Σερβίας με τη στρατηγική των ΗΠΑ - ΕΕ για την «απεξάρτηση» της περιοχής από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Ωστόσο, παρά τις θριαμβολογίες των ΗΠΑ, το παζάρι για την αναγνώριση του ΝΑΤΟικού προτεκτοράτου του Κοσόβου συνεχίζεται, ενώ η Σερβία επέκτεινε την ενεργειακή της συνεργασία με τη Ρωσία, προσθέτοντας «καύσιμη ύλη» στους ανταγωνισμούς.

Το ρωσικό «αποτύπωμα» στα Βαλκάνια δεν περιορίζεται βέβαια στις εξαγωγές φυσικού αερίου. Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής στο Μαυροβούνιο εδώ και χρόνια, ενώ ρωσικά μονοπώλια έχουν προχωρήσει σε εξαγορές και σε άλλους τομείς της Ενέργειας στη Σερβία, στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη, όπως και στη Βόρεια Μακεδονία, όπου το 2012 η ρωσική «Sintez» αντικατέστησε την κρατική εταιρεία θέρμανσης στην παραγωγή και προμήθεια θερμικής ενέργειας στο μεγαλύτερο κομμάτι της πόλης των Σκοπίων.

Με οδηγό τα δικά της ιδιαίτερα συμφέροντα, η ελληνική αστική τάξη επιχειρεί να αναβαθμίσει τον ρόλο της στην περιοχή, προωθώντας την ολοένα και μεγαλύτερη εμπλοκή της χώρας στον αμερικανοΝΑΤΟικό σχεδιασμό. Μέρος αυτού του σχεδιασμού ήταν και η Συμφωνία των Πρεσπών.

Σήμερα, μετά την είσοδο του Μαυροβουνίου και της Βόρειας Μακεδονίας στην ιμπεριαλιστική συμμαχία του ΝΑΤΟ, η ελληνική Πολεμική Αεροπορία ανέλαβε και επίσημα την περιπολία, τη φύλαξη και τις αναχαιτίσεις στον εναέριο χώρο των δύο κρατών, το 2018 και το 2019 αντίστοιχα, «δουλειά» που έκανε ήδη στην Αλβανία από το 2009 και στη Βουλγαρία από το 2014.

Κομβικός είναι ο ρόλος της και στη Στρατηγική της ΕΕ για τη διεύρυνσή της προς τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, στη σκιά των ανταγωνισμών με την Κίνα και τη Ρωσία. Αυτήν τη στιγμή, έξι κράτη της περιοχής (Σερβία, Μαυροβούνιο, Βοσνία - Ερζεγοβίνη, Αλβανία, Κόσοβο, Βόρεια Μακεδονία) δεν είναι μέλη της ΕΕ.

Η ΕΕ έχει χαρακτηρίσει τη στόχευση αυτή «γεωστρατηγική επένδυση», καθώς κατέχει τον μεγαλύτερο ετήσιο όγκο συναλλαγών με την περιοχή, που ξεπερνά τα 43 δισ. ευρώ και πάνω από 10 δισ. ευρώ Αμεσων Ξένων Επενδύσεων την πενταετία 2011 - 2016, ενώ παράλληλα εντοπίζει στην περιοχή «ταχέως αναπτυσσόμενες οικονομίες, με υψηλή εγχώρια ζήτηση».

Ενα από τα βασικά οικονομικά εργαλεία της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια είναι το ειδικό ταμείο (WBIF - Επενδυτικό Πλαίσιο για τα Δυτικά Βαλκάνια) που έχει συστήσει για τη χρηματοδοτική ενίσχυση έργων υποδομής στην περιοχή, και το οποίο έχει χρηματοδοτήσει, για στρατηγικά έργα σε τομείς όπως η Ενέργεια και οι Μεταφορές, με πάνω από 9 δισ. ευρώ.

Ως «γεωστρατηγικός μεντεσές» και «πύλη εισόδου» αξιοποιείται η Ελλάδα και από τις ΗΠΑ για τους σχεδιασμούς των δικών της μονοπωλίων στα Βαλκάνια. Θυμίζουμε πως ο απερχόμενος ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο κατά την επίσκεψή του στη Θεσσαλονίκη τον περασμένο Σεπτέμβρη είχε δηλώσει ότι η Ελλάδα «πρέπει να είναι βασικός εταίρος για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη στα Δυτικά Βαλκάνια», ξεχωρίζοντας τις ενεργειακές υποδομές και τα λιμάνια της Βόρειας Ελλάδας για το ρόλο τους στην «ενεργειακή διαφοροποίηση της Ευρώπης», ώστε αυτή «να μην εξαρτάται από τη Ρωσία και την "Gazprom"», όπως είχε πει.

Παράλληλα, η επιλογή της Θεσσαλονίκης ως «βάσης» αμερικανικών επιχειρηματικών ομίλων (βλέπε επενδύσεις κολοσσών όπως η «Pfizer» και η «Cisco») «κουμπώνει» με τα σχέδια διείσδυσης του αμερικανικού κεφαλαίου στις αγορές των Δυτικών Βαλκανίων.