Στο μέρος όπου γράφτηκαν «επέστρεψαν» για πρώτη φορά το βράδυ της Κυριακής τα ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου που μελοποιήθηκαν από τον Θάνο Μικρούτσικο
Ο Θύμιος Παπαδόπουλος
Στο μέρος στο οποίο γράφτηκαν «επέστρεψαν» το βράδυ της Κυριακής τα ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου που μελοποιήθηκαν από τον Θάνο Μικρούτσικο στην «Καντάτα για τη Μακρόνησο». Η συναυλία με τα έργα «Καντάτα για τη Μακρόνησο» και «Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόβσκη», που ακούστηκαν για πρώτη φορά στη Μακρόνησο, αποτέλεσε την κορύφωση της εκδήλωσης, απέδωσε φόρο τιμής στους φυλακισμένους και εξόριστους αγωνιστές και σκόρπισε ιδιαίτερη συγκίνηση σε όλους όσοι την παρακολούθησαν.
Τα τραγούδια ερμήνευσαν η Ρίτα Αντωνοπούλου και ο Κώστας Θωμαΐδης, ενώ την καλλιτεχνική επιμέλεια και τη διεύθυνση ανέλαβε ο Θύμιος Παπαδόπουλος. Συμμετείχαν οι μουσικοί: Δημήτρης Αγάθος (τρομπέτα), Γιώργος Κατσίκας (τύμπανα), Μίμης Ντούτσουλης (μπάσο), Θοδωρής Οικονόμου (πιάνο), Θύμιος Παπαδόπουλος (φλάουτο, κλαρινέτο, σαξόφωνο), Γιάννης Παπαζαχαριάκης (κιθάρα), Τζίμης Σταρίδας (τρομπόνι).
Τη συναυλία άνοιξαν τα έργα της «Σπουδής». Ανάμεσα σε αυτά ακούστηκε ηχογραφημένη η φωνή του συνθέτη: «Μη λησμονήσετε να μνημονεύσετε τον ποιητή μας Βλαδίμηρο Μαγιακόβσκη...», μας υπενθύμισε ο Θάνος Μικρούτσικος, πλαισιώνοντας «Το ποίημα του Οκτώβρη». Και όπως ήταν φυσικό, η ιδιαίτερη αυτή «παρουσία» του στην εκδήλωση και τη συναυλία προκάλεσε το χειροκρότημα και τη συγκίνηση του κοινού. Η σκυτάλη πέρασε με το επόμενο τραγούδι στην υπόμνηση του Σοβιετικού ποιητή για το χρέος και το καθήκον που παραμένει: «Ξελασπώστε το μέλλον»!
Η Ρίτα Αντωνοπούλου
Στη συνέχεια, οι μελοποιημένοι από τον Θάνο Μικρούτσικο στίχοι του Γιάννη Ρίτσου γέμισαν το χώρο. Με τις φωνές και τη μουσική των εξαίρετων καλλιτεχνών, οι πρωταγωνιστές της «Καντάτας» επέστρεψαν στον τόπο που «γεννήθηκαν». Ζωντάνεψαν και πάλι ανάμεσα στα ερειπωμένα χτίσματα, στη βραχώδη ακτή, στο άνυδρο έδαφος, στο νησί που το μαστιγώνει ο αέρας και το πυρώνει ο ήλιος. Βρέθηκαν κι αυτοί μαζί μας σε μια μέρα ξεχωριστή, αφιερωμένη σε αυτούς και σε όσα συμβολίζουν.
Ετσι, την Κυριακή, την ώρα που το τελευταίο φως του ήλιου χάθηκε και τη θέση του πήρε σιγά σιγά η «αντιφεγγιά της Αθήνας», ήταν όλοι εκεί: Ο «Ντικ», ο σκύλος της ομάδας του Μούδρου, «που τον σκοτώσαν οι χωροφυλάκοι, γιατί αγάπαγε πολύ τους εξόριστους». Ο Αλέξης που είναι «ήσυχος, όπως εκείνος που έχει κάνει το καθήκον του» και «δεν ήταν φόβος να σκοντάψει», βαδίζοντας προς το εκτελεστικό απόσπασμα. Οι Γερόντοι που σφίγγουν στο φυλλοκάρδι τους «εκείνη τη σιωπή που γίνεται πριν απ' τ' αστροπελέκι». Ολοι εκείνοι που σήκωσαν, μαζί με «την κούραση 12 ωρών από πέτρα» και «τη δίψα 12 ωρών από ήλιο», στους ώμους τους «την απόφαση μιας ολόκληρης ζωής».
Τα ποιήματα της «Καντάτας», που περιλαμβάνονται στη συλλογή «Πέτρινος Χρόνος», γράφτηκαν στο κολαστήριο της Μακρονήσου, τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη του 1949, στο Δ' Τάγμα Πολιτικών Εξορίστων. Ο Γιάννης Ρίτσος βρισκόταν ήδη εκεί από το Μάη του '49, όταν μεταφέρθηκε στη Μακρόνησο από το Κοντοπούλι της Λήμνου, όπου είχε αρχικά εξοριστεί. Οπως ο ίδιος αναφέρει, τα ποιήματα γράφτηκαν «πριν ακόμα μεταφερθούμε στο Β' Τάγμα, πριν ακόμα ζήσουμε όλη τη φρίκη της Μακρονήσου». Τα χειρόγραφα, προκειμένου να φυλαχθούν, θάφτηκαν στο χώμα, μέσα σε σφραγισμένα μπουκάλια, με τη βοήθεια συνεξόριστων του ποιητή. Ξεθάφτηκαν τον Ιούλη του 1950, όταν ο Μάνος Κατράκης τα πήρε μαζί του από τη Μακρόνησο στον Αη Στράτη.
«300 σκοτωμένοι. 600 τρελλοί. 900 κουτσοί». Από τη μια, η φρίκη των βασανιστηρίων, οι ασταμάτητες προσπάθειες φυσικής και ηθικής εξόντωσης των αγωνιστών, το ατελείωτο κουβάλημα της πέτρας, το καψόνι της δίψας, όλα όσα κάνουν τον ποιητή να παρατηρεί: «Δεν το πιστεύαμε ποτέ νάναι τόσο σκληροί οι άνθρωποι». Από την άλλη, η δύναμη όσων κουβάλησαν «στη ράχη την πέτρα και το θάνατο» με τη «μεγάλη απόφαση στην καρδιά» που τον κάνουν να προσθέτει: «Δεν το πιστεύαμε ποτέ νάχει τόση αντοχή η καρδιά μας».
Από την παραπάνω συλλογή, ο Θάνος Μικρούτσικος μελοποίησε ποιήματα που κυκλοφόρησαν το 1976 στο δίσκο «Καντάτα για τη Μακρόνησο - Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόβσκη». Μια νέα, αναθεωρημένη ηχογράφηση των δύο έργων, με αφορμή την επέτειο της συμπλήρωσης των 100 χρόνων από την ίδρυση του ΚΚΕ, κυκλοφόρησε το 2018 από τη «Σύγχρονη Εποχή», ενώ η έκδοση ήταν διαθέσιμη στο χώρο της εκδήλωσης.
Η συναυλία ολοκληρώθηκε με τραγούδια του συνθέτη που έχουν συντροφεύσει και συνεχίζουν να συντροφεύουν τους αγώνες, που έχουν εμπνεύσει και συνεχίζουν να εμπνέουν όσους «δεν παραδέχθηκαν την ήττα» αν και ξέρουν καλά πως θέλει ακόμα «πολύ φως να ξημερώσει», επιμένουν να στρέφουν τη ματιά τους σε κάθε άνθρωπο «που τον αλυσοδένουνε» και να παλεύουν για να έρθουν «οι πιο όμορφες μέρες μας», οι μέρες που «δεν τις έχουμε ζήσει ακόμα».
Feeds
Αντεργατικό κρεσέντο με «πυξίδα» πάγιες αξιώσεις του κεφαλαίου
