Πέντε ανθρώπινες μορφές που αναδύονται από το έδαφος της Μακρονήσου, απλώνουν τη σκιά και την παρουσία τους στο χώρο, συνθέτουν το Μνημείο - φόρο τιμής στους χιλιάδες αγωνιστές που μαρτύρησαν σε αυτόν τον τόπο φυλακής και εξορίας. «Τώρα τα χέρια μας κάθουνται ολόγυμνα πάνου στα γόνατά μας, όπως κάθεται ο ήλιος πάνου στο βουνό, όπως κάθεται το βουνό πάνου στη θάλασσα, όπως κάθεται η καρδιά του συντρόφου πάνου στην πίστη της. Τούτα είναι τα χέρια των κομμουνιστών»: Οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου χαραγμένοι πάνω στη μαρμάρινη βάση του Μνημείου συμπληρώνουν τη σύνθεση.

Για τη γλυπτική σύνθεση του Μνημείου μίλησε από το βήμα της εκδήλωσης ο δημιουργός της, Μάρκος Γεωργιλάκης, αναπληρωτής καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Παρουσιάζοντας το έργο του σημείωσε:

«Ολο το προηγούμενο διάστημα, από τη στιγμή που σχηματίστηκε η ιδέα για το Μνημείο μέχρι και σήμερα που έχει πάρει όχι μόνο την τελική του μορφή, αλλά και τη θέση του ανάμεσά μας, αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση.

Χαρά και συγκίνηση που μου δόθηκε η ευκαιρία να εκφράσω με ένα έργο, στον εμβληματικό αυτό τόπο, τον αγώνα και τη θυσία των απλών αλλά και ηρωικών και βαθιά ηθικών ανθρώπων, των κρατουμένων της Μακρονήσου, που βασανίστηκαν ή άφησαν και τη ζωή τους εδώ, ως "ανταμοιβή" στον αγώνα τους για να ξημερώσουν καλύτερες μέρες στον κόσμο.

Με το έργο αυτό θέλησα να εκφράσω αυτό που πάντα ένιωθα κάθε φορά που επισκεπτόμουν τη Μακρόνησο: Την παρουσία των ανθρώπων της, των εξορίστων, αυτών των ευγενικών μορφών, που η θυσία τους καθαγίασε και τους έκανε σύμβολα. Ενιωθα τη σκιά τους να πλανάται πάνω απ' αυτόν εδώ τον τόπο και την Ιστορία.

Το Μνημείο αποτελείται από δύο μέρη. Το ένα είναι αυτό που φαίνεται. Πέντε δισδιάστατες ανθρώπινες μορφές, μια γυναικεία και τέσσερις ανδρικές, που λες και σηκώθηκαν μέσα από τη γη της Μακρονήσου. Πέντε σκιές που μας περιμένουν να βρεθούμε ανάμεσά τους, να τις ακουμπήσουμε, να συνομιλήσουμε μαζί τους. Ετσι όπως συμβαίνει κάθε φορά που ανακαλούμε στη μνήμη μας αγαπημένα πρόσωπα και καταστάσεις.

Το δεύτερο μέρος είναι αυτό που δεν φαίνεται. Δεν απευθύνεται στις αισθήσεις μας, αλλά αφορά τους νεκρούς της Μακρονήσου. Είναι οι πέντε μεταλλικές μήτρες μέσα από τις οποίες αποσπάστηκαν οι πέντε αυτές μορφές - "σκιές". Είναι θαμμένες στο χώμα, η καθεμία κάτω από την αντίστοιχη μορφή. Οι μήτρες αυτές είναι τα αποτυπώματα των μορφών - σκιών αυτών μέσα στη γη. Οπως πάνω της υπάρχουν και τα αποτυπώματα των ποδιών, τα ίχνη των χεριών τους, τα σημάδια από ό,τι έχει συμβεί σε αυτόν εδώ τον τόπο.

Η σχέση των δύο μερών, που αποτελούν μια ενιαία γλυπτική σύνθεση, δεν είναι απλώς η σχέση μήτρας και φόρμας, είναι εντέλει η σχέση που έχουμε εμείς, οι επόμενες γενιές, με αυτές των εξορίστων. Το ορατό παρόν με το αόρατο, αλλά υπαρκτό και καθοριστικό παρελθόν.

Μέσα από το έργο αυτό, οι σκιές, οι ψυχές των Μακρονησιωτών πήραν μορφή και είναι εδώ. Κάθε φορά που θα ερχόμαστε, θα μας καλωσορίζουν και εμείς θα ακουμπάμε πάνω τους, όπως ακουμπάμε στις πιο βαθιές αναμνήσεις μας.

Τελειώνοντας, θέλω να συγχαρώ την ΚΕ του ΚΚΕ για την απόφασή της για την ανέγερση του Μνημείου και να ευχαριστήσω όλους όσοι δούλεψαν με την καρδιά τους για την υλοποίηση αυτού του έργου.

Σας ευχαριστώ και σας χαιρετώ».