Το βιβλίο «Ανθρωπος αυτός ο γίγας» των Σοβιετικών συγγραφέων Ιλια Γιακόβλεβιτς και Ελενας Αλεξάντροβα Μάρσακ έλαμψε στην εκδήλωση που έγινε χτες στα Παιδαγωγικά Τμήματα του Πανεπιστημίου Αθήνας, όπου μίλησε η Αγγελική Γκούσκου, μέλος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ. Στην εκδήλωση, με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου, αναδείχθηκαν ουσιαστικές πλευρές για το πώς πρέπει να δουλεύουν μέσα στην τάξη οι εκπαιδευτικοί, για να προσφέρουν στους μαθητές ό,τι προοδευτικό έχει να επιδείξει η επιστημονική εξέλιξη, να διαμορφώσουν κριτήριο ερμηνείας τόσο του φυσικού όσο και του κοινωνικού περιβάλλοντος. Παράλληλα, έγιναν ενδιαφέρουσες συγκρίσεις με τον ανορθολογισμό που διαπερνά τα σημερινά σχολικά βιβλία.

Το «Ανθρωπος αυτός ο γίγας» καταπιάνεται με σημαντικά επιστημονικά και φιλοσοφικά ζητήματα που απαντούν σε κοσμοθεωρητικά θέματα όπως είναι η απαρχή και η εξέλιξη της ζωής, προσεγγίζοντάς τα με τα εργαλεία από το διαλεκτικό υλισμό. Και όπως είπε η Α. Γκούσκου, διαθέτει έναν εκπληκτικό, απόλυτα εκλαϊκευτικό τρόπο γραφής «καθιστώντας το βιβλίο προσιτό και κατανοητό για τη μικρή σχολική ηλικία, ξεκινώντας από το νήπιο ακόμα. Το ύφος του περισσότερο προσεγγίζει το "παραμύθι" (...) Παράλληλα, αξιοποιεί όλα τα αφηγηματικά μέσα όπως είναι οι ερωταποκρίσεις, προσπαθώντας να συμβαδίσει και να παρακολουθήσει τον τρόπο σκέψης του παιδιού. (...) Δηλαδή, ακόμα και η μεθοδολογία γραφής του, μας δίνει ένα σημαντικό μάθημα για το πώς πρέπει να προσεγγίζουμε αυτές τις ηλικίες».

Στον αντίποδα αυτού, η Α. Γκούσκου άσκησε κριτική στο πώς προσεγγίζουν το θέμα της εξέλιξης του ανθρώπου τα σχολικά βιβλία, σημειώνοντας μεταξύ άλλων:

«Διαπερνά, τα σχολικά βιβλία η θεωρητική, φιλοσοφική θεώρηση ότι ο άνθρωπος εμφανίστηκε από το πουθενά και αυτό ισχύει για όλες τις βαθμίδες, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια. (...) Διαβάζουμε στο βιβλίο Ιστορίας της Γ' Δημοτικού (σελ. 98): "Με το πέρασμα των χρόνων η στεριά σκεπάστηκε από πυκνά δάση. Μέσα σ' αυτά ζούσαν αμέτρητα ζώα. Πολλά από αυτά ήταν τεράστια, όπως οι δεινόσαυροι. Αργότερα, οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν κι άλλα μικρότερα ζώα εμφανίστηκαν. Μέσα στο περιβάλλον αυτό η ζωή των πρωτόγονων ανθρώπων ήταν πολύ δύσκολη".

Η συγγραφική ομάδα, λοιπόν, παραλείπει μια χρονική περίοδο που εκτείνεται κοντά 2.000.000 χρόνια και την παρουσιάζει μέσα σε μια σειρά. Για ν' αναρωτηθούμε τι αντιλαμβάνεται το παιδί για την προέλευση του ανθρώπου, που τον συναντά στην πρώτη σειρά, μετά τους δεινόσαυρους και λείπει το κομμάτι που θα του έδινε απαντήσεις επιστημονικές, αντικειμενικές και έγκυρες.

Οπως λοιπόν, εμφανίζεται με αλεξίπτωτο ο άνθρωπος στην πρώτη σειρά της ιστορίας έτσι πολύ εύκολα μπορούν να διδαχθούν, να παρουσιαστούν θεωρήσεις που τοποθετούν τον άνθρωπο σε μια προέλευση από τον ουρανό. Αλλωστε, έτσι πέφτει και μέσα στο βιβλίο του. (...) Σπέρνουν όλες τις ιδεαλιστικές προσεγγίσεις που αφορούν στην ανωτερότητα του πνεύματος, την πρωταρχικότητα. Αποσιωπώντας, αποκρύβοντας ότι αυτήν την ευρηματικότητα την κατέκτησε με την πάροδο εκατοντάδων χιλιάδων χρόνων, με πάλη και μάχη, θέτοντας ως ορόσημο την όρθια στάση που κατέκτησε, για να μπορέσει να επιβιώσει και την απελευθέρωση των χεριών του. (...)

Επιπλέον, η μεθοδολογία που ακολουθείται για την πρώτη επαφή των παιδιών με την Ιστορία είναι τουλάχιστον ανορθολογική και αντεπιστημονική καθώς από την αρχή και στα 3/4 του βιβλίου κυριαρχεί η μυθολογία. (...) Ετσι, τα παιδιά διδάσκονται σχεδόν όλη τη χρονιά τη μυθολογία, που φυσικά δεν έχει σχέση με την Ιστορία, αλλά αποτελεί μια συγκεκριμένη έκφραση της συλλογικής συνείδησης των λαών, που κύρια αντανακλά την αδυναμία να δώσουν επιστημονικές απαντήσεις και να ερμηνεύσουν το περιβάλλον. Εντάσσεται, λοιπόν, σε ένα παρατεταμένο ιστορικό πλαίσιο, αντανακλά το επίπεδο συνείδησης, αλλά δεν είναι Ιστορία.

Και το ξεκαθαρίζει η συγγραφική ομάδα, στο βιβλίο του δασκάλου, ότι ξεκινώντας το μέρος Β' για την προϊστορία (σελ. 73) ένας από τους στόχους που μπαίνουν είναι να αντιληφθούν τη διαφορά μεταξύ μυθολογίας και Ιστορίας. Αφού, μεθοδολογικά επιλέγουν τον ανορθολογισμό, μετά, στο τέλος της χρονιάς, βάζουν στόχο να τον ξεμπερδέψουν!

Βέβαια, από την πλευρά μας τονίζουμε ότι αυτά δεν είναι αστοχίες ή κακή κατανομή της ύλης, αλλά η κυρίαρχη λογική που διαπερνά το σύνολο των βιβλίων, ώστε τα παιδιά να μην κατακτούν τα εργαλεία της κριτικής σκέψης, της γνωσιμότητας του κόσμου φυσικού και κοινωνικού».