Μια πιανίστρια παραδίδει μάθημα μουσικής σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, σε παιδικό σταθμό της ΕΣΣΔ. Η πραγματική και ολόπλευρη μόρφωση στις πρώην Σοσιαλιστικές χώρες ήταν δικαίωμα κατακτημένο, δωρεάν και καθολικό

Ετσι, αυτές τις μέρες, με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από την πτώση του τείχους του Βερολίνου, στήνονται μια σειρά αφιερώματα, πανηγυρικές συνεδριάσεις και σχολικές δραστηριότητες με τις ευλογίες της ΕΕ, για τον εορτασμό της παλινόρθωσης του καπιταλισμού. Ολες αυτές οι δραστηριότητες και τα αφιερώματα παρουσιάζονται ως εορτασμός, δήθεν, της ένωσης των λαών της Ευρώπης που ολοκληρώθηκε - βεβαίως, βεβαίως - με την ΕΕ. Το ίδιο το Τείχος του Βερολίνου παρουσιάζεται από τον αστικό Τύπο - όχι μόνο σήμερα αλλά από εκείνη την εποχή - ως τείχος εγκλωβισμού του λαού της Ανατολικής Γερμανίας από ένα δήθεν ολοκληρωτικό καθεστώς και όχι ως άμυνα και υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας απέναντι στην επιθετικότητα του ιμπεριαλισμού, όπως εκφραζόταν τόσο από τους Αμερικανοαγγλογάλλους όσο και από την κυβέρνηση της (δυτικής) Γερμανίας. Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου παρουσιάζεται ως «ένωση» των λαών της Ευρώπης, για να κρυφτεί η πραγματική και ουσιαστική διαίρεση των λαών, η ταξική διαίρεση. Ο σοσιαλισμός παρουσιάζεται ως ο παράγοντας εκείνος που διαίρεσε τους λαούς, ενώ η σύγκρουση διεξαγόταν ανάμεσα στον καπιταλισμό που σαπίζει και στο σοσιαλισμό που ανατέλλει. Εκείνο που ενώθηκε με τις ανατροπές στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες ήταν το καπιταλιστικό σύστημα, τα μονοπώλια που ανακατέλαβαν την εξουσία σε όλη την Ευρώπη. Αυτοί ενώθηκαν και στην ΕΕ και όχι οι λαοί, οι οποίοι την τελευταία εικοσαετία αντιμετωπίζουν την ενιαία σφοδρή επίθεση του κεφαλαίου στα δικαιώματά τους.

Ο Σοσιαλισμός απελευθέρωσε τεράστιες παραγωγικές δυνάμεις και τις έθεσε στην υπηρεσία του λαού (φωτογραφία από το εμπορικό λιμάνι Κλαϊπέντα της Λιθουανίας)

Ο ιμπεριαλισμός, στην εκστρατεία ξαναγραψίματος της Ιστορίας και κατασυκοφάντησης του σοσιαλισμού επιχειρεί να παρουσιάσει τον καπιταλισμό ως σύστημα αιώνιο, που δεν ανατρέπεται, που μπορεί να βελτιωθεί και να εξανθρωπιστεί προς όφελος των εργαζομένων. Αυτός είναι και ο στόχος της δραστηριότητας που ξεδιπλώνεται με αφορμή την επέτειο από την πτώση του τείχους του Βερολίνου: Να εμποτίσει τις λαϊκές συνειδήσεις με την αντίληψη ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να ανατραπεί, μπορεί όμως να εξανθρωπιστεί, να βελτιωθεί και έτσι το λαϊκό κίνημα το μόνο που πρέπει να κάνει είναι να διεκδικεί κάποια ψίχουλα στο πλαίσιο αυτού του ίδιου συστήματος, του καπιταλισμού. Επιχειρεί να παρουσιάσει το σοσιαλισμό ως σύστημα ξοφλημένο, ως συνώνυμο του φασισμού και του ναζισμού, ή ως ιδέα πεπαλαιωμένη, «καλή» μεν, ανεφάρμοστη δε. Γι' αυτό και η κριτική στη σοσιαλιστική οικοδόμηση αναπτύσσεται και παρουσιάζεται, αφενός με τα μέτρα και τα σταθμά του κεφαλαίου και των καπιταλιστικών αρχών, και αφετέρου αποσπασμένη από την ιμπεριαλιστική στρατηγική απομόνωσης της ΕΣΣΔ και των άλλων σοσιαλιστικών χωρών, που προκάλεσε μεγάλες καταστροφές, που έθετε συνεχή εμπόδια και απειλές.

Οι σοσιαλιστικές μεταρρυθμίσεις στον τομέα της γεωργίας άλλαξαν ριζικά τη μορφή της υπαίθρου στις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες

Ο σοσιαλισμός σε καμία χώρα δεν αναπτύχθηκε από τη μια μέρα στην άλλη. Ιδιαίτερα εμπόδια έμπαιναν μπροστά στη σοσιαλιστική οικοδόμηση από την ιμπεριαλιστική περικύκλωση και την ιμπεριαλιστική επιθετικότητα που εκφράστηκε και μέσα από βίαιους και αιματηρούς πολέμους αλλά και μέσα από τον «ψυχρό πόλεμο». Επιπλέον, ιδιαίτερες δυσκολίες έμπαιναν από το γεγονός ότι η σοσιαλιστική οικοδόμηση ξεκίνησε στην ΕΣΣΔ που είχε χαμηλότερο επίπεδο ανάπτυξης σε σχέση με τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, ενώ η σοσιαλιστική οικοδόμηση άρχισε μετά την καταστροφή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και εν μέσω ιμπεριαλιστικής επέμβασης στην οποία συμμετείχε και η αστική τάξη της Ελλάδας, (Ουκρανική εκστρατεία), και εν μέσω καταστροφικού εμφυλίου πολέμου. Ενώ στη συνέχεια αντιμετώπισε τις καταστροφές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, στον οποίο ιδιαίτερα η ΕΣΣΔ μέτρησε περίπου 20 εκατομμύρια νεκρούς, 10 εκατομμύρια σακατεμένους και ανυπολόγιστες υλικές ζημιές. Οπως επισημαίνεται στην Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό, «η τεράστια οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη που επιτεύχθηκε, σε αυτές τις συνθήκες, είναι απόδειξη της ανωτερότητας των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής ακόμα και στην αρχική βαθμίδα ανάπτυξής τους».

Οι ιμπεριαλιστές επιδιώκουν να παρουσιάσουν το σοσιαλισμό ως μια ουτοπία, ως ένα σύστημα που τελικά δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια του, ενώ ο καπιταλισμός είναι το μοναδικό αιώνιο κοινωνικοοικονομικό σύστημα. Για να στηρίξουν το επιχείρημά τους υποστηρίζουν ότι τα αδιέξοδα του σοσιαλισμού φαίνονταν σε ορισμένα «μεταβατικά μέτρα» που εφάρμοσε η σοβιετική εξουσία στην προοπτική της πλήρους κατάργησης των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, όπως η Νέα Οικονομική Πολιτική στα πρώτα χρόνια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Ομως αυτά τα μέτρα δεν έχουν να κάνουν ούτε με αδιέξοδα του σοσιαλισμού ούτε με νομοτέλειες. Αντίθετα, πρόκειται για ελιγμούς και προσωρινές υποχωρήσεις απέναντι στον καπιταλισμό, κάτω από ειδικές συνθήκες και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (για παράδειγμα η Νέα Οικονομική Πολιτική μετά το τέλος του εμφυλίου).

Αλλο πράγμα ήταν η πολιτική αποδυνάμωσης του Κεντρικού Σχεδιασμού και της κοινωνικής ιδιοκτησίας που προωθήθηκε από τη δεκαετία του '50, και όπου «σταδιακά υιοθετήθηκαν πολιτικές επιλογές που διεύρυναν τις εμπορευματοχρηματικές (δυνάμει καπιταλιστικές) σχέσεις, στο όνομα της διόρθωσης των αδυναμιών του Κεντρικού Σχεδιασμού και της διεύθυνσης των σοσιαλιστικών παραγωγικών μονάδων. Για τα προβλήματα που ανέκυπταν στην οικονομία, χρησιμοποιήθηκαν ως λύσεις τρόποι και μέσα που ανήκαν στο παρελθόν. Με την προώθηση της "αγοραίας" πολιτικής, αντί να ενισχύονται η κοινωνική ιδιοκτησία και ο Κεντρικός Σχεδιασμός, η ομογενοποίηση της εργατικής τάξης (με διεύρυνση της ικανότητας και δυνατότητας για πολυειδίκευση, για εναλλαγές στον τεχνικό καταμερισμό εργασίας), η εργατική συμμετοχή στην οργάνωση της εργασίας, ο εργατικός έλεγχος από κάτω προς τα πάνω, άρχισε να δυναμώνει η αντίστροφη τάση», όπως σημειώνεται στην Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό.

Δεν είναι, λοιπόν, ότι ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να εφαρμοστεί. Δεν είναι ότι ο καπιταλισμός είναι αιώνιος. Είναι πως στην πορεία οικοδόμησης του νέου συστήματος προκύπτουν και ανακύπτουν ζητήματα που μέχρι τότε δεν είχαν τεθεί. Η επιλογή τότε, να λύσουν τα νέα ζητήματα με μέσα του παρελθόντος, με μέσα του προηγούμενου συστήματος, δε συνέβαλλε στο βάθεμα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, αλλά στην οπισθοδρόμηση, στη δρομολόγηση της ανατροπής της. Γι' αυτό ακριβώς και έχει ιδιαίτερη αξία σήμερα, να σκύψει κανείς και να μελετήσει τις αιτίες της καπιταλιστικής παλινόρθωσης στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Οχι για να ρίξει το ανάθεμα στο σοσιαλισμό, αλλά για να μπορέσει να βγάλει πλούσια συμπεράσματα που θα αξιοποιηθούν στην αποτελεσματικότερη δράση.

Από τα πρώτα χρόνια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ήταν φανερή η ανωτερότητα του σοσιαλισμού έναντι της καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Οι ίδιες οι κατακτήσεις των εργαζομένων στις χώρες που οικοδομούσαν το σοσιαλισμό συνέβαλαν ώστε τα εργατικά και λαϊκά κινήματα στις καπιταλιστικές χώρες να αναπτυχθούν, να διεκδικούν την ικανοποίηση των αναγκών τους και να αποσπούν κατακτήσεις που βελτίωναν τη θέση τους. Σε πολλές περιπτώσεις, οι αστικές κυβερνήσεις στα καπιταλιστικά κράτη υποχρεώθηκαν να κάνουν ορισμένες παραχωρήσεις στους εργαζόμενους, προκειμένου να ναρκώσουν την επαναστατική φλόγα και να ενσωματώσουν τις λαϊκές δυνάμεις. Την ίδια στιγμή, τα σοσιαλιστικά κράτη έδωσαν ιστορικά παραδείγματα διεθνιστικής αλληλεγγύης σε λαούς που αγωνίζονταν ενάντια στην εκμετάλλευση και τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και συνέβαλαν στην κατάλυση της αποικιοκρατίας και τον περιορισμό των πολεμικών συγκρούσεων.

Η εξασφαλισμένη σταθερή εργασία για όλους, ο εκμηδενισμός της ανεργίας, η δημόσια και δωρεάν ιατρική περίθαλψη και Παιδεία, η κατοικία, η πρόσβαση στην πνευματική και πολιτιστική δημιουργία, η ριζική εξάλειψη του αναλφαβητισμού, η διεύρυνση του μη εργάσιμου χρόνου και η ουσιαστική αξιοποίησή του για την ανάπτυξη του μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου των εργαζομένων και την ενίσχυση της συμμετοχής τους στην εργατική εξουσία, η ανάπτυξη της επιστήμης, είναι μερικά από τα επιτεύγματα που αναδεικνύουν την ανωτερότητα του σοσιαλισμού. Ιδιαίτερα σήμερα, που ζούμε το ξεχαρβάλωμα των εργασιακών σχέσεων, την εργασιακή ανασφάλεια, την παιδεία και την υγεία που από δικαιώματα έχουν γίνει ακριβοπληρωμένα εμπορεύματα, τα υπέρογκα δάνεια για ένα «κεραμίδι», την απουσία ελεύθερου χρόνου, τα επιτεύγματα του σοσιαλισμού φαντάζουν άπιαστο όνειρο. Κι όμως, αυτά που δεν μπορούν να γίνουν πραγματικότητα στον καπιταλισμό, αποτελούσαν δεδομένα στο σοσιαλισμό.

Οπως σημειώνεται στην Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό, «οι κατακτήσεις που, αναμφισβήτητα, σημειώθηκαν στα σοσιαλιστικά κράτη, σε σύγκριση με το σημείο εκκίνησής τους, αλλά και σε σύγκριση με τη ζωή των εργαζομένων στον καπιταλιστικό κόσμο, αποδεικνύουν ότι ο σοσιαλισμός έχει εγγενείς δυνατότητες για αλματώδη και συνεχή άνοδο της κοινωνικής ευημερίας και ολόπλευρης ανάπτυξης του ανθρώπου.

Το ιστορικά καινούριο είναι ότι η ανάπτυξη αφορούσε στο σύνολο των μαζών, σε αντίθεση με την καπιταλιστική ανάπτυξη τη συνδεδεμένη με την εκμετάλλευση και την κοινωνική αδικία, με τεράστιες καταστροφές, όπως των αυτόχθονων πληθυσμών στην αμερικανική ήπειρο, στην Αυστραλία, με το μαζικό δουλεμπόριο στις ΗΠΑ των προηγούμενων αιώνων, με την αποικιοκρατική εκμετάλλευση, με την αναρχία στην παραγωγή και τις καταστροφές των μεγάλων οικονομικών κρίσεων, τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, την παιδική εργασία και τόσα άλλα».

Η ίδια η προσφορά του σοσιαλισμού, οι ίδιες οι κατακτήσεις των εργαζομένων στις χώρες που οικοδομούσαν το σοσιαλισμό αλλά και η απόσπαση κατακτήσεων από τα εργατικά κινήματα στις καπιταλιστικές χώρες, δεν παραγράφονται. Σήμερα μάλιστα, που οι εργαζόμενοι βιώνουν την ενιαία επίθεση του κεφαλαίου στα δικαιώματά τους και μετρούν κάθε μέρα και περισσότερες καρατομημένες κατακτήσεις, ο σοσιαλισμός προβάλλει όχι μόνο επίκαιρος αλλά και αναγκαίος. Δεν είναι τυχαίο ότι οι λαοί των πρώην σοσιαλιστικών χωρών, όποτε ερωτώνται σε δημοσκοπήσεις και σφυγμομετρήσεις για το αν περνούσαν καλύτερα στο σοσιαλισμό ή σήμερα, απαντούν ότι ζούσαν καλύτερα στο σοσιαλισμό. Το 57% των Ανατολικογερμανών πιστεύει ότι ζούσε καλύτερα στην εποχή του σοσιαλισμού, 62% του λαού της Βουλγαρίας αισθάνονταν καλύτερα κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, το 48% του λαού της Σλοβακίας πιστεύει ότι σήμερα ζει χειρότερα από ό,τι πριν από 20 χρόνια. Σε αντίστοιχες έρευνες που διεξήχθησαν πριν από τρία χρόνια, το 68% των Ρώσων, το 59% των Ουκρανών και το 52% των Λευκορώσων εκφράζουν τη λύπη τους για τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά στην Κιργιζία και το Τατζικιστάν φτάνουν το 78% και το 62% αντίστοιχα...

Η συκοφάντηση του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε, της κομμουνιστικής προοπτικής γενικότερα, έχει πολλές μορφές. Αλλοτε είναι ωμός αντικομμουνισμός, άλλοτε είναι διώξεις, απαγορεύσεις και φυλακίσεις, άλλοτε είναι παρουσίαση του σοσιαλισμού ως μια ουτοπία που απέτυχε, άλλοτε είναι συντονισμένο ιδεολογικό χτύπημα της ίδιας της επαναστατικής οργανωμένης ταξικής βίας της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, απέναντι στη βία μιας ισχνής κοινωνικής μειοψηφίας που είναι οι ιδιοκτήτες των μονοπωλίων. Σε κάθε περίπτωση, ο στόχος της αστικής εξουσίας είναι να ανακόψει την ταξική συσπείρωση και την αντιιμπεριαλιστική, αντιμονοπωλιακή πάλη, να απομακρύνει την εργατική τάξη και τους συμμάχους της από την ανάληψη του ιστορικού της ρόλου, που δεν είναι άλλος από το να βάλουν με την πάλη τους στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας τα εκμεταλλευτικά συστήματα, ανατρέποντας το σάπιο καπιταλιστικό σύστημα και εγκαθιδρύοντας τη δική τους εξουσία, τη λαϊκή εξουσία και οικονομία, το σοσιαλισμό.