Σε απόσταση 12 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη βρίσκεται ένας μεγάλος σπειροειδής γαλαξίας, ο Μ83. Φωτογραφίες του υπάρχουν σε πολλά αστρονομικά πόστερς και εξώφυλλα βιβλίων. Κοιτάζοντας καλύτερα αυτές τις φωτογραφίες κάποιος μπορεί να παρατηρήσει στην άκρη του Μ83 ένα μικρό νεφέλωμα ελλειψοειδούς σχήματος. Πρόκειται για το γαλαξία νάνο NGC 5253. Δεν πρόκειται, όμως, για έναν ασήμαντο συνοδοιπόρο του Μ83. Αυτός ο μικρός γαλαξίας περνάει μια περίοδο εκρηκτικής γέννησης νέων άστρων (μέσα του δημιουργούνται αστέρια με εκπληκτικό ρυθμό). Ο ρυθμός σχηματισμού αστέρων του NGC 5253 είναι πολλές φορές μεγαλύτερος από του Μ83.

Τα τελευταία χρόνια οι αστρονόμοι ανακάλυψαν ότι οι νάνοι γαλαξίες όπως ο NGC 5253 είναι πολύ πιο κοινοί απ' ό,τι πίστευαν μέχρι τότε. Επιπλέον, είναι πολύ διαφορετικοί από τα μεγάλα ξαδέρφια τους: παραμένουν σε αδράνεια για δισεκατομμύρια χρόνια και μετά ξεσπούν σε σύντομες περιόδους ταχύρυθμης γέννησης αστέρων. Τέτοιες διαδικασίες παρατηρούνται και σε μεγάλους γαλαξίες, αλλά η ακτινοβολία τους καλύπτεται ως ένα βαθμό από την υπόλοιπη ακτινοβολία του γαλαξία. Μόνο στους νάνους γαλαξίες μπορούν οι ερευνητές να δουν καθαρά αυτό το εκπληκτικό φαινόμενο.

Οι αστρονόμοι γνωρίζουν ότι νέα άστρα γεννιούνται σχεδόν καθ' όλη τη διάρκεια ζωής του σύμπαντος. Ο δικός μας γαλαξίας, ένας συνήθης μεγάλος σπειροειδής γαλαξίας, περιέχει 100 δισ. αστέρια. Ο σχηματισμός νέων αστεριών στον Γαλαξία είναι μια σταθερή αργή διαδικασία που περιλαμβάνει τη σύμπτυξη τεράστιων διαστρικών νεφών αερίων και σκόνης. Κάθε γήινο έτος, κατά μέσο όρο δημιουργούνται σ' αυτόν αστέρια με συνολική μάζα ίση με τη μάζα του Ηλιου.

Αντίθετα η εκρηκτική γέννηση αστέρων είναι μια σύντομη περίοδος -από ένα έως 20 εκατομ. χρόνια- κατά την οποία η γέννηση αστεριών γίνεται με ρυθμούς μέχρι και 100 φορές πάνω από το συνηθισμένο. Ξέρουμε ότι αυτή η περίοδος είναι σύντομη, γιατί αν διαρκούσε μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια ο γαλαξίας όπου συμβαίνει θα έμενε χωρίς τα διαστρικά νέφη από τα οποία φτιάχνονται τα άστρα.

Η αυξημένη γέννηση νέων άστρων προκαλεί μια δραματική αύξηση στη φωτεινότητα του γαλαξία. Κυριαρχεί η ακτινοβολία αστεριών με περίπου 20 ηλιακές μάζες, τα οποία ζουν μερικά εκατομμύρια χρόνια. Αυτά τα άστρα είναι δεκάδες χιλιάδες φορές πιο λαμπερά από τον Ηλιο. Θερμαίνουν και ιονίζουν τα πυκνά νέφη αερίων και σκόνης από τα οποία σχηματίζονται και τα οποία με τη σειρά τους απορροφούν την ορατή και υπεριώδη ακτινοβολία των αστέρων, επανεκπέμποντάς τη με τη μορφή ραδιοκυμάτων και υπέρυθρης ακτινοβολίας. Ακριβώς γι' αυτό, το φαινόμενο αναγνωρίστηκε και μελετήθηκε μόλις τα τελευταία 20 χρόνια, που νέα τηλεσκόπια και δορυφόροι επέτρεψαν στους αστρονόμους να παρατηρήσουν με ακρίβεια αυτά τα μήκη κύματος.

Οι δυο πιο γνωστοί νάνοι γαλαξίες είναι το Μεγάλο και το Μικρό Νεφέλωμα του Μαγγελάνου, που είναι ορατοί με γυμνό μάτι μόνο και μόνο επειδή βρίσκονται σε απόσταση μόλις 300.000 ετών φωτός. Ολοι οι άλλοι νάνοι γαλαξίες φαίνονται μόνο με τηλεσκόπιο, ωστόσο είναι πολύ περισσότεροι από τους κανονικούς. Στην Τοπική Ομάδα, την ομάδα γαλαξιών που περιλαμβάνει και τον δικό μας, υπάρχουν μόνο δύο μεγάλοι σπειροειδείς γαλαξίες (ο Γαλαξίας και η Ανδρομέδα) και περίπου 40 νάνοι γαλαξίες. Η αναλογία αυτή θεωρείται τυπική τουλάχιστον για το εγγύς σύμπαν.