Τα τελευταία χρόνια, το Κόμμα κάνει μια σοβαρή προσπάθεια για τον ιδεολογικό εξοπλισμό, μέσω των συστημάτων εσωκομματικής μόρφωσης αλλά και των διαλέξεων στις ΚΟΒ και σε κύκλο οπαδών για το Πρόγραμμα του ΚΚΕ. Η προσπάθεια αυτή έχει συμβάλει στη βαθύτερη αφομοίωση του Προγράμματος από τα κομματικά μέλη αλλά και σε μια πιο στενή επαφή ενός κύκλου οπαδών που βρίσκονται στο πλευρό του Κόμματος. Ταυτόχρονα, μας έφερε μπροστά σε δυσκολίες όπως οι ελλείψεις στη μελέτη της θεωρίας ή ακόμη και η δυσκολία στο διάβασμα. Επίσης, βρεθήκαμε απέναντι σε προγραμματικές αντιλήψεις περασμένων δεκαετιών ή άλλα ζητήματα που αντικατοπτρίζουν την προσπάθεια του αντιπάλου να ενσωματώσει το Κόμμα, να το κάνει ουρά της αστικής τάξης.

Ζητήματα που χρήζουν περισσότερο ξεκαθάρισμα είναι:

• Οι βασικοί νόμοι κίνησης του καπιταλισμού, που αιτιολογούν το αναπόφευκτο των καπιταλιστικών κρίσεων και αναδεικνύουν τα όρια του καπιταλιστικού συστήματος. Χωρίς αυτό είναι εύκολο να πιάσουν τόπο οι αστικές και οπορτουνιστικές θεωρίες περί «καζινοκαπιταλισμού», «κρίση του νεοφιλελευθερισμού» και άλλες θεωρίες που αθωώνουν τον καπιταλισμό.

Ακόμη, χρειάζεται να κατανοηθεί βαθύτερα η έννοια του ιμπεριαλισμού όχι ως μια επιθετική πολιτική αλλά ως το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού, αυτό στο οποίο οικονομικά κυριαρχούν τα μονοπώλια και είναι η εποχή των σοσιαλιστικών επαναστάσεων.

• Τι είναι η επαναστατική κατάσταση. Δηλαδή, να ξεκαθαριστεί πως η επαναστατική κατάσταση έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Δεν αποτελεί απλά μια κυβερνητική κρίση ή μια άνοδο της λαϊκής συμμετοχής στις κινητοποιήσεις. Επίσης, ο αντικειμενικός χαρακτήρας της επαναστατικής κατάστασης. Το γεγονός δηλαδή πως δεν εξαρτάται από τη βούληση κομμάτων ή τάξεων, αλλά από αντικειμενικά γεγονότα όπως η όξυνση των αντιθέσεων του καπιταλισμού, η κρίση, ο πόλεμος.
• Οι βασικές νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Δηλαδή, η κοινωνικοποίηση της παραγωγής, ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας και ο εργατικός χαρακτήρας του κράτους (η δικτατορία του προλεταριάτου). Ιδιαίτερα στο ζήτημα του κράτους πρέπει να ξεκαθαριστεί ο ρόλος του γενικά ως μηχανισμός καταπίεσης της κυρίαρχης τάξης. Αυτό βοηθά και στο ξεδιάλυμα της σύγχυσης μεταξύ μιας πολιτικής κρατικοποιήσεων που μπορεί να ακολουθείται στον καπιταλισμό και της κρατικής - κοινωνικής παραγωγής στο σοσιαλισμό.
• Ο επαναστατικός μετασχηματισμός από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, κόντρα στις διαφόρου είδους ρεφορμιστικές θεωρίες. Ζήτημα το οποίο προκύπτει από την ταξική διάρθρωση της κοινωνίας (δεν υπάρχει τάξη που να εκφράζει ενδιάμεσο, στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό, τρόπο παραγωγής άρα και εξουσία) και από τις τελείως διαφορικές νομοτέλειες μεταξύ των δύο κοινωνικών συστημάτων (δεν μπορούν να αξιοποιηθούν οι αστικοί θεσμοί και νόμοι για τη σοσιαλιστική επανάσταση και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού).
• Τα αίτια της αντεπανάστασης που είναι κυρίως εσωτερικά, χωρίς να υποτιμάται η πολύπλευρη εξωτερική παρέμβαση των καπιταλιστικών κρατών. Είναι πρωτίστως η παραβίαση των κανόνων και νόμων της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, θεωρητικά λάθη που σε βάθος χρόνου διαμόρφωσαν κοινωνικές δυνάμεις που είχαν άμεσο συμφέρον από την ανατροπή του σοσιαλισμού.
• Η δυνατότητα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην Ελλάδα. Που συνίσταται στο ότι ο καπιταλισμός στην Ελλάδα βρίσκεται στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο, αλλά και στο ότι υπάρχουν όλες εκείνες οι παραγωγικές δυνατότητες για την κάλυψη των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών.

Από την άλλη πλευρά, η ιδεολογική παρέμβαση δεν μπορεί να εξαντλείται μόνο σε διαλέξεις. Απαιτείται εφαρμογή της για την απόκρουση των αστικών ιδεολογημάτων που συναντάμε στους χώρους δουλειάς, στην επαφή με τον κόσμο, στη δράση μας στο κίνημα. Αλλωστε, δυνατότητα να ανταποκρινόμαστε στον τομέα της ιδεολογικής διαπάλης είναι ζήτημα που επηρεάζει τη συμμετοχή στο κίνημα και τον προσανατολισμό του.

Για παράδειγμα, αν δεν απαντήσουμε πού οφείλεται η κρίση ή ο πόλεμος, πως είναι άμεσο επακόλουθο της καπιταλιστικής ανάπτυξης, ασχέτως του μείγματος της πολιτικής, τότε δεν μπορούμε να θέσουμε μια στέρεη βάση αμφισβήτησης του καπιταλισμού. Αν δεν απαντήσουμε γιατί η κοινωνία που μπορεί να ικανοποιήσει τις λαϊκές ανάγκες είναι αυτή που δεν έχει ως κίνητρο της παραγωγής της το κέρδος, δηλαδή ο σοσιαλισμός, δεν μπορούμε να προσανατολίσουμε, να δώσουμε προοπτική στο κίνημα.

Βέβαια, η ιδεολογική διαπάλη στο κίνημα έχει και πρόσθετες απαιτήσεις. Πρέπει να παίρνεται υπόψη η κοινωνική θέση (εργάτες, αγρότες, αυτοαπασχολούμενοι της πόλης), οι κυρίαρχες αντιλήψεις, η πείρα από τους αγώνες και η φάση ανάπτυξης του κινήματος. Είναι διαφορετικά να μπαίνει το ζήτημα της εξουσίας σε μια συνέλευση εργατών και διαφορετικά σε μια αγροτική συνέλευση.

Από τη θέση τους στην παραγωγή οι εργάτες υφίστανται την καπιταλιστική εκμετάλλευση, δηλαδή την αρπαγή ενός μέρους της αξίας που παράγουν μέσω της εργασίας τους, από τους καπιταλιστές λόγω της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής. Αυτήν την αρχή της εκμετάλλευσης πρέπει με όσο το δυνατό απλούστερο τρόπο να αποκαλύψουμε στην εργατική τάξη που έχει άμεσο συμφέρον να ανατρέψει την εξουσία του κεφαλαίου.

Από την άλλη πλευρά, οι αυτοαπασχολούμενοι έμποροι και επαγγελματίες της πόλης, όπως και οι αγρότες στην ύπαιθρο, δεν υφίστανται την καπιταλιστική εκμετάλλευση αλλά τη συμπίεση και το ξεκλήρισμα από τον ανταγωνισμό με τα μονοπώλια. Ετσι έχουν έμμεσο συμφέρον από την ανατροπή του καπιταλισμού που οδηγεί την πλειοψηφία τους στη χρεοκοπία. Αυτό πρέπει να αναδεικνύεται μαζί με την ανάγκη να συμπορευθούν με το εργατικό κίνημα ενάντια στον κοινό εχθρό, τα μονοπώλια.

Αυτά τα ζητήματα δεν μπορεί να μην τα παίρνουν υπόψη τους οι ΚΟΒ και τα καθοδηγητικά όργανα στη συζήτηση για την προετοιμασία μιας κινητοποίησης σε ένα χώρο δουλειάς, σε μια περιοχή. Οπως επίσης πρέπει να παίρνουν υπόψη τους την παρέμβαση του αντιπάλου, της εργοδοσίας, της κυβέρνησης, των αστικών κομμάτων και μηχανισμών, που επιδιώκουν να συσκοτίσουν τις πραγματικές αιτίες των προβλημάτων της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων.

Για τους κομμουνιστές, πέρα από τους εκάστοτε στόχους κάθε κινητοποίησης (αποτροπή της απόλυσης, καλύτερο μεροκάματο, κ.λπ.) δεν μπορεί να μην είναι μόνιμος στόχος η κατάκτηση νέων επαφών, η εμβάθυνση των ήδη υπαρχόντων, με κριτήριο το βαθμό συμφωνίας με τους προγραμματικούς στόχους του ΚΚΕ.

Σε αυτόν τον τομέα έχουμε ακόμη αρκετό δρόμο να μετρήσουμε μπροστά μας. Πολλές φορές μπροστά στα επιμέρους προβλήματα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε υποτιμάμε τη δουλειά αυτή, υποτίμηση που έχει να κάνει και με την ανεπάρκειά μας σε θεωρητικά ζητήματα. Ετσι, στη συζήτηση στεκόμαστε περισσότερο σε πρακτικά ζητήματα. Ομως χωρίς την απαραίτητη ιδεολογική προετοιμασία δεν μπορούμε να μετρήσουμε βήματα στους κρίσιμους τομείς της οικοδόμησης και της ανασύνταξης του κινήματος.