Η ΚΕ αναφέρει ότι η αλλαγή γίνεται διότι:

Από το 15ο Συνέδριο υπήρξαν σημαντικές οικονομικές εξελίξεις, μεταβολές στο ιμπεριαλιστικό σύστημα και στην ΕΕ, στη θέση της Ελλάδας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Υπάρχουν οι διεργασίες για την αναμόρφωση του πολιτικού σκηνικού και σημαντικές δυσκολίες στις συνθήκες δουλειάς και ζωής των εργαζομένων.

Αυτές όμως οι αλλαγές στις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες είναι επιμέρους. Μπορούν να επιδράσουν μόνο σε ορισμένες πλευρές της τακτικής του κόμματος. Δεν απαιτούν σε καμιά περίπτωση αλλαγή προγράμματος.

Εγιναν επεξεργασίες: κείμενο για το σοσιαλισμό και το δοκίμιο ιστορίας.

Αυτά αφορούν στις απόψεις της ηγεσίας του κόμματος γύρω από αυτά τα θέματα. Εχουμε δηλαδή αλλαγή αντιλήψεων -τουλάχιστον έτσι εκφράζεται- και ως συνέπειά τους αλλάζουμε το πρόγραμμα του κόμματος και μάλιστα ριζικά.

Υπό το παραπάνω πρίσμα στο σχέδιο προγράμματος βλέπουμε μια πολύ μεγάλη αλλαγή. Διαφοροποιείται σημαντικά και καταλυτικά ο χαρακτήρας του Μετώπου. Αφήνουμε πίσω το αντιιμπεριαλιστικό και το δημοκρατικό, κρατάμε το αντιμονοπωλιακό και εισάγουμε τον όρο αντικαπιταλιστικό (για τον οποίο ουκ ολίγη κριτική κάναμε τόσα χρόνια στους αριστεριστές). Εκτός του ότι υπάρχει υπερβολική απλοποίηση στην ερμηνεία αυτών των αλλαγών, που δεν είναι λεκτικές, στην ουσία αφήνουμε πίσω το Λενινισμό. Δεν μπορεί να μην απασχολεί το ΚΚΕ στο πρόγραμμά του το πώς θα φτάσει στην επαναστατική κατάσταση, έχοντας βέβαια διαμορφώσει ισχυρές προϋποθέσεις με τον καθημερινό αγώνα σε όλα τα μέτωπα. Δεν μπορεί να μην το απασχολεί πως και τι ρόλο θα παίξει, πώς θα κινήσει μάζες έτσι ώστε να συνειδητοποιούν την ανάγκη για ριζική αλλαγή.

Ουσιαστικά γράφεται μια παραδοχή. Αφού η επαναστατική κατάσταση θα έρθει αντικειμενικά (σωστό), μας ενδιαφέρει πόσο έτοιμοι θα είμαστε εκείνη τη στιγμή. Οχι τι θα κάνουμε σήμερα για να είμαστε έτοιμοι τότε;

Η προετοιμασία του υποκειμενικού παράγοντα και η ωρίμανσή του είναι ζήτημα που εξαρτάται και από το ίδιο το κόμμα. Δεν μπορεί τα λάθη και τις αδυναμίες να τις αποδίδει εξολοκλήρου σε αντικειμενικές δυσκολίες. Δεν μπορεί επίσης, να στέλνει στο πυρ το εξώτερον κάθε διαφορετική φωνή που προσπαθεί να εντοπίσει σημεία τρωτά, να κάνει κριτική. Πολύς κόσμος προβληματίζεται αν αυτή η απολυτότητα που διακατέχει το κόμμα βοηθά στη συσπείρωση δυνάμεων ή οδηγεί στο αντίθετο αποτέλεσμα. Γιατί δεν μπορείς να προχωρήσεις με τη λογική «εάν συμφωνείς έλα μαζί μας». Και όλοι αυτοί που δε συμφωνούν απόλυτα; Θα έρθουν ή όχι; Τους θέλουμε ή όχι; Γιατί στην πράξη δεν τους έλκουμε κοντά μας, βάζοντάς τους ως προϋπόθεση την απόλυτη συμφωνία.

Ενα δεύτερο σημαντικό ζήτημα είναι ότι πλέον καταργούμε τις πολιτικές συμμαχίες με το πρόσχημα της αποφυγής κοινοβουλευτικών αυταπατών. Πότε στην ιστορία του κόμματός απορρίψαμε τις πολιτικές συμμαχίες; Είναι λάθος να εκμεταλλεύεσαι κάθε ευκαιρία για να κερδίσεις στη λογική του σοσιαλισμού, κρατώντας όμως πάντα το χαρακτήρα και το περιεχόμενό σου;

Στο 15ο Συνέδριο έγινε κριτική στην άποψη που έλεγε ότι οι πολιτικές συμμαχίες είναι ζήτημα τακτικής και δε χρειάζεται να μπαίνει στο πρόγραμμα. Η σ. Παπαρήγα στην τελική της ομιλία είπε ότι «ακριβώς αυτή η άποψη οδηγεί στην αποσύνδεση της τακτικής από τη στρατηγική. Οι συμμαχίες, οι μορφές προσέγγισης προς το σοσιαλισμό, η αντιμετώπιση της αντεπίθεσης του αντιπάλου είναι θέματα στρατηγικής σημασίας» σχολίασε. «Κι από αυτή την άποψη αλίμονο αν τα βγάλουμε από το πρόγραμμα και έχουμε μια γενική θέση «παλεύουμε για το σοσιαλισμό».

Στο 16ο Συνέδριο πάλι η σ. Παπαρήγα αναφέρεται στις συσπειρώσεις λέγοντας: «Σε αυτές τις συσπειρώσεις πρέπει να επιδιώκουμε να συμμετέχουν και δυνάμεις πολιτικές, που δεν τις κατατάσσουμε σήμερα στις δυνάμεις για το Μέτωπο... Με το ΔΗΚΚΙ σε τρία μέτωπα έχουμε κοινή δράση: ΠΑΜΕ, δημοκρατικά δικαιώματα, κέντρο δράσης για τα Βαλκάνια. Το γεγονός ότι έχουμε την εκτίμηση ότι δεν έχει εναλλακτική πρόταση σε μια κατεύθυνση αντιμονοπωλιακή δε σημαίνει ότι κακώς επιδιώξαμε -ορθά επιδιώξαμε- να συσπειρωθούμε εκεί... Και με το Συνασπισμό επιδιώξαμε να προσέλθει σε ορισμένα μέτωπα. Εδώ να μην μπερδεύουμε. Στο ιδεολογικό πολιτικό επίπεδο, πρέπει να οξύνουμε το μέτωπο με το Συνασπισμό... Το κυριότερο όμως είναι ότι περισσότερες δυνάμεις είναι στο ΠΑΣΟΚ και στη ΝΔ... Να προσελκυστούν δυνάμεις που είναι οργανωμένες στο ΠΑΣΟΚ, τοπικά στελέχη ... με στόχο τον απεγκλωβισμό από τις πολιτικές των ηγεσιών τους».

Εμείς τώρα καλούμαστε να αποφασίσουμε ότι τα αλλάζουμε. Οτι δεν μπορούμε να έχουμε καμιά πολιτική συμμαχία ή συνεργασία και μάλιστα από θέση αρχής. Αναφέρουμε δε ότι έχουμε επιβεβαιωθεί στην πολιτική μας γραμμή. Δηλαδή, οι παραπέρα επεξεργασίες που κάναμε μας οδήγησαν εκεί;

Αν αυτό ισχύει, τότε πρέπει να απαντήσουμε στα παρακάτω στοιχεία που όλοι τα αντιμετωπίζουμε. Μείωση ποσοστού στις εθνικές εκλογές, άμαζες κινητοποιήσεις, χαμηλά ποσοστά απεργιών αλλά και μείωση στις εκλογές σωματείων. Ενα μεγάλο μέρος κόσμου στρέφεται αλλού (ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΤΑΡΣΥΑ) παρόλο που προτιμούσε το ΚΚΕ σε πολλά ζητήματα και το εμπιστευόταν. Ολα αυτά σαφώς και δεν τα καθορίζουμε εξολοκλήρου εμείς, αλλά είναι δική μας ευθύνη και μέριμνα να ελέγχουμε καθημερινά πόσο αποτελεσματικοί είμαστε.

Υπάρχουν όμως κι άλλα που δεν είναι ενθαρρυντικά. Η κομματική οικοδόμηση που δεν περπατά αποτελεσματικά, η μείωση της κομματικής δύναμης, η συρρίκνωση της ΚΝΕ σε πολύ σημαντικό και επικίνδυνο βαθμό, τα κακά οικονομικά, η μείωση της κυκλοφορίας του «Ριζοσπάστη».

Πιστεύω ότι έχουμε την υποχρέωση στο κόμμα να θίγουμε και να αναφέρουμε καθετί που θεωρούμε ότι είναι λάθος, που δε βοηθάει. Δυστυχώς αυτό που παρατηρώ τα τελευταία χρόνια είναι ότι η ηγεσία του κόμματος δεν παραδέχεται ότι υπάρχει πρόβλημα στη γραμμή του ΚΚΕ, αν και συχνά αναγκάζεται να αποδεχτεί κάποιες από τις αδυναμίες. Η προσπάθεια να δικαιολογηθούν τα παραπάνω πολλές φορές συνοδεύεται από μη πειστικά και άγαρμπα ή λειψά επιχειρήματα, που δεν πείθουν τον κόσμο.

Δεν μπορούμε να ρίχνουμε το ανάθεμα από δω κι από κει, σαν να φταίνε πάντα οι άλλοι. Η γραμμή της ΚΕ δοκιμάζεται και αυτή κρίνεται.

Σ' αυτή τη δύσκολη περίοδο για τον ελληνικό λαό, για την εργατική τάξη της χώρας μας το ΚΚΕ έπρεπε να βγει μπροστά με γραμμή που στην πράξη θα συσπείρωνε και μάζες που δεν είναι πεισμένες για το σοσιαλισμό. Η γραμμή του ΑΑΔΜ που υιοθετούσε το υπάρχον πρόγραμμα σε μεγάλο βαθμό μπορούσε να πετύχει αυτό το σκοπό.

Νομίζω ότι χάσαμε μια πολύ σημαντική ευκαιρία και κυρίως δεν παίξαμε και δεν παίζουμε το ρόλο μας. Της πρωτοπορίας της εργατικής τάξης που μπαίνει μπροστά, ανοίγει δρόμους, εμπνέει, συσπειρώνει, κερδίζει το «μικρό» και πείθει για το «μεγάλο». Το σχέδιο προγράμματος ανατρέπει ριζικά το υπάρχον πρόγραμμα. Στην πράξη βέβαια, αυτό έχει ήδη γίνει με την τακτική μας, παρά το γεγονός ότι και μετά τις βουλευτικές εκλογές που άνοιξε το ζήτημα, η ΚΕ αρνούνταν αυτή τη διολίσθηση. Τρανή απόδειξη για το αντίθετο είναι ότι λίγους μήνες μετά φτάσαμε να συζητάμε την αλλαγή του.

Φοβάμαι ότι αυτές οι λογικές και αυτή η γραμμή σε συρρίκνωση και καταστροφική πορεία μπορεί να οδηγήσουν το κόμμα μας.