Εδώ και δέκα χρόνια - από το καλοκαίρι του 1991 - οι λαοί των Βαλκανίων αντιμετωπίζουν μια πρωτοφανή και απροκάλυπτη επέμβαση του ιμπεριαλισμού.

Η τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα, ακολουθώντας βασικά τα ηγεμονικά ιμπεριαλιστικά σχέδια της Γερμανίας, επέβαλε τη βίαιη διάλυση της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας (Κοινές Δηλώσεις της 2.8.1991, 28.8.1991 και 19.9.1991). Ακολούθησε η επίσημη αναγνώριση της Κροατίας και της Σλοβενίας στις 15.1.1992 με τη σχετική Δήλωση της πορτογαλικής προεδρίας. Στη Σύνοδο Κορυφής των «12» στη Λισαβόνα τον Ιούνη του 1992 προχώρησαν και παραπέρα, στη θέση να μην αναγνωρίσουν «τη νέα ομοσπονδιακή οντότητα, που περιλαμβάνει τη Σερβία και το Μαυροβούνιο ως το διάδοχο κράτος της πρώην Γιουγκοσλαβίας, μέχρις ότου η απόφαση αυτή ληφθεί από τα αρμόδια διεθνή όργανα».

Η αναδρομή γίνεται για να επισημάνει την πολιτική ευθύνη της τότε ΕΟΚ στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Αν και σε συνεννόηση με τις ΗΠΑ, η πρωτοβουλία των κινήσεων ανήκε σ' αυτήν. Οι τότε «12», λοιπόν, ούτε «σύρθηκαν» ούτε «παρασύρθηκαν» από τις ΗΠΑ και το αυτό ισχύει και για την έγκριση της απόφασης για το βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας στις 24.3.1999 με την ιδιαίτερη, αν θέλετε, ευθύνη των κυβερνήσεων των χωρών-μελών της που είναι και μέλη του ΝΑΤΟ. Και αποτελεί κέρδισμα πολύτιμης πολιτικής πείρας για τους λαούς και το γεγονός ότι τις αποφάσεις αυτές τις πήραν στην πλειοψηφία τους σοσιαλιστικές και οι λεγόμενες κεντροαριστερές συμμαχικές κυβερνήσεις.

Μια από τις βασικές αιτίες της διάλυσης της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας και της σημερινής κατάστασης, που αντιμετωπίζουν οι βαλκανικοί λαοί, βρίσκεται στον αγώνα δρόμου των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων να κερδίσουν τις αγορές που δημιουργήθηκαν μετά τις ανατροπές στις σοσιαλιστικές χώρες και να ελέγξουν τις πλούσιες ενεργειακές πηγές οι οποίες ανήκαν στη Σοβιετική Ενωση αλλά και τους δρόμους από τους οποίους περνούν οι αγωγοί του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, καθώς και τους μεγάλους οδικούς άξονες που θα ενώνουν τη Μαύρη Θάλασσα με την Αδριατική και τη Θεσσαλονίκη με την Κεντρική Ευρώπη και την ΕΕ. Οι συγκρούσεις των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων όχι μόνο δεν έχουν σταματήσει αλλά και το τελευταίο διάστημα σημειώνουν μια νέα ένταση. Για παράδειγμα, αναφερόμαστε στον αμερικανο-ιταλικής έμπνευσης οδικό άξονα 8, που θα συνδέσει το λιμάνι του Δυρραχίου στην Αδριατική με τα Σκόπια, τη Σόφια και από κει με τη Βάρνα στη Μαύρη Θάλασσα και νοτιότερα με την Κωνσταντινούπολη. Ο άξονας περιελήφθη στα Προγράμματα Αμεσης Προτεραιότητας του Συμφώνου Σταθερότητας για τα Βαλκάνια και ήταν επόμενο να οξύνει πρώτα απ' όλα τον ελληνοαλβανικό και ελληνοϊταλικό ανταγωνισμό (και όχι μόνο) μια και η Ελλάδα απέτυχε να τον μετατοπίσει νοτιότερα ώστε να συμπέσει με την Εγνατία.

Είναι φανερή η επιδίωξη των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων να οικοδομήσουν στην περιοχή ένα διακρατικό σύστημα με τη δημιουργία ενός πλαισίου που θα στηρίζεται στη δύναμη των όπλων του ΝΑΤΟ και θα διευκολύνει τη διείσδυση των πολυεθνικών στις χώρες αυτές. Θα εξασφαλίζει τον έλεγχο των διεθνών διαύλων της Μαύρης Θάλασσας, του Αιγαίου, της Διώρυγας του Σουέζ και της Ερυθράς, καθώς και των στενών του Κόλπου. Αλλά είναι εξίσου φανερό πως οι επιδιώξεις αυτές οξύνουν και τις μεταξύ τους αντιθέσεις.

Το ΚΚΕ είχε επισημάνει ότι η πραγματική «βαλκανιοποίηση» άρχιζε με την απόφαση της G-8 στην Κολωνία τον Ιούνη του 1999 και την υπογραφή του «Συμφώνου Σταθερότητας για τη Νότιοανατολική Ευρώπη». Με την ένοπλη παρουσία στρατευμάτων κατοχής του ΝΑΤΟ στο έδαφος της Βοσνίας, του Κοσσυφοπεδίου και στις άλλες βαλκανικές χώρες οξύνεται και ο οικονομικός πόλεμος, το μοίρασμα των αγορών και των ζωνών επιρροής. Σειρά έχει τώρα η ΠΓΔΜ, αλλά και η ίδια η Σερβία αντιμετωπίζει τον άμεσο κίνδυνο του παραπέρα διαμελισμού της με τις κινήσεις που παρατηρούνται τελευταία στη Βοϊβοντίνα. Κι αν δεν ανακοπούν οι δρομολογημένες εξελίξεις στο Μαυροβούνιο, οι περίφημες και υποκριτικές διακηρύξεις για την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της ΟΔ της Γιουγκοσλαβίας, που τόσος λόγος γινόταν στην απόφαση 1244/1999 (10.6.99) του ΣΑ του ΟΗΕ, σε λίγο διάστημα θα αποτελούν νεκρό γράμμα γιατί απλούστατα δε θα υπάρχει ως κράτος η ΟΔ της Γιουγκοσλαβίας.

Τους σχεδιασμούς αυτούς γνωστοποίησε ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας σε μια συνέντευξή του στο «Βήμα» στις 11 του Μάρτη 2001. Ο κ. Παπανδρέου καταδίκασε τον ανταρτοπόλεμο ως μέσο για να διεκδικηθούν εδάφη και να γίνουν αλλαγές συνόρων ή του status quo στην περιοχή, ενώ, αντίθετα, τάχθηκε υπέρ «αν, μέσα από δημοκρατικό διάλογο και ειρηνικά μέσα, οι δύο πλευρές αποφασίσουν να πάρουν ένα "βελούδινο διαζύγιο", είτε Μαυροβούνιο λέγεται αυτό είτε Κόσσοβο. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορούμε να αποτρέψουμε...».

Στην ίδια κατεύθυνση εξίσου αποκαλυπτικός στέκεται ο λόρδος Οουεν, παλιότερα διαπραγματευτής της ΕΕ στην κρίση της Βοσνίας, ο οποίος γράφει σε άρθρο του στη «Γουόλ Στριτ Τζέρναλ» ότι «αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι μια παμβαλκανική λύση... με προσυμφωνημένες αλλαγές συνόρων, τις οποίες θα έχουν εγκρίνει οι μεγάλες δυνάμεις» («Καθημερινή», Τετάρτη, 21.3.2001).

Συνεπώς κάτω από την άμεση εποπτεία του ΝΑΤΟ, με το πιστόλι στον κρόταφο δρομολογούνται οι εξελίξεις που διαλύουν κρατικές οντότητες, ξαναχαράζουν τα σύνορα και δημιουργούν νέα κράτη αδύναμα, κράτη-προτεκτοράτα.

Οπως φαίνεται, ο σχεδιασμός των δήθεν βελούδινων διαζυγίων είναι πιο περίπλοκος από την εμφάνιση μιας «Μεγάλης Αλβανίας», που θα προκαλούσε μια γενικευμένη έκρηξη στα Βαλκάνια. Εδώ και καιρό έχει σχεδιαστεί κύρια από το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Αλβανίας μια «ειδική» σχέση με τους Αλβανούς που βρίσκονται έξω από τα σύνορά της, στα γειτονικά κράτη. Τη σχέση αυτή δεν την ονομάζει Μεγάλη Αλβανία αλλά Στρατηγική Πανεθνικής Ολοκλήρωσης και όπως αποκάλυψε ο Φάτος Νάνο σε μια συνέντευξή του στην «Κόχα Γιόνε» (αναδημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική σελίδα των «Αλμπάνιαν Νιους» στις 2.12.1999), συμφωνήθηκε από τον ίδιο, τον Χασίμ Θάτσι και τον Αρμπέν Τζαφέρι σε συνάντησή τους στο Τέτοβο.

Η στρατηγική αυτή στηρίζεται όχι στην άμεση αλλαγή των συνόρων αλλά στην ιδέα, που δουλεύουν οι Ευρωατλαντικοί ιμπεριαλιστές, της απαξίωσης των συνόρων. «Ας καταστήσουμε τα σύνορα λιγότερο σημαντικά» (συνέντευξη του Φ. Νάνο στο «Βήμα», 31.10.1999). Στην ουσία η ιδέα μπαίνει τώρα από το παράθυρο πιο «πολιτισμένα», πιο ευρω-ατλαντικά. Στην κατεύθυνση αυτή κινήθηκε και η Διακήρυξη του Αλβανικού Κοινοβουλίου στις 9.3.2001. Αλλά και οι μισθοφορικές αλβανικές δυνάμεις στο Κοσσυφοπέδιο και την ΠΓΔΜ ή το «Αλβανικό Εθνικό Μέτωπο για την Ιλλυρία» έχουν στην ουσία τους ίδιους σκοπούς χρησιμοποιώντας τα όπλα, τους εκβιασμούς, τις απειλές και τις δολοφονίες...

Η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί υπογραμμίζει την επικίνδυνη και τυχοδιωκτική πολιτική των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και το εκρηκτικό μπλέξιμό της μέσα στις αξεδιάλυτες αντιφάσεις και αντιθέσεις που η ίδια προκάλεσε και δημιουργεί.

Αποτελούν πρόκληση οι αναφορές που γίνονται ότι «βελούδινα διαζύγια» μπορούν να γίνουν αποδεκτά αν προκύψουν μέσα από δημοκρατικό διάλογο και ειρηνικά μέσα. Για ποιο διάλογο και ποια μέσα μπορεί να γίνεται λόγος με το πιστόλι στον κρόταφο και με τον πακτωλό των δολαρίων και των μάρκων;

Μετά τους βομβαρδισμούς στη Βοσνία προέκυψε με τη Συμφωνία του Ντέιτον το ΝΑΤΟικό προτεκτοράτο. Στις εκλογές του Νοέμβρη του 2000 στον σερβικό τομέα προέκυψε πλειοψηφία που δεν ήταν αρεστή στις ΗΠΑ και στους ξένους προϊσταμένους του προτεκτοράτου. Απαιτήθηκε από τον πρέσβη των ΗΠΑ να αποκλειστεί από την κυβέρνηση το Σερβικό Δημοκρατικό Κόμμα και ο ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ έσπευσε να το ρυθμίσει.. Στις 3 του Μάρτη 2001 τα κροατικά κόμματα αποφάσισαν ομόφωνα να προχωρήσουν στην αυτονομία των Κροατών εντός της Βοσνίας, σχηματίζοντας ενδοπεριφερειακό συμβούλιο. Μετά από αυτό, ο Κροάτης Πρόεδρος-μέλος της συλλογικής προεδρίας απλά απελύθη από τον ύπατο αρμοστή του ΟΗΕ στη βάση των απόλυτων δικαιοδοσιών που έχει.

Στο Σύμφωνο Σταθερότητας για τη ΝΑ Ευρώπη του Ιούνη 1999, αφού αναγνωρίζεται υποκριτικά ο σεβασμός της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της ΟΔ της Γιουγκοσλαβίας και η Δημοκρατία του Μαυροβουνίου ως ιδρυτικό μέλος αυτής της Ομοσπονδίας, περιλαμβάνεται ειδική παράγραφος που κάνει το Μαυροβούνιο «έναν κατά προτεραιότητα επωφελούμενο από το Σύμφωνο» και καλεί τα μέλη του Συμφώνου «να εξακολουθήσουν να συνεργάζονται στενά με τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνησή του».

Στα πλαίσια αυτά το Μαυροβούνιο προχώρησε σε μια σειρά από ενέργειες με κορύφωση την προσχώρησή του στη ζώνη του μάρκου και σήμερα μάλλον βαδίζει προς το οριστικό διαζύγιο με την Ομοσπονδία. Το Σύμφωνο, επίσης, ορίζει ότι ζητήματα που αφορούν στην ανθρώπινη διάσταση δεν ανήκουν αποκλειστικά στις εσωτερικές υποθέσεις του ενδιαφερόμενου κράτους και τα άλλα κράτη μπορούν να επεμβαίνουν όταν κρίνουν ότι παραβιάζονται κανόνες και αρχές.

Οπως αποκάλυψε η εφημερίδα «Ουάσιγκτον Ποστ» στις 11.12.2000, εκατομμύρια δολάρια από τις ΗΠΑ διατέθηκαν για την εκπαίδευση και την ενίσχυση πολιτικών δυνάμεων της αντιπολίτευσης και πολυποίκιλων οργανώσεων της λεγόμενης κοινωνίας των πολιτών στη Σερβία και τη Γιουγκοσλαβία.

Βρετανοί επίσης διπλωμάτες, με κέντρο τη Βουδαπέστη, προετοίμαζαν εντατικά μια «ελίτ» με την ελπίδα να διαδεχτούν κάποτε το καθεστώς του Προέδρου Μιλόσεβιτς. Το «Φόρουμ Νέα Σερβία» με χρηματοδότηση από το βρετανικό υπουργείο Εξωτερικών στόχο του είχε να αναπτύξει δραστηριότητες στα βασικά θέματα που θα διαμορφώσουν τους θεσμούς της μελλοντικής Γιουγκοσλαβίας, όπως ο πολιτικός έλεγχος των ενόπλων δυνάμεων, η τιμωρία όσων διέπραξαν φρικαλεότητες, καθώς και στην ανοικοδόμηση μιας σταθερής οικονομίας, αποκάλυπτε η εφημερίδα «Το Βήμα» στις 7 του Μάη 2000.

Η ελληνική κυβέρνηση είχε επίσης ανάλογο ρόλο φιλοξενώντας συναντήσεις της αντιπολίτευσης και παίζοντας το ρόλο του μεσολαβητή ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην ηγεσία της αντιπολίτευσης στη Σερβία, συμβουλεύοντάς τους για τις κινήσεις που έπρεπε να κάνουν, όπως αποκάλυψε ο κ. Ρόντος στην «Ελευθεροτυπία» (27.11.2000) αλλά και ο δήμαρχος του Βελιγραδίου, Μίλαν Πρότιτς, στην ίδια εφημερίδα στις 18.12.2000.

Οσο κι αν προσπαθούν οι απολογητές της «νέας τάξης» να παρουσιάσουν τέτοιες αποφάσεις ως στοιχεία δημοκρατικού διαλόγου και χρησιμοποίησης ειρηνικών μέσων, αποτελούν καταπάτηση κάθε έννοιας δικαίου και συνιστούν απροκάλυπτη ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις των κρατών, αποκαλύπτουν το πραγματικό πρόσωπο της πολιτικής των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, την αφόρητη καταπίεση και τον καταναγκασμό που ασκεί αυτή η πολιτική, η οποία προκαλεί αντιδράσεις ακόμα και στις πιο φιλικές προς αυτούς κυβερνήσεις. Αυτήν την πολιτική δε φτάνει να την καταγγέλλουμε και να την αποκαλύπτουμε. Χρειάζεται να την αντιμετωπίσουμε και να την αντιπαλέψουμε αποφασιστικά.