ΕΓΙΝΕ κι εφέτος, όπως κάθε χρόνο, το μνημόσυνο τιμής στις ΕΠΟΝίτισσες και τους ΕΠΟΝίτες Μαρία Ρέππα, Γεωργία Πολυγένους, Μίμη Καμουτσή, Τάκη Τζούτη, που εκτελέστηκαν στις 9 Μαρτίου 1949. Τιμήθηκε, επίσης, η αξέχαστη αγωνίστρια Ισμήνη Σιδηροπούλου (καθηγήτρια των μαθηματικών), καθώς κι ο αδελφός της Μαρίας Ρέππα, ο Κωστάκης Ρέππας, το παλικάρι της ΕΠΟΝ, που τον Ιούλιο του 1944 υπέκυψε ύστερα από άγριο βασανισμό στο άντρο του «Κρυστάλ».

ΠΕΝΗΝΤΑ έξι χρόνια από τότε, οι συγκρατούμενοί τους, οι οικογένειές τους κι οι συναγωνιστές φέρνουν στον τάφο τους στο Α` Νεκροταφείο το δάφνινο στεφάνι και τα λουλούδια. Φέρνουν, επίσης, τα τραγούδια, όσα έζησαν μαζί τους στις φυλακές Αβέρωφ. Είναι ακόμη ολοζώντανες οι μνήμες της μεγάλης δοκιμασίας.

ΚΑΙ το προχθεσινό μνημόσυνο τιμής, οι μνήμες και τα αγωνιστικά συναπαντήματα, ύστερα από τόσα χρόνια. Να κοιτάς τον τάφο και να θυμάσαι το όμορφο εκείνο, το γενναίο παλικάρι, τον Κωστάκη Ρέππα, που του τέλειωσαν τόσο φριχτά τη ζωή. Θυμάσαι τα λόγια του πατέρα του στη δίκη εκείνη παρωδία, που κατέθεσε για το πώς βασάνισαν και σκότωσαν τον Ιούλιο του '44 το παιδί του: «... Επί δυο ώρες τον έδερναν με βούρδουλα από καουτσούκ, ώσπου το λάστιχο έλιωσε. Συνέχισαν με βούρδουλα συρματένιο. Πολτοποιημένο τον πήγαν στο θάλαμο, όπου κρατούνταν οι άλλοι. Σε λίγα λεπτά ξεψύχησε...».

ΘΥΜΗΣΕΣ, που τρυπούν την καρδιά, όταν φέρνεις στο νου τον Κωστάκη Ρέππα με το βιολί του να μας διασκεδάζει σε ώρες χαράς στου Γκρόμαν το άλσος, στο Π. Φάληρο, αλλά και στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, απ' όπου πέρασε επίσης κρατούμενος.

ΑΡΓΑ τ' απόγιομα, κι εμείς ακούγαμε γύρω στον τάφο την συναγωνίστρια Ολυμπία Παπαδούκα να μας απαγγέλλει ένα «χορικό για κείνον, που τραγούδησε μέσα στα βασανιστήρια». Το έγραψε ο Λουί Αραγκόν και η μετάφραση είναι του Τ. Κ. Παπατσώνη (1946).

«ΚΙ ΑΝ ήταν να τον ξαναπορευτώ

θα τον ξαναπορευόμουν τούτο το δρόμο.

Μια φωνή ανεβαίνει από τα σίδερα

και μιλάει για μελλούμενες μέρες

λένε πως στο κελί

δυο άντρες απόψε

ψιθυρίζανε: "Πες τους το ναι

τόσο έχεις βαρεθεί τούτη τη ζωή;"».

»ΜΠΟΡΕΙΣ να ζήσεις, μπορείς να ζήσεις,

μπορείς να ζήσεις σαν κι εμάς.

Μια λέξη πες και γλίτωσες!

Γονατιστός, μπορείς να ζήσεις...».

»ΚΙ ΑΝ ΗΤΑΝ να τον ξαναπορευτείς,

θα τον ξαναπορευόσουν τούτο το δρόμο...

μιλάει για μελλούμενες μέρες

η φωνή που ανεβαίνει από τα σίδερα

μιλάει για μελλούμενες μέρες

...Μια λέξη σου... Κι η πόρτα ανοίγει... κι εσύ

βγαίνεις. Μια σου λέξη κι ο μακελάρης χάνει

το σφαχτό. Πες το το ξόρκι και παίρνουν τέλος

τα δεινά σου...

Πες τους τη λέξη, πες ένα ψέμα,

όσο που αρκεί ν' αλλάξει η μοίρα σου

Για σκέψου, σκέψου, σκέψου

τι γλύκα πόχουνε τα πρωινά...».

«ΚΙ ΑΝ ΗΤΑΝ να τον ξαναπορευτώ

θα τον ξαναπορευόμουν τούτο το δρόμο...

Η φωνή που ανεβαίνει από τα σίδερα

είναι για τους μελλούμενους ανθρώπους».

»ΤΟ ΕΙΠΑ ό,τι ήταν να ειπωθεί...

Μάταιος κόπος. Δρόμο, λοιπόν!

Ας τον βαραίνει το αίμα του, μια και το θέλει

Μια τύχη του έμενε, την κλότσησε

άδικα ας πάει/ τούτος ο αθώος...».

«ΚΙ ΑΝ ήταν να τον ξαναπορευτεί

θα τον ξαναπορεύονταν τούτο το δρόμο;

Η φωνή που ανεβαίνει από τα σίδερα

λέει: "Κιόλας αύριο θα τον πορευτώ..."».

ΟΙ 80ΧΡΟΝΟΙ ΕΠΟΝίτες αποχαιρετούν τους συντρόφους της νιότης, τα ΕΠΟΝίτικα νιάτα που γράψανε το ηρωικό δικό τους χορικό: Την Ισμήνη, την Μαρία, την Γεωργία, τον Μίμη, τον Τάκη και τον Κωστάκη. Δικό τους και το αγαπημένο μας τραγούδι, αυτό που λέγαμε τότε: «Ακόμα τούτην την άνοιξη/ ραγιάδες ραγιάδες/ τούτο το καλοκαίρι/ όσο να 'ρθεί ο Μόσκοβος/ να φέρει το Σεφέρι/ Μοριά και Ρούμελη...».