Πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 5 Απριλίου η εκδήλωση του παραρτήματος Εξαρχείων της ΠΕΑΕΑ - ΔΣΕ στο βιβλιοπωλείο «Ο Πολίτης», για το ζήτημα των γερμανικών επανορθώσεων. Η εκδήλωση έγινε στο πλαίσιο των κινητοποιήσεων και των πρωτοβουλιών που έχει αναλάβει η ΠΕΑΕΑ - ΔΣΕ για τη διεκδίκησή τους από την ελληνική κυβέρνηση.

Ο ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο Καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας του ΑΠΘ Γιώργος Μαργαρίτης, ο οποίος περιέγραψε το ιστορικό, διπλωματικό και νομικό πλαίσιο που διέπει τις πολεμικές επανορθώσεις και επικεντρώθηκε στην απραξία που ισοδυναμεί ουσιαστικά με άρνηση που διακρίνει όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις στο ζήτημα.

Ο Γ. Μαργαρίτης στην ομιλία του ανάμεσα σε άλλα είπε τα εξής:

«Στη Διάσκεψη του Παρισιού για τις γερμανικές επανορθώσεις το 1946 επιδικάστηκε στην Ελλάδα το ποσό των 7,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων της εποχής¹», ενώ σύγκρινε το ποσό με ποσά όπως το τελικό ύψος του Σχεδίου Μάρσαλ, που ήταν 12,7 δισεκατομμύρια δολάρια, «για να τονιστεί το σημαντικό ύψος των πολεμικών αποζημιώσεων που επιδικάστηκαν στην Ελλάδα. Η δε συμφωνία που τις επιδίκασε ισχύει πλήρως...».

Επισήμανε ακόμη πως «η καταβολή του ποσού των επανορθώσεων έμεινε σε εκκρεμότητα μέχρι τη ρύθμιση ζητημάτων υπόστασης και αρμοδιοτήτων του γερμανικού κράτους», η «δε ανάγκη επανεξοπλισμού της Γερμανίας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ οδήγησε σε νέες αναβολές», ενώ «στη Συμφωνία του Λονδίνου στα 1953 - μέσα στο πλαίσιο των "διευκολύνσεων προς την ΟΔ Γερμανίας - αποφασίστηκε να μετατεθούν οι γερμανικές υποχρεώσεις μέχρι τη σύναψη νέας Συνθήκης με μια ενοποιημένη Γερμανία²».

Ο Γ. Μαργαρίτης ανέφερε ακόμη τη γνωμάτευση της νομικής υπηρεσίας της γερμανικής Βουλής, επισημαίνοντας πως «...σε αντίθεση με τη γερμανική κυβέρνηση η επιστημονική υπηρεσία της Bundestag εκφράζει την άποψη ότι στη βάση του διεθνούς δικαίου δεν μπορεί να τεκμηριωθεί ότι τα ελληνικά αιτήματα έχουν παραγραφεί - ούτε στο θέμα των επανορθώσεων και ούτε στο θέμα του κατοχικού δανείου. Το πόρισμα αμφιβάλλει επίσης για το κατά πόσον λόγω υπογραφής της "Συνθήκης δύο συν τέσσερις" το 1990 (γερμανική ενοποίηση) δεν υφίσταται πλέον το ζήτημα των ελληνικών αξιώσεων. Στην έκθεση αναφέρεται ότι δεδομένου ότι η Ελλάδα δεν συμμετείχε στη σύναψη αυτής της Συνθήκης, δεν προκύπτουν για αυτή ούτε υποχρεώσεις ούτε δικαιώματα. Συνεπώς, ακόμη κι αν το ζήτημα των επανορθώσεων δεν αναφέρεται στη Συνθήκη αυτή, με την οποία οριστικοποιήθηκε το τελικό μεταπολεμικό καθεστώς της Γερμανίας, δεν σημαίνει ότι το θέμα δεν υφίσταται.

Πέραν αυτού η επιστημονική επιτροπή της γερμανικής Βουλής επισημαίνει ότι η Ελλάδα ουδέποτε παραιτήθηκε από τις αξιώσεις της - ούτε με δήλωσή της και ούτε σιωπηρά. Η έκθεση αναφέρει τις κατά καιρούς ρηματικές διακοινώσεις των ελληνικών κυβερνήσεων, με τις οποίες καθιστούσαν σαφές ότι το ζήτημα των επανορθώσεων παραμένει ανοιχτό και ότι θα πρέπει να επιλυθεί...».³

Σε άλλο σημείο της ομιλίας του επισήμανε πως το σθένος των ελληνικών απαιτήσεων μόνο ως υποτονικό μπορεί να χαρακτηριστεί και έφερε μια σειρά από παραδείγματα στη διάρκεια των χρόνων.

Αναφέρθηκε για παράδειγμα στην απόρριψη από τη γερμανική κυβέρνηση της ρηματικής διακοίνωσης που επέδωσε η τότε ελληνική κυβέρνηση το 1995, σημειώνοντας πως από ελληνικής πλευράς ακολούθησε σχετική δήλωση του τότε υπουργού Τύπου, ο οποίος τόνισε πως «η Γερμανία είναι εταίρος και φίλη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ενωση» και ότι «απαιτούνται ορθοί και υπεύθυνοι χειρισμοί τους οποίους η κυβέρνηση έχει αναλάβει κι έτσι θα προχωρήσει...», ενώ «πέρασαν περισσότερα από 15 χρόνια και μεσολάβησαν τρεις διαφορετικές κυβερνήσεις με πρωθυπουργούς τον Κώστα Σημίτη, τον Κώστα Καραμανλή και τον Γιώργο Παπανδρέου, το ζήτημα δεν επανατέθηκε επιτρέποντας στη γερμανική πλευρά να υποστηρίζει ότι το ζήτημα θεωρείται λήξαν...».

Τέλος στάθηκε στην επιτροπή της Βουλής και στις επόμενες ενέργειες, λέγοντας ανάμεσα σε άλλα πως «στις 13 Δεκεμβρίου του 2010, επιτροπή της Βουλής κατέθεσε συγκεκριμένα μεγέθη για το ύψος των γερμανικών επανορθώσεων και το σώμα δέσμευσε τις ελληνικές κυβερνήσεις να προβούν στις δέουσες ενέργειες. Οι συνολικές απαιτήσεις της Ελλάδας ορίστηκαν στα 162 δισεκατομμύρια ευρώ χωρίς τους αναλογούντες τόκους. Από αυτό το ποσό τα 108 δισεκατομμύρια αφορούσαν τις πολεμικές επανορθώσεις και τα 54 δισεκατομμύρια το κατοχικό δάνειο». Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ στο τέλος της κυβερνητικής θητείας του, παραμονής των εκλογών που θα σηματοδοτούσαν την πτώση της, έκανε τη δεύτερη ρηματική διακοίνωση στη γερμανική κυβέρνηση, η οποία απορρίφθηκε επίσης.

Ενώ ο ομιλητής τόνισε πως «το ζήτημα των αποζημιώσεων επανέρχεται σε κάθε επετειακή εκδήλωση. Επανέρχεται σε ηθική όμως βάση», τονίζοντας πως οι δολοφονίες, οι καταστροφές και τα υπόλοιπα «εγκλήματα έχουν ήδη ληφθεί υπόψη από τις μεταπολεμικές συνθήκες και έχουν αποτιμηθεί σε πολιτική βάση - όχι ηθική (...) Η ηθική καταδίκη αντιμετωπίζεται από μια "Συγγνώμη" του όποιο Γερμανού επισήμου. Η υλική υποχρέωση επανορθώσεων θέτει περισσότερα ζητήματα από την απλή "Συγγνώμη".

Η Γερμανία έχει κάθε λόγο να εκτρέπει το ζήτημα προς το ηθικό. Η Ελλάδα δεν έχει κανένα. Αυτό είναι σύγχυση. Και η σύγχυση υπονομεύει τον αγώνα για καταβολή των πολεμικών επανορθώσεων».

Παραπομπές:

1^. Agreement on Reparation from Germany, on the establishment of an inter-allied reparation agency and on the restitution of monetary gold, Παρίσι, 14 Ιανουαρίου 1946: https://www.mzv.cz/file/198469/Paris.pdf

2.^ Guinnane T., (2004), Financial Vergangenheitsbewaltigung: The 1953 London Debt Agreement, Leibniz Information Centre for Economics, Center Discussion Paper No. 880 / https://www.econstor.eu/bitstream/10419/98344/1/cdp880.pdf

3^. DW, 10 Ιουλίου 2019

• Ολόκληρη η ομιλία του Γ. Μαργαρίτη έχει δημοσιευτεί στο portal «902.gr»