Μια ομάδα συντρόφων επισκεφτήκαμε το μαρτυρικό αυτόν τόπο το καλοκαίρι του 1975 και ό,τι αντικρίσαμε θα άξιζε να το έβλεπαν όλοι οι άνθρωποι του κόσμου. Θα έφευγαν από κει - όπως κι εμείς - μ' έναν όρκο: Να δώσουν όλες τις δυνάμεις τους ενάντια στο φασισμό και τον πόλεμο, για την ειρήνη και την ασφάλεια των λαών της Ευρώπης και όλου του κόσμου.

Σε έναν χώρο ειδυλλιακό, παράξενα όμορφο, μέσα σε δάσος από ψηλά δέντρα, στα πλευρά της λίμνης, το 1939, με διαταγή του Χίτλερ και κάτω από την προσωπική διεύθυνση και τακτική παρουσία του Χίμλερ, έγιναν οι πρώτες εγκαταστάσεις του στρατοπέδου. Στην αρχή δεν προοριζόταν για γυναίκες. Οχτακόσιοι πενήντα Γερμανοί και Αυστριακοί κομμουνιστές και άλλοι αντιφασίστες κλείστηκαν εκεί. Με αναγκαστική εργασία έγιναν οι πρώτες εγκαταστάσεις και από το 1941 μετατράπηκε σε στρατόπεδο γυναικών και παιδιών. Από το 1941 ως το 1945 κλείστηκαν και μαρτύρησαν στο στρατόπεδο αυτό 132.000 γυναικόπαιδα, όμηροι από τη Σοβιετική Ενωση, τη Γαλλία, την Αυστρία, την Ελλάδα, τη Γιουγκοσλαβία, την Αλβανία, τη Βουλγαρία, την Τσεχοσλοβακία, την Πολωνία, το Βέλγιο, τη Νορβηγία και άλλες είκοσι δύο συνολικά χώρες. Από αυτές τις 132.000 γυναικόπαιδα, εξοντώθηκαν με τον πιο φρικαλέο τρόπο οι 92.000. Προς το τέλος του πολέμου, τα Ες - Ες που διοικούσαν το στρατόπεδο, το εγκατέλειψαν με 3.000 ετοιμοθάνατα, από τα μαρτύρια και την πείνα, γυναικόπαιδα. Ακόμα 20.000 πήραν μαζί τους υποχωρώντας, με βορειοδυτική κατεύθυνση την περιοχή του Σφερίν. Καταδιωκόμενοι από τον Κόκκινο Στρατό, κυκλώθηκαν και παραδόθηκαν. Απελευθερώθηκαν τα 20.000 γυναικόπαιδα έξω από το Σφερίν, όπου και στήθηκε το Μνημείο προς τιμήν της Μάνας. Από τις 3.000 γυναικόπαιδα που βρέθηκαν στο Ράβενσμπουργκ, τα 2.000 πέθαναν. Ανάμεσα στα θύματα που εξοντώθηκαν είναι και 800 νεογέννητα από μητέρες που είχαν συλληφθεί έγκυες.

Η γυναίκα ενός Ισπανού αντιφασίστα που κρατούνταν στο στρατόπεδο τρελάθηκε, μόλις είδε τα κτήνη των Ες - Ες να εκτελούν μπροστά στα μάτια της μια συντρόφισσά της. Προχώρησε μπροστά, αγκάλιασε το άψυχο κορμί, το σήκωσε στα χέρια και άρχισε να βηματίζει με ψηλά το κεφάλι, έτσι ακριβώς όπως είναι στο άγαλμα.

Είναι το σύμβολο της γυναικείας Αντίστασης, μα και το όραμα μιας νέας ζωής.

Μπροστά μας, ένα ψηλό τείχος με συμβολικά χωρίσματα. Σε κάθε χώρισμα του τοίχου, διαβάζουμε και το όνομα μιας χώρας από τις 22 που οι γυναίκες τους μαρτύρησαν στον τόπο αυτό. Και στα πόδια του τοίχου, αντίστοιχα χωρίσματα - ομαδικοί τάφοι. Για κάθε χώρα, και ένας ομαδικός τάφος τετράγωνος, σπαρμένος με χαμηλά ανθισμένα λουλούδια. Ανάμεσά τους και ο τάφος των γυναικών της χώρας μας, που άφησαν τη ζωή τους εκεί, αγωνιζόμενες για τη λευτεριά και την αναγέννηση της πατρίδας μας. Πίσω από το τείχος, ήταν το "ανοιχτό" στρατόπεδο. Χιλιάδες σκηνές "φιλοξενούσαν", κάτω από απερίγραπτα άθλιες συνθήκες, δεκάδες χιλιάδες γυναίκες και παιδιά. Οι σκηνές δεν υπάρχουν τώρα. Στη θέση τους έγιναν πρασιές και φυτεύτηκαν δέντρα.

Οταν το στρατόπεδο καταλήφθηκε από τον Κόκκινο Στρατό, ο θάλαμος ήταν μισοκατεστραμμένος. Προς την κατεύθυνση που κοιτάζουν οι δύο γυναικείες μορφές και σε απόσταση δέκα μέτρων, είναι οι φούρνοι. Τα πτώματα μεταφέρονταν από το θάλαμο των αερίων στους φούρνους μέσα σε καρότσια, σαν κι αυτά που χρησιμοποιούμε για το κουβάλημα των τούβλων στις οικοδομές. Εκεί καίγονταν και με ένα υπόγειο σύστημα οι στάχτες από τα καμένα κορμιά διοχετεύονταν μέσα στη λίμνη. Το κτίριο και οι φούρνοι μένουν στη θέση τους.

Πριν μπούμε μέσα σ' αυτά, ένας άλλος μαρτυρικός τόπος, ο τόπος των εκτελέσεων. Ενας στενόμακρος - ανοιχτός ανάμεσα σε δύο κτίρια - διάδρομος 50 περίπου μέτρων. Στο βάθος του διαδρόμου συντελούνταν μια άλλη διαδικασία. Η μελλοθάνατη γυναίκα - γιατί ψιθύρισε κάποιο λόγο παρήγορο και αισιόδοξο, γιατί σήκωσε στα χέρια ένα άρρωστο παιδί, γιατί μετέδωσε μια είδηση - μεταφερόταν στο βάθος του διαδρόμου, για να "μετρηθεί". Ορθια, την ώρα που σήκωνε ο δολοφόνος το γνωστό χάρακα για το μέτρημα του ύψους, της φύτευε μια σφαίρα στον αυχένα με το πιστόλι.

Μικρά κελιά, με ένα φεγγίτη ψηλά, για να ελέγχουν τις κρατούμενες που βασανίζονταν. Μέσα σε κάθε κελί, ένας αριθμός κρατουμένων βασανιζόταν νύχτα- μέρα με ειδικό τρόπο ή με ειδικό εργαλείο για κάθε κελί. Ανάλογα με την περίπτωση και την αντοχή. Σ' ένα απ' αυτά τα κελιά, υπάρχει ένα ξυλόγλυπτο γυναικείο σώμα, δεμένο και όρθιο στον τοίχο, είναι καρφωμένο από καρφιά 20 πόντων, σαν τα καρφιά που χρησιμοποιούν οι πεταλωτές για το πετάλωμα των αλόγων. Είναι το κελί που ασκούνταν στο στόχο τα Ες - Ες του στρατοπέδου πάνω στα γυμνά κορμιά των γυναικών. Παρόμοιες φρικιαστικές εικόνες θα δούμε σε πολλά κελιά βασανισμού και θανάτωσης. Μια σειρά κελιά θα μας δείξουν: Πώς ανέβηκε στην εξουσία ο Χίτλερ και πώς ο χιτλερικός φασισμός οργάνωσε και ξεκίνησε τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Ποια πρόσωπα και ποια συμφέροντα κρύβονταν πίσω από το φασιστικομιλιταριστικό καθεστώς. Ποιες είναι οι καταστροφές και τα εγκλήματα που προξένησε σε κάθε χώρα που χτύπησε και κατέλαβε. Πόσα στρατόπεδα εξόντωσης αντιφασιστών έγιναν στην Ευρώπη. Τα εγκλήματα που προξένησε ειδικά στη Σοβιετική Ενωση, μα και στην ίδια τη Γερμανία. Η σειρά αυτή ονομάζεται "Φασισμός και Πόλεμος".

Κάθε κελί, η ιστορία μιας χώρας στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη σειρά αυτή, το δικό μας, το κελί της πατρίδας μας, φαντάζει στο μεγαλείο του, από τη φασιστική επίθεση του Μουσολίνι ως την απελευθέρωση. Ηρωίδες σαν την Ηλέκτρα κατέχουν ξεχωριστή θέση. Πίνακες και φωτογραφίες από τον ξεσηκωμό του λαού, από την οργανωμένη Αντίσταση, το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ και τις άλλες αντιστασιακές οργανώσεις. Από τον αγώνα ενάντια στην επιστράτευση, από τον αγώνα στις πόλεις και στα χωριά. Η Καισαριανή, το Δίστομο, τα Καλάβρυτα, η Κάνδανος, το Κούρνοβο, το Χαϊδάρι έχουν τη θέση τους εκεί. Σε περίοπτη θέση, γραμμένοι οι στίχοι του Ελυάρ για την Αθήνα, αποσπάσματα φωτογραφικά από το Γοργοπόταμο, τις μάχες της σοδειάς και την απελευθέρωση. Τα βλέπουμε και σκεφτόμαστε πόσο το δικό μας κράτος - το επίσημο - τιμά αυτούς τους αγώνες.

Ολόκληρο το κτίριο είναι ένα μουσείο. Η περιγραφή του είναι αδύνατη εδώ. Και μόνο τα μικρά αντικείμενα των κρατουμένων γυναικών, τα ρούχα τους, τα κομμένα τους μαλλιά, τα εργόχειρά τους, τα γράμματά τους, τα παπούτσια τους, ένα γάντι, ένα κύπελλο, μια φόρμα δίπλα στο κουτί που περιείχε το δηλητηριώδες αέριο και το εργαλείο του βασανισμού, μας συγκλονίζουν.

Σε μια τρίτη σειρά κελιών, η συμβολή των γυναικών σ' όλο τον κόσμο για την ειρήνη, τη δημοκρατία και την ανεξαρτησία. Και σε μια τέταρτη σειρά, η αποκατάσταση των δικαιωμάτων της στις χώρες του σοσιαλισμού.