Ο "Δούρειος Ιππος" του νεοφιλελευθερισμού | ΕΡΓΑΤΙΚΑ

ΕΡΓΑΤΙΚΑ

ΚΕΝΤΡΟΑΡΙΣΤΕΡΑ

Ο "Δούρειος Ιππος" του νεοφιλελευθερισμού

Το εγχείρημα του κεφαλαίου να συγκαλύψει με δόλιους τρόπους την κλασική αντίθεσή του με τις δυνάμεις της εργασίας είναι ιστορικό, από την εποχή του πρώιμου καπιταλισμού μέχρι τις μέρες μας, του ύστερου καπιταλισμού. Αλλεπάλληλα αποπροσανατολιστικά σχήματα δοκιμάστηκαν για να εξωραϊστεί το σύστημα της εκμετάλλευσης των εργαζομένων και να δικαιωθούν οι μέθοδοι που υποβάθμιζαν τον άνθρωπο σε εργαλείο αυτού του συστήματος, όταν δεν τον περιθωριοποιούσαν. Η Σοσιαλδημοκρατία αποτέλεσε ένα τέτοιο εγχείρημα, όταν το καπιταλιστικό σύστημα κλυδωνιζόταν. Ακόμα και η "ανθρωποποίηση" του φιλελευθερισμού μετά το "κραχ" του 1929 ήταν ένα τέτοιο εγχείρημα. Οι μεταμορφώσεις ή τα μασκαρέματα του καπιταλιστικού συστήματος παγίδευαν σημαντικό μέρος της κοινωνίας και το σύστημα άντεχε, παρά τις κρίσεις του, οι οποίες κάποιες φορές έφθαναν στα ακραία τους όρια.

Το σύγχρονο - όχι και τόσο βέβαια - εγχείρημα της παραλλαγής του καπιταλιστικού συστήματος δεν είναι άλλο από την προβαλλόμενη Κεντροαριστερά. Ηδη, το πείραμα έγινε στο γνωστό εργαστήριο της Ιταλίας και προωθείται και σε άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Η πρόσφατη επίσκεψη του θεωρητικού της Κεντροαριστεράς Μάσιμο Ντ' Αλέμα στην Ελλάδα προκάλεσε συζητήσεις, διασκέψεις, τηλεοπτικά παράθυρα, σχετικά με το ζήτημα της συγκρότησης της Κεντροαριστεράς. Η αυτοπαγίδευση και η φενάκη είναι να θεωρηθεί ένα τέτοιο σχήμα ως προοδευτικό ή, πολύ χειρότερο, ως αριστερό. Ούτε το ένα είναι, ούτε το άλλο. Το σχήμα της Κεντροαριστεράς είναι παράγωγο δυνάμεων, που, στην καλύτερη περίπτωση, υπόσχονται καλύτερη διαχείριση της κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος και, στη χειρότερη, εξαπατούν το λαό και τον αποπροσανατολίζουν. Πέρα, όμως, από τους αφορισμούς, ας δούμε ποιες δυνάμεις παράγουν αυτό το σχήμα.

Από τη μια πλευρά, βρίσκεται το σημερινό ΠΑΣΟΚ και η εκσυγχρονιστική του κυβέρνηση, η οποία με ταχύτατους, ομολογουμένως, ρυθμούς προχωρεί στην παγίωση των αντιλαϊκών και ανάλγητων πολιτικών της. Πολιτικές, που διακρίνονται από έντονη αυταρχικότητα και έχουν στόχο την κατεδάφιση των κοινωνικών κατακτήσεων, των εργασιακών δικαιωμάτων και σχέσεων και των ασφαλιστικών παροχών. Ετσι, αφού κατασυκοφάντησε τους κοινωνικούς αγώνες των αγροτών, αφού περιγέλασε τους συνταξιούχους που παλεύουν για να επιβιώσουν, αφού ποινικοποίησε την απεργία των εκπαιδευτικών, προχωρεί τώρα σε προτάσεις "διαλόγου" για την άλωση των κατακτημένων εργασιακών δικαιωμάτων με μακροχρόνιους αγώνες και αμέτρητες θυσίες. Η πρωτόγνωρη αυτή επίθεση της κυβέρνησης στα λαϊκά στρώματα περιέχει, μεταξύ άλλων, μείωση των μισθών, αύξηση του ορίου των ομαδικών απολύσεων, επέκταση της μερικής απασχόλησης.

Πρόκειται για μια συνολική στρατηγική, που έχει ως αφετηρία τις επιλογές των ισχυρών, των κεφαλαιούχων, που διευθύνουν την Ευρωπαϊκή Ενωση. Τα μέτρα, εξάλλου, αυτά επιχειρήθηκαν να εφαρμοστούν και σε άλλες χώρες της ΕΕ. Σκοπεύουν στη δημιουργία αυταρχικών θεσμών, που θα ευνοούν ακόμα περισσότερο την απρόσκοπτη συσσώρευση του κεφαλαίου με τη συνεχή επιδείνωση των συνθηκών εργασίας και με την επιβολή μιας ανελέητης λιτότητας. Το αποτέλεσμα είναι ορατό πλέον και στους μη εξασκημένους οφθαλμούς, εξαθλίωση των εργαζομένων, συρρίκνωση των αγροτών, αύξηση του ποσοστού ανεργίας σε τραγικά ύψη, περιθωριοποίηση μεγάλων ομάδων της κοινωνίας και ανάλγητη εγκατάλειψη των απόμαχων της ζωής, των συνταξιούχων. Ολα αυτά, τη στιγμή που τα κέρδη των λίγων και ισχυρών αυξάνονται διαρκώς και η κοινωνική ανισότητα διογκώνεται. Η κραυγαλέα αυτή ανισότητα στη διανομή του προϊόντος δεν οφείλεται στην έλλειψη ανάπτυξης, όπως αποπροσανατολιστικά διακηρύττουν κάποιοι, αλλά στη διαχρονική αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας και στην υπεροπλία του πρώτου. Σύμφωνα με στοιχεία επίσημα (HMSO, "Households below average income", 1994) το μέσο εισόδημα αυξήθηκε στη Βρετανία κατά 36% μεταξύ 1979 και 1992. Ομως, για το 70% του πληθυσμού, η αύξηση του εισοδήματός του ήταν κάτω από τη μέση αύξηση, ενώ το 20% υπέστη μείωση του εισοδήματός του, που κυμαίνεται γύρω από ένα μέσο όρο 17% για τους 10% φτωχότερους. Από την άλλη πλευρά, το 10% στην κορυφή είδε το εισόδημά του να αυξάνεται κατά 62% την ίδια περίοδο. Ανάλογα στοιχεία υπάρχουν και για τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ.

Σε γενικές, λοιπόν, γραμμές πρόκειται για μια συνωμοσία του κεφαλαίου που έχει στόχο τον έλεγχο της οικονομίας και των πολιτικών εξουσιών, ώστε να διαιωνίζει την ισχύ του. Ετσι, στο πολιτικό επίπεδο, εγκαθιδρύεται ένα καθεστώς συναίνεσης (νεοφιλελεύθερης ή όπως αλλιώς μπορεί να ονομαστεί), που υπονομεύει το κοινωνικό κράτος και με δόλιους τρόπους (βλ. κυβέρνηση Σημίτη) αμφισβητεί τις κοινωνικές κατακτήσεις. Στον κοινωνικό, επίσης, τομέα, προωθείται ένα οργανωμένο κύμα αποπροσανατολισμού, με κύρια στοιχεία τη διόγκωση των ατομικών αναγκών σε βάρος των κοινωνικών, την αδιαφορία για συμμετοχή στα δρώμενα, την αυξανόμενη υποτίμηση του συλλογικού και το πνεύμα υπολογισμού. Το κλίμα αυτό ενισχύουν καρεκλοκένταυροι, τρεφόμενοι από το δημόσιο κορβανά, σοσιαλιστές της "σαμπάνιας" και άλλοι, οι οποίοι προωθούν λύσεις, που θίγουν τα κατακτημένα με αιματηρούς αγώνες κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα της απασχόλησης, το δικαίωμα στην υγεία, στην παιδεία, στην κοινωνική πρόνοια κ.ο.κ.

Οι λίγοι αυτοί προνομιούχοι συνωμοτούν, επειδή φοβούνται. Φοβούνται τη δύναμη του λαού, την παγκόσμια έκρηξη των ανέργων, των πεινασμένων, των προλετάριων, καθώς η κατάστασή τους διαρκώς επιδεινώνεται. Διαβλέπουν ότι η ανοχή των εργαζομένων έφθασε στα όριά της και τρέμουν την εξέγερσή τους. Γι' αυτό εφευρίσκουν τρόπους αποπροσανατολισμού των λαών, γι' αυτό συκοφαντούν τα λαϊκά κινήματα, γι' αυτό στέλνουν στα δικαστήρια τους απεργούς, γι' αυτό απειλούν τους εργαζόμενους.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχει το άλλο συστατικό, το συμπλήρωμα. Η "Αριστερά", που παραδέχεται ότι το κοινωνικο-πολιτικό πλαίσιο του ύστερου καπιταλισμού είναι αμετάβλητο και εγκαταλείπει το στόχο - αν τον είχε - της ανατροπής του συστήματος. Ετσι, αρκείται στο ρόλο του διαχειριστή του παρόντος συστήματος, με την εξαγγελία ότι θα το διαχειριστεί αυτή καλύτερα. Οι αντιλήψεις αυτές, οι οποίες είναι αυτονομημένες και κατ' εξοχήν απόμακρες από το λαό και τα κοινωνικά κινήματα, βαυκαλίζονται, επικαλούμενες ρεαλισμούς ή μονόδρομους. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι βαθύτατα κομφορμιστικές, αντιλαϊκές, καθώς επιχειρούν, στο όνομα της Αριστεράς, να παγιδεύσουν στρώματα της κοινωνίας, και αντιδραστικές, καθώς συμβάλλουν στη διαιώνιση του σημερινού βάρβαρου συστήματος. Ο επικαλούμενος ρεαλισμός δεν αποτελεί παρά μια προσπάθεια δικαίωσης στάσεων και συμπεριφορών, που παράγονται από σκοπιμότητες και λανθάνουσες προθέσεις. Ρεαλιστικό δεν είναι κατ' ανάγκην αυτό που είναι εφικτό στα δεδομένα πλαίσια. Ρεαλιστικό είναι αυτό που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων και αντιστοιχεί στα πραγματικά προβλήματα, όπως έχουν ιστορικά διαμορφωθεί. Και αυτός ο ολοκληρωμένος ύστερος καπιταλισμός εμφανίζεται και ανίκανος και αδιάφορος να αντιμετωπίσει τις ανάγκες των ανθρώπων. Οι πολιτικές, συνεπώς, που εξυπηρετούν αυτό το σύστημα δεν μπορούν να αποκαλούνται αριστερές. Οταν, δε, αποκαλούνται έτσι, τότε είναι διπλά επικίνδυνες, καθώς επιχειρούν να εξαπατήσουν το λαό και να εξωραϊσουν το σύστημα.

Τα παράγωγα αυτά συνθέτουν τη νέα φενάκη, την Κεντροαριστερά. Στην κατεύθυνση αυτή, λειτουργεί και στην Ελλάδα η φιλολογία περί Κεντροαριστεράς. Στην κατεύθυνση, δηλαδή, του αποπροσανατολισμού του λαού και της υποταγής των λαϊκών κινημάτων. Αναζητούνται νέοι δρόμοι για να καταλαγιάσουν τη λαϊκή οργή και να αποφύγουν τους αναπτυσσόμενους κοινωνικούς αγώνες. Η Κεντροαριστερά αποτελεί πραγματικά το "Δούρειο Ιππο" του νεοφιλελευθερισμού, ο οποίος επιχειρεί να αλώσει τις κατακτήσεις των εργαζομένων. Η κυβέρνηση Σημίτη προσπαθεί να περάσει τα αντιλαϊκά μέτρα, με μια υποτιθέμενη αριστερή συναίνεση και να τα εμφανίσει ακόμα και φιλολαϊκά. Ο αποπροσανατολισμός αυτός των κυρίαρχων δυνάμεων είναι γνωστός από την Ιστορία και εύκολα αντιληπτός. Επομένως, η έλλειψη καταγγελίας του είναι συνενοχή.

Οι πραγματικές αριστερές και κομμουνιστικές δυνάμεις, οι δυνάμεις που συνεχίζουν να μάχονται για τους εργαζόμενους και να υπερασπίζουν τα δικαιώματά τους έχουν χρέος και καθήκον να καταγγείλουν αυτά τα σενάρια και να τα επιστρέψουν στους εμπνευστές τους. Και όσοι το κάνουν ήδη, θα δικαιωθούν από την Ιστορία και, κυρίως, από το λαό μας, που δε θα αισθανθεί εγκαταλειμμένος και μόνος απέναντι στα θηρία.

Σπύρος ΤΖΟΚΑΣ

Πανεπιστημιακός, αντιδήμαρχος Καισαριανής