Η φωτογραφία από το δελτίο ταυτότητας του Γ. Ρίτσου στη Μακρόνησο (από το βιβλίο του Γιώργου και της Ηρώς Σγουράκη, «Γιάννης Ρίτσος» Αυτοβιογραφία)

Λόγια του ποιητή Γιάννη Ρίτσου, που εισάγουν τον αναγνώστη στην ποιητική συλλογή «Μακρονησιώτικα», που κυκλοφόρησε πρόσφατα και από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».

Τα «Μακρονησιώτικα» γράφτηκαν τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη του 1949 στο κολαστήριο της Μακρονήσου, όπου ο Ρίτσος βρισκόταν ήδη εξόριστος από το Μάη του '49 κι ενώ είχε μεταφερθεί από το Κοντοπούλι της Λήμνου, που είχε αρχικά εξοριστεί. Τα ποιήματα κατάφεραν να φυλαχθούν, με τη βοήθεια συνεξορίστων του ποιητή, που τα έθαψαν στο χώμα μέσα σε σφραγισμένα μπουκάλια. Από εκεί τα διέσωσε ο Μάνος Κατράκης, παίρνοντάς τα μαζί του όταν μεταφέρθηκε τον Ιούλη του 1950 στον Αη Στράτη.

Εκδόθηκαν για πρώτη φορά από το εκδοτικό του ΚΚΕ, «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις», τον Ιούλη του 1957 στο Βουκουρέστι, στην πολιτική προσφυγιά. Ο τίτλος που είχε δώσει ο ποιητής στη συλλογή ήταν «Πέτρινος Χρόνος», όμως κατά την αποστολή των δακτυλογραφημένων χειρογράφων στο Βουκουρέστι παράπεσε το εξώφυλλο κι έτσι πρωτοκυκλοφόρησαν με τον αυτοσχέδιο τίτλο «Μακρονησιώτικα». Ο «Πέτρινος Χρόνος», με τον αρχικό του πια τίτλο, εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1974, σε αναθεωρημένη από τον ποιητή έκδοση, από τις εκδόσεις «Κέδρος». Η συλλογή περιλήφθηκε τον Οκτώβρη του 1975 στα «Επικαιρικά» (Ε' τόμο των Ποιημάτων).

Από την παραπάνω συλλογή, ο Θάνος Μικρούτσικος μελοποίησε 6 ποιήματα (Ο Ντικ, Ο Αλέξης, Οι Γερόντοι, Φεγγάρι, Χρέος, Χρόνος), που κυκλοφορούν στο δίσκο «Καντάτα για τη Μακρόνησο - Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι», το 1976. Η «Καντάτα» είναι έργο πρωτοποριακό για την εποχή της. Στοιχεία ατονικής μουσικής, ηθοποιοί να αποδίδουν παράλληλα αποσπάσματα από τα ποιήματα του Ρίτσου... Οι μελωδίες, οι ερμηνείες, το σενάριο, η ενορχήστρωση λειτουργούν με τέτοιο τρόπο ώστε να εισάγουν τον ακροατή στη φρίκη της Μακρονήσου, εκεί που όπως γράφει και ο ποιητής, «Απ' την αρχή μαθαίνουμε το αλφάβητο. /Απ' την αρχή μαθαίνουμε το φόβο και τον πόνο. /Απ' την αρχή μαθαίνουμε τη ζωή και το θάνατο. /Α.Β.Γ. /Α.Β.Γ. /Α.Β.Γ. /Είναι κοντά η Λευτεριά, σύντροφοι /μια και μάθαμε, σύντροφοι, να πεθαίνουμε /μάθαμε και να ζούμε, σύντροφοι».

Ο δίσκος σημαδεύτηκε από την καταπληκτική ερμηνεία της Μαρίας Δημητριάδη. Στα χορικά συμμετείχε ομάδα δέκα ηθοποιών και τραγουδιστών, ανάμεσά τους οι Σάκης Μπουλάς, Αφροδίτη Μάνου, Γιάννης Ζουγανέλης, Γιώργος Μιχαηλίδης, Γιώργος Κιμούλης.