Σήμερα, θα μεταφερθούμε 350 χρόνια πίσω και θα περιηγηθούμε με τα «μάτια» του Βενετού καλλιτέχνη Marco Boschini σε κάποια από τα νησιά του Αιγαίου, με αφορμή το βιβλίο του, «To Αρχιπέλαγος» που επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κ.Χ. Σπανός «Βιβλιοφιλία».

Πρόκειται για την ελληνική μετάφραση του νησολογίου «L'Arcipelago» που είχε κυκλοφορήσει το 1658 στη Βενετία. Στην ελληνική εκδοχή του αναπαράγονται οι πρωτότυποι χάρτες, τα κοσμήματα και γενικότερα όλη η τυποτεχνική εμφάνιση. Χρήσιμα - μεταξύ άλλων - όσα αναφέρει ο επιμελητής της έκδοσης Θοδωρής Κουτσογιάννης: «...η συντόμευση (έως εκμηδένιση σήμερα) των αποστάσεων λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων και στις μεταφορές - επικοινωνίες καταργούν, εν πολλοίς, την έννοια του περιηγητισμού (μετατρέποντάς τον σε τουρισμό) κι ακόμη περισσότερο το είδος της ταξιδιωτικής αναφοράς ως ιστορικής μαρτυρίας. Αυτά τα ελληνικά οδοιπορικά Ευρωπαίων, κατά κανόνα, περιηγητών αποτελούν οπωσδήποτε ανεκτίμητες πηγές για την ελληνικού ενδιαφέροντος ιστορία - με την ευρύτερη δυνατή έννοια του όρου "ελληνικός" (εννοούμενος ως ιστορικά γεωγραφικός προσδιορισμός και ως πληθυσμιακό στοιχείο) αλλά και των γνωστικών πεδίων που μπορεί να συμπεριλάβει η γνώση της ιστορίας. Πέραν των περιπτώσεων που αποτελούν σχεδόν μοναδικές μαρτυρίες για τόπους, πρόσωπα και γεγονότα, η "μαρτυρία του άλλου", του ξένου που έρχεται σε άμεση επαφή με το ελληνικό στοιχείο και "αντιδρά" θετικά ή αρνητικά, έχει τη δική της, αξία. Η "ματιά" αυτή βέβαια του φιλόδοξου ταξιδευτή έχει ήδη κατασκευάσει ένα είδωλο, προτού καν λάβει χώρα το εγχείρημα του ταξιδιού, με βάση το γνωσιολογικό υπόβαθρό του, πριμοδοτημένο συνήθως και από το φαντασιακό δυναμικό. Η συνολική εικόνα, αυτή που θα σχηματιστεί μετά την αυτοψία, αντικατοπτρίζει επίσης ένα απείκασμα, επαυξημένο αυτήν τη φορά και μεταλλαγμένο από τη βιωματική εμπειρία της περιήγησης. Η όποια αξία επομένως αυτής της κατάθεσης εξαρτάται τελικά από την προσωπικότητα του ίδιου του ταξιδιώτη, την ικανότητα ανταπόκρισής του στις εμπειρίες και τις "εικόνες" του ταξιδιού, και μετουσίωσής τους σε λόγο αφηγηματικό ή/και εικαστικό τεκμήριο, όχι (μόνον) από τα περιγραφόμενα καθαυτά. Από την άλλη μεριά, στην τελική "παράσταση" υπεισέρχεται δυναμικά και ο παράγων του "ορίζοντα προσδοκίας" του κοινού στο οποίο απευθύνεται, συνήθως συνειδητά, ο συγγραφέας ενός περιηγητικού έργου, πίσω στον τόπο αφετηρίας, άρα όχι εξοικειωμένο με τα περιγραφόμενα ή με μία γνώση τους οπωσδήποτε έμμεση και αποσπασματική».

«Σύμφωνα με τους μύθους, αυτό ήταν το πρώτο μέρος όπου έφτασε η Αφροδίτη μετά τη γέννησή της. Ονομαζόταν τότε Κύθηρα. Από τον πουνέντη (όπου είναι όλο βουνά) φαίνονται τα ερείπια ενός κάστρου που ονομάζεται Κύθηρος. Σ' αυτό βρισκόταν ο ναός της Αφροδίτης, στον οποίο άρχισε ο έρωτας του Πάρι και της Ελένης και από τον οποίο διέφυγαν στην Τροία. Εδώ εξάγουν τελειότατα μάρμαρα. Σήμερα ονομάζεται Τσιρίγο, είναι αρκετά κατοικημένο και έχει μεγάλες ποσότητες αγριογαϊδάρων, που έχουν στο κεφάλι τους ένα είδος πέτρας, η οποία έχει μεγάλη αξία στην καταπολέμηση της επιληψίας και διευκολύνει τον τοκετό στις γυναίκες. Η περίμετρος του νησιού είναι 60 μίλια, προς την τραμουντάνα, όχι πολύ μακριά, βρίσκεται η Μαλβαζία και περιβάλλεται από διάφορα ξερονήσια, όλα με μικρό ύψος, που σχηματίζουν διάφορα λιμάνια, τα οποία όμως εξαιτίας της στενότητάς τους δεν είναι πολυσύχναστα. Προς τη μεριά του σιρόκου, σε μικρή απόσταση, βρίσκεται το νησάκι Τσιτσιρίγο, που παλιά ονομαζόταν Αίγιλα.

Το νησί αυτό είναι από τα αρχοντικά του Αρχιπελάγους και δίνει το όνομά του στο Καρπάθιο πέλαγος. Εδώ κατοικούσε ο Παλλάς, γιος του Τιτάνα, και για το λόγο αυτό ονομαζόταν Παλληνία. Οπως λένε οι μύθοι, εδώ γαλουχήθηκε η θεά Παλλάδα. Στο παρελθόν είχε έξι κάστρα, από τα οποία δε βλέπει κανείς παρά μόνον τρία πάνω σε βουνό, ενώ από τα άλλα μόλις και μετά βίας διακρίνεται κάποιο ίχνος. Εχει πολλά και νόστιμα φρούτα και άφθονες πέρδικες, που μπορεί να αγοράσει κανείς σε πολύ χαμηλή τιμή. Υπάρχουν πολλά ορυχεία, ανάμεσα στα οποία και χρυσού και αργύρου, αλλά ανεκμετάλλευτα. Εχει σιτηρά και κρασί σε επαρκείς ποσότητες και είναι προσηκόντως κατοικημένο από Ελληνες που, όπως λέγεται, παντρεύονται τις γυναίκες τους αφού πρώτα τις δοκιμάσουν, πράγμα που δεν το πιστεύω. Υπάρχουν δυο καλά λιμάνια, δηλαδή το Τριστάνο προς τον λεβάντη και το Πόρτο Γκράτο προς τον πουνέντη. Η περίμετρός του είναι 70 μίλια και προς το μέρος του γαρμπή βρίσκεται το νησάκι Κάσος με άλλα ξερονήσια.

Αυτή που παλιά ονομαζόταν Καλλίστη και Καλτέα, αποκαλείται τώρα Χάρκη. Είναι αρκετά άγονη για οτιδήποτε άλλο εκτός από σύκα, που παράγει πολλά και εξάγει σ' όλο σχεδόν το Αρχιπέλαγος και τις κοντινές επαρχίες της στεριάς. Ηταν πάντα (όπως και σήμερα) αραιοκατοικημένη. Κι όμως, αυτοί που την κατοικούν είναι όλοι φτωχοί, μέχρι του σημείου να μη δίνουν άλλη προίκα στις κόρες τους εκτός από τσάπες και φτυάρια, τα οποία είναι (κατά κάποιον τρόπο) άχρηστα, εξαιτίας της ποιότητας του εδάφους. Προς τη μεριά του λεβάντη υπάρχει ένα αρχαιότατο κάστρο, με ένα καλό λιμάνι. Προς τη μεριά του γραίγου, το νησί Λιμιόνα, που ονομαζόταν Λιμάνια, είναι έρημο και εντελώς ακατοίκητο. Στο παρελθόν, ωστόσο, πρέπει να είχε πολλούς κατοίκους, καθώς φαίνονται ίχνη από πολλά και θαυμαστά κτίρια και κατεργασμένα μάρμαρα. Υπάρχουν άφθονα κουνέλια και καλά ψάρια στα λιμάνια. Και τα δύο νησιά είναι φτωχά σε γλυκό νερό και απέχουν από τη Ρόδο, προς τη μεριά του πουνέντη, 10 μίλια.

Στα αρχαία χρόνια ονομαζόταν Καρία, σήμερα Νίσυρος. Είναι ορεινό νησί κι εδώ εξορύσσουν πέτρες ιδανικές για το άλεσμα. Παλιά υπήρχε ένας ναός αφιερωμένος στον Ποσειδώνα, που οι εγκαταστάσεις του καταλαμβάνουν περίμετρο 11 μιλίων. Υπάρχει ένα βουνό απ' το οποίο βγαίνουν συνέχεια φλόγες, όπως από το βουνό της Αίτνας. Για το λόγο αυτό δονείται συχνά από σεισμούς. Λένε οι ποιητές ότι ο Ποσειδώνας, καταδιώκοντας τον γίγαντα Πολύβωτο, απέσπασε ένα μεγάλο κομμάτι από τη γη της νήσου Κω και του το πέταξε πίσω, κι ότι τον πέτυχε θάβοντας τον ταυτόχρονα από κάτω. Κι έτσι γεννήθηκε τούτο το νησί κι εξαιτίας αυτού οι συχνοί σεισμοί είναι το κούνημα του γίγαντα που είναι θαμμένος εδώ. Στους πρόποδες αυτού του φλεγόμενου βουνού αναβρύζουν σε διάφορα μέρη ζεστά νερά που δημιουργούν διάφορα λουτρά, μεγάλης αξίας. Υπάρχει εδώ μια μεγάλη πεδιάδα, στη μέση της οποίας βρίσκεται μια λίμνη, αρκετά βαθιά, από την οποία βγαίνει πολύ αλάτι. Το βουνό αυτό έχει, προς τη μεριά της τραμουντάνας, ένα πολύ μεγάλο δάσος στο οποίο (έτσι λέγεται), αν κάποιος άρρωστος παραμείνει λίγες μέρες, βγαίνει εντελώς θεραπευμένος».