Θέση στις αυτοδιοικητικές μεταρρυθμίσεις που αναμένονται έχει και η λεγόμενη μητροπολιτική διακυβέρνηση, η συζήτηση για την οποία κρατάει τα τελευταία περίπου έξι χρόνια. Ως τέτοια ορίζεται η πολιτική που θα ασκεί ένα ευρύτερο σχήμα σε μία σειρά από υπερτοπικές αρμοδιότητες, που τώρα ασκούνται από έναν ή και παραπάνω από έναν φορείς.

Η «σύγχυση» αυτή υποτίθεται ότι γέννησε την ανάγκη μιας μητροπολιτικής διακυβέρνησης, όμως τα ίδια τα κείμενα και οι πολιτικές θέσεις των υποστηρικτών της καταδεικνύουν ότι άλλο κρύβεται από πίσω: Η συγκέντρωση της τοπικής εξουσίας σ' ένα απρόσωπο σχήμα, το οποίο πιο εύκολα θα υλοποιεί αντιλαϊκές επιλογές σε όφελος του συστήματος και, βέβαια, δυσκολότερα θα ελέγχεται από τους δημότες. Είναι χαρακτηριστικό ότι πρώτη φορά γίνεται λόγος σχετικά, επίσημα τουλάχιστον, μετά τον «Καποδίστρια» - ο οποίος συνένωσε αναγκαστικά τους δήμους και τις κοινότητες της περιφέρειας, όχι όμως και των μεγάλων αστικών κέντρων, για τα οποία προσφέρεται η μητροπολιτική διακυβέρνηση.

Σύμφωνα με τα όσα προωθούνται, στόχος είναι η δημιουργία ενός μητροπολιτικού σχήματος που θα αναλάβει την υλοποίηση μιας σειράς λειτουργιών - όπως οικονομική ανάπτυξη, χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός, κοινωνική πολιτική, περιβάλλον, μεταφορές και πολιτική προστασίας και ασφάλειας. Ουσιαστικά αναζητούνται τεχνικές διορθώσεις πάνω στο διοικητικό σύστημα της χώρας, οι οποίες ως αφετηρία έχουν όχι τα προβλήματα των εργαζομένων αλλά τα προβλήματα των αστικών κέντρων και πώς αυτά θα διευθετηθούν για την καλύτερη δράση των μονοπωλίων.

Κάτω από αυτό το πρίσμα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν και οι όποιες σχετικές αλλαγές προωθηθούν. Και, βέβαια, με δεδομένη τη συναίνεση ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και ΣΥΝ, στο ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει η Τοπική Αυτοδιοίκηση, αυτόν της εξυπηρέτησης του συστήματος σε βάρος των δημοτών, που αντιμετωπίζονται ως «πελάτες» των δήμων- επιχειρήσεων, τις υπηρεσίες των οποίων θα απολαμβάνουν όσοι μπορούν να τις αγοράζουν. Η αρμόδια Επιτροπή που έχει συγκροτηθεί στο υπουργείο Εσωτερικών φαίνεται να καταλήγει στο σχήμα των μητροπολιτικών συνεργασιών ανάμεσα στους δήμους, αποκλείοντας το σενάριο των μητροπολιτικών δήμων.

Συγκεκριμένα, επικρατέστερο είναι το σενάριο της προώθησης μητροπολιτικών συνεργασιών σε τρεις κατά βάση Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), δηλαδή σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Πειραιά. Στην περίπτωση της Αττικής, οι συνεργασίες θα προωθηθούν στους δήμους των εκλογικών περιφερειών της Α΄ και της Β΄ Αθηνών και όχι στους δήμους του υπολοίπου Αττικής. Οι όποιες αλλαγές θα αποτυπωθούν στο νέο Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων που αναμένεται μέχρι το τέλος του χρόνου - σύμφωνα τουλάχιστον με τις χτεσινές δηλώσεις του υφυπουργού Εσωτερικών Θ. Νάκου.

Εχει ένα ενδιαφέρον, πάντως, να αναφερθούμε σε μια σειρά μελετών που έχουν γίνει από το 2000 για την αναζήτηση σχήματος μητροπολιτικής διακυβέρνησης σε Αθήνα - Αττική και Θεσσαλονίκη, από: Την Ακαδημία Αθηνών, το Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος και Ανθρώπινου Δυναμικού του Παντείου Πανεπιστημίου, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στις μελέτες παρουσιάζονται μια σειρά από σενάρια, με επιμέρους τεχνικές διαφοροποιήσεις, από το συνδυασμό των οποίων προκρίνονται πέντε. Αυτά προβλέπουν:

• Τη δημιουργία ενός μητροπολιτικού δήμου μετά από αναγκαστική συνένωση άλλων δήμων (π.χ. Θριάσιο και Μεσόγεια στην Αττική)
• Τη δημιουργία μητροπολιτικού συνδέσμου, στο Διοικητικό Συμβούλιο του οποίου θα εκπροσωπούνται δήμοι και νομαρχίες. Η αρμοδιότητά του θα εκτείνεται χωρικά για τη μεν Αθήνα είτε σε ολόκληρη την Αττική, είτε στο πολεοδομικό συγκρότημα μαζί με το Θριάσιο και τα Μεσόγεια. Για δε τη Θεσσαλονίκη είτε στο πολεοδομικό συγκρότημα, είτε στο νομό, είτε στην ευρύτερη περιοχή
• Τη δημιουργία μητροπολιτικής Περιφέρειας, με αναβαθμισμένη τη συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο Περιφερειακό Συμβούλιο, το οποίο θα προεδρεύεται από τον Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας
• Τη δημιουργία μητροπολιτικής Νομαρχίας, με αιρετό πρόεδρο και άμεσα εκλεγμένο συμβούλιο. Η μητροπολιτική Νομαρχία θα υποδιαιρείται σε Νομαρχίες (ή παραμένουν οι 4 που υφίστανται σήμερα στην Αττική ή αναδιαρθρώνονται σε 6 έως 8), οι οποίες θα διευθύνονται από νομάρχες. Αυτοί θα εκλέγονται άμεσα και θα συμμετέχουν στο Μητροπολιτικό Συμβούλιο
• Τη δημιουργία μητροπολιτικού Περιφερειακού Συμβουλίου που θα απαρτίζεται: Κατά το ένα τρίτο από εκλεγμένα, από τους πολίτες της περιφέρειας, μέλη. Το άλλο ένα τρίτο από εκπροσώπους των νομαρχιών και των μεγάλων δήμων. Το τελευταίο ένα τρίτο από εκπροσώπους διαφόρων κοινωνικών φορέων. Ο πρόεδρος του συμβουλίου θα εκλέγεται έμμεσα από τα αιρετά μέλη του ή θα επιλέγεται από τη Βουλή. Στην Αττική, τα γεωγραφικά όρια αυτού του σεναρίου ταυτίζονται με τα όρια της Περιφέρειας Αττικής. Στη Θεσσαλονίκη τα γεωγραφικά όρια θα μπορούσαν να επεκταθούν και σε γειτονικούς νομούς.