Με την υποδούλωση της Ελλάδας, οι εξόριστοι στα νησιά Κέρκυρα, Αίγινα, Φολέγανδρο, Ανάφη, Γαύδο, Κίμωλο, Ακροναυπλία, Αγιο Ευστράτιο, με ονομαστικό κατάλογο, παραδίδονται στους Γερμανοϊταλούς φασίστες. Απ' αυτά τα άπαρτα κάστρα ξεκινάει η πρωτοπορία της ίδρυσης και οργάνωσης του ΕΑΜ. Με μπροστάρη το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Ως ένας συναγερμός ψυχών, αγωνίστηκαν για την επιβίωση - την απελευθέρωση της χώρας απ' τον ξένο ζυγό. Το ΕΑΜ δε στάθηκε μόνο μια έκφραση ενάντια στους ξένους κατακτητές, αλλά και μια μεγάλη παιδαγωγική δύναμη για το λαό. Τον βοήθησε να συλλάβει ένα ιδανικό, την απόκτηση της πλήρους ανεξαρτησίας της χώρας μας - μαζί με τη λαϊκή κυριαρχία, γέννησε τις ιδέες της δικαιοσύνης, εξέφραζε τις ανάγκες του λαού κι ανταποκρινόταν στους ενδόμυχους πόθους ν' αλλάξει τα πολιτικά δεδομένα. Οι αμέτρητες ΕΑΜικές οργανώσεις σ' όλη την Ελλάδα έφερναν μαζί τους νέα μηνύματα, νέες αξίες - που ήταν αναγκαίες σαν το ψωμί. Σημαντικό ρόλο πέρα απ' τις στρατιές των απλών ανθρώπων στην ανάπτυξη του ΕΑΜ έπαιξε το βιβλίο (λαϊκό εγχειρίδιο), που εμπνεύστηκε ο μεγάλος παιδαγωγός Δημήτρης Γληνός, για το τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ. Οι σκοποί του βρήκαν απήχηση σε κάθε ελληνική καρδιά. Εγιναν το «πιστεύω» κάθε αγωνιστή, γιατί «συνομιλούσε με την Ιστορία».

Στο βουνό και την ύπαιθρο, ο λαός οργάνωσε ένα δικό του λαϊκό κράτος - με διοίκηση - ευνομία - δικαιοσύνη, με τρόπους τέτοιους που δε γνώρισε ποτέ η Ελλάδα. Το ουσιαστικότερο ήταν ότι ματαίωνε τα σχέδια των Γερμανοϊταλών φασιστών, που ήταν όχι μόνο στρατιωτικά, αλλά και σχέδια εξαθλίωσης του λαού. Οι οργανώσεις του ΕΑΜ (ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, ΕΛΑΝ, ΕΑ, ΤΑ, ΕΠ) απελευθέρωναν τις πόλεις. Οι κατακτητές περιορίζονται. Τα δύο τρίτα τουλάχιστον της χώρας είναι ελεύθερα. Απ' την κατάληψη της Αθήνας απ' τους Γερμανούς στις 27/4/41 μέχρι την απελευθέρωση του Οκτώβρη του '44 το ΕΑΜ είναι παντού. Εκφράζει τις ελπίδες του ελληνικού λαού.

Το ΕΑΜ με τις διαδηλώσεις και τις γενικές απεργίες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη εμπόδισε τις επιστρατεύσεις δουλεργατών στη Γερμανία, σταμάτησε τη στρατολόγηση για το γερμανικό στρατό και υποχρέωνε τους Γερμανούς απ' την πρώτη μέρα της κατάκτησης και της φοβερής πείνας να αυξήσουν τις μερίδες του ψωμιού. Ο Αντον Ιντεν απέδιδε στο ΕΑΜ την υποστήριξη του 76% του ελληνικού λαού, οι «Τάιμς» του Λονδίνου το 90%. Οι αγωνιστές με πίστη, ανδρεία, αγωνίστηκαν, βάδισαν με ορθωμένο το ανάστημα, ολόισια μέχρι το τέρμα. Η λαμπρή και ασυνήθιστη ιστορία της Εθνικής Αντίστασης, του ΕΑΜ, αποτελεί πολύτιμο εθνικό κεφάλαιο, απ' το οποίο ο ελληνικός λαός αντλεί διδάγματα αντιιμπεριαλιστικά. Το ψήφισμα των Κορυσχάδων και της ΠΕΕΑ ήταν ο πιο σύγχρονος καταστατικός χάρτης της αγωνιζόμενης Ελλάδας, το πιο προοδευτικό απ' όλα τα Συντάγματα που γνώρισε ο λαός μας στα χρόνια του κρατικού βίου του. Το ΕΑΜ ήταν επικεφαλής του λαού: Η Ιστορία.