«Μετά από αυτήν τη Διάσκεψη δεν υπάρχει καμία αμφιβολία... Σίγουρα έχουμε πρόβλημα». Με αυτά τα λόγια έκλεισε, τέλη Φλεβάρη, τις εργασίες της περιλάλητης 55ης Διάσκεψης Ασφάλειας του Μονάχου ο επικεφαλής της, Β. Ισινγκερ, δείχνοντας με τρόπο γλαφυρό ότι τα μαχαίρια των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών έχουν προ πολλού βγει από τα θηκάρια για τα μερίδια στην καπιταλιστική λεία.

Τέτοιες αναλύσεις επαναλαμβάνονται ολοένα και πιο συχνά το τελευταίο διάστημα, συνοδευόμενες από εκτιμήσεις - προειδοποιήσεις για νέες συγκρούσεις που αναδύονται στον ορίζοντα, ως αποτέλεσμα της όξυνσης των ανταγωνισμών ανάμεσα σε ισχυρά ιμπεριαλιστικά κέντρα και κράτη, ιδιαίτερα ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Ρωσία.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί μια τέτοια ανάλυση που δημοσίευσε πρόσφατα το «think tank» ευρωατλαντικών θεμάτων «German Marshall fund of the United States» (GMF, ένας από τους συνδιοργανωτές της περίφημης παρασυνόδου του ΝΑΤΟ, αρχές Απρίλη, στην Ουάσιγκτον, όπου οι ΥΠΕΞ των κρατών - μελών γιόρτασαν τα 70 χρόνια της λυκοσυμμαχίας).

Το αποκαλυπτικό κείμενο έχει τίτλο «Οι επιπτώσεις του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου στην Τουρκία» («The Implications of Eastern Mediterranean Gas for Turkey») και σ' αυτό αναλύονται οι γεωπολιτικές εξελίξεις από τις ενεργειακές ανακαλύψεις ειδικότερα πέριξ της Κύπρου, που αυξάνουν τον ανταγωνισμό και ενδέχεται να προκαλέσουν νέες συγκρούσεις στην περιοχή.

Συγκεκριμένα, αναφέροντας τις ανακαλύψεις νέων κοιτασμάτων, όπως της «ExxonMobil» στα νότια του νησιού, το ίδρυμα εκτιμά ευθύς εξαρχής ότι «τα ενεργειακά ζητήματα θα διαδραματίσουν μεγαλύτερο ρόλο στη νέα περιφερειακή δυναμική και πολλοί πρωταγωνιστές θα ανταγωνίζονται για να εκμεταλλευτούν αυτούς τους νέους πόρους. Ο ανταγωνισμός για την εκμετάλλευσή τους μπορεί να δημιουργήσει νέες συγκρούσεις στην περιοχή, και όχι να διευκολύνει την επίλυση των υφιστάμενων ή να προκαλέσει περισσότερη συνεργασία και ευημερία».

Η ανάλυση αναγνωρίζει τον σημαντικό περιφερειακό ρόλο της Τουρκίας, η οποία «για γεωπολιτικούς λόγους βρίσκεται σε ισχυρή στρατηγική θέση έναντι των ενεργειακών αγορών και των προμηθευτών, χάρη στο συνεχιζόμενο σχέδιο TurkStream με τη Ρωσία, το έργο Transanatolian Pipeline (TANAP) με το Αζερμπαϊτζάν και τη γραμμή μεταφοράς φυσικού αερίου Ανατολικής Ανατολίας με το Ιράν. Λόγω της θέσης της, η Τουρκία έχει επίσης τη δυνατότητα και τη φιλοδοξία όχι μόνο να εξασφαλίσει τη δική της ζήτηση Ενέργειας, αλλά και να τοποθετηθεί ως ενεργειακός κόμβος για τις ευρωπαϊκές αγορές».

Αναγνωρίζει βέβαια ως «προβληματικά» σημεία ότι η Αγκυρα συνεργάζεται στενά με τους Ρώσους και τους Ιρανούς. «Αν και το μερίδιο εισαγόμενου αερίου που προέρχεται από τη Ρωσία έχει μειωθεί συνεχώς τα τελευταία χρόνια, εξακολουθεί να είναι πάνω από 50%. Επιπλέον, με το 17% περίπου, το δεύτερο μεγαλύτερο μερίδιο του μείγματος φυσικού αερίου της Τουρκίας έχει εισαχθεί από το Ιράν τα τελευταία χρόνια», σημειώνει η έκθεση και προειδοποιεί την Αγκυρα ότι θα «πρέπει επειγόντως να βρει άλλες πηγές, εκτός αν θέλει να αντιμετωπίσει εκ νέου την οργή της Ουάσιγκτον για το Ιράν (...) Επομένως, εάν η κυβέρνηση επιθυμεί να γίνει η Τουρκία ο κύριος ενεργειακός κόμβος της περιοχής, πρέπει πρώτα απ' όλα να εξασφαλίσει αξιόπιστες και ποικίλες πηγές Ενέργειας».

Επ' αυτού ακριβώς τονίζει: «Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις περιστάσεις, η ανακάλυψη μεγάλων πόρων φυσικού αερίου στην Ανατ. Μεσόγειο και το γεγονός ότι οι αγωγοί μέσω Τουρκίας θα αποτελούσαν την αποτελεσματικότερη διαδρομή - πορεία προς την Ευρώπη, θα αποτελέσουν μια ευπρόσδεκτη ευκαιρία για τις χώρες της Τουρκίας, της Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου που αναζητούν αγορές φυσικού αερίου. Ωστόσο, η ανεπίλυτη σύγκρουση στο Κυπριακό και οι αμφιλεγόμενες σχέσεις με τις χώρες της περιοχής αποτελούν σημαντικά εμπόδια στο θέμα αυτό».

Είναι φανερό ότι η έκθεση δεν καταγράφει ούτε διαπιστώνει απλά την κατάσταση που διαμορφώνεται από τους ανταγωνισμούς για την Ενέργεια στην Ανατ. Μεσόγειο. Αντίθετα, παίρνει θέση και χρησιμοποιεί τα «συμπεράσματά» της ως μέσο πίεσης για να ευθυγραμμιστεί η Τουρκία με τον αμερικανοΝΑΤΟικό σχεδιασμό, με «αντάλλαγμα» να αποκτήσει αυτή το πρόκριμα για την ανάδειξη σε ενεργειακό κόμβο, αναλαμβάνοντας κυρίαρχο ρόλο στη μεταφορά του φυσικού αερίου από «εναλλακτικές πηγές» προς τις αγορές της Ευρώπης.

Σε συνέχεια των παραπάνω, και καθώς το παζάρι ΗΠΑ - ΝΑΤΟ με την Τουρκία συνεχίζεται, με εμπλοκή και της Ελλάδας, η έκθεση υπογραμμίζει: «Δεδομένης της ενεργειακά στρατηγικής της θέσης, η Τουρκία είναι η πλέον συμφέρουσα δίοδος για την κατασκευή υπεράκτιου αγωγού εξαγωγής των ενεργειακών πόρων της περιοχής προς την Ευρώπη. Το αέριο από τα παράκτια πεδία μπορεί να μεταφερθεί μέσω της τουρκικής πόλης Ceyhan στον αγωγό TANAP, του οποίου η υποδομή για περαιτέρω μεταφορές μέσω της Τουρκίας και της ΕΕ υπάρχει ήδη.

Ωστόσο, οι σημερινές συγκρουσιακές σχέσεις της Τουρκίας με όλες σχεδόν τις χώρες που εμπλέκονται στους πόρους - όπως η Κυπριακή Δημοκρατία, η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Αίγυπτος - πιθανόν να την εμποδίσουν να διαδραματίσει αυτόν τον ρόλο και να γίνει ο κύριος ενεργειακός κόμβος της περιοχής».

Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται, είναι μέσα από ποιους συμβιβασμούς και ποια κανάλια θα υπάρξει συμμετοχή της Τουρκίας στο σχεδιασμό για αξιοποίηση και μεταφορά του φυσικού αερίου από την Ανατ. Μεσόγειο προς την Ευρώπη. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν ευθείες αναφορές, ένα τέτοιο ενδεχόμενο «ακουμπάει» με βεβαιότητα τα κυριαρχικά δικαιώματα τόσο της Ελλάδας όσο και της Κύπρου, με δεδομένη τη θέση των ΑμερικανοΝΑΤΟικών, αλλά και της ΕΕ, για συνεκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων στην κυπριακή και στην ελληνική ΑΟΖ.

Διαβάζουμε, για παράδειγμα, σε ειδική παράγραφο, με τίτλο «Η κυπριακή σύγκρουση ως εμπόδιο»: «Αρχικά, κάποιοι εξέφρασαν την ελπίδα ότι η προοπτική εισοδήματος μερικών εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων από την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου θα προκαλούσε και τις δύο πλευρές να επιδιώξουν την επίλυση της μακρόχρονης σύγκρουσης. Αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει στην Τουρκία και την ΕΕ να αντιμετωπίσουν πολλά από τα άλλα ζητήματα της σχέσης τους, όπως η επικαιροποίηση της τελωνειακής ένωσης. Αυτές οι ελπίδες δεν έχουν υλοποιηθεί, όμως».

Νομιμοποιώντας επί της ουσίας τις αμφισβητήσεις της Τουρκίας στην περιοχή, η ανάλυση παρουσιάζει περιγραφικά τις τουρκικές αξιώσεις και προκλήσεις σε «αμφισβητούμενα ύδατα» και στο διά ταύτα αναφέρει: «Η Κυπριακή Δημοκρατία συνεργάζεται με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την εταιρεία ΕΝΙ της Ιταλίας για να εκμεταλλευτεί τους πόρους που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα, αφήνοντας την Τουρκία περιθωριοποιημένη. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν πολιτικές και οικονομικές προκλήσεις για την Κύπρο στη χρήση αυτών των πηγών Ενέργειας και στην εξαγωγή τους»...

Είναι σαφές το υπονοούμενο ότι χωρίς συμβιβασμό με την Τουρκία, όπως απαιτούν άλλωστε και τα μονοπώλια της Ενέργειας που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, μειώνονται οι δυνατότητες της Κύπρου να αξιοποιήσει και να εξαγάγει το αέριο από τα κοιτάσματα στην ΑΟΖ της.

Το ενδιαφέρον για τη συγκεκριμένη ανάλυση μεγαλώνει στο σημείο που καταγράφει το ρόλο της Ρωσίας ως βασικού παράγοντα που επιδρά στις εξελίξεις στην περιοχή. Σημειώνεται χαρακτηριστικά ότι «ο ρόλος της Ρωσίας σε αυτά τα θέματα δεν πρέπει επίσης να αγνοηθεί» καθώς «τα ενεργειακά έσοδα είναι ένα από τα λίγα πλεονεκτήματα της οικονομίας της, είναι βασικά για τα δημόσια οικονομικά της, και ως εκ τούτου υψηλής προτεραιότητας για τη Μόσχα. Ο περιορισμός του ανταγωνισμού μεταξύ των προμηθευτών φυσικού αερίου και η διατήρηση υψηλών τιμών είναι προς το συμφέρον της Ρωσίας γενικά».

Και σε άλλο σημείο: «Οπως αναφέρθηκε, η Ρωσία είναι η κυρίαρχη πηγή πετρελαίου και φυσικού αερίου για την Τουρκία και το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, μια θέση που μπορεί να χρησιμοποιήσει προς όφελός της και θα προσπαθήσει σκληρά για να προστατεύσει. Χάρη στη συμμετοχή της στον πόλεμο της Συρίας και την επακόλουθη επίδραση που έχει στο καθεστώς στη Δαμασκό, η Ρωσία πρέπει να ληφθεί υπόψη ως "παίκτης" στην Ανατολική Μεσόγειο. Επωφελείται από τη διάσταση και την έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των κρατών της περιοχής, καθώς αυτό μειώνει τον ανταγωνισμό εφοδιασμού στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου».

Ο ρόλος της Ρωσίας, οι σχέσεις της με την Τουρκία, αλλά και με κράτη - μέλη της ΕΕ, που είναι ταυτόχρονα και εταίροι των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, όπως η Γερμανία, διαπερνούν και τα επόμενα κεφάλαια της ανάλυσης, όπου προσεγγίζονται πιθανά σενάρια και «λύσεις».

Σύμφωνα με την ανάλυση, «η ΕΕ θεωρεί τις πηγές Ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο ως μια εναλλακτική λύση έναντι των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία, αλλά υπάρχει πολύς δρόμος για να καταστεί η περιοχή ένα ενεργειακό κέντρο. Ακόμη και σε ένα ιδανικό σενάριο όσον αφορά τη διαφοροποίηση των πηγών αερίου για την ΕΕ και την Τουρκία, θα παραμείνει ένας αξιοσημείωτος βαθμός εξάρτησης από τη Ρωσία, απλά λόγω της διαφοράς κλίμακας».

Αυτό σημαίνει ότι η ποσότητα, η ανταγωνιστική τιμή και το μικρότερο κόστος μεταφοράς του ρωσικού αερίου θα αποτελούν για πολλά χρόνια ακόμα «συγκριτικό πλεονέκτημα» έναντι οποιασδήποτε άλλης πηγής, την ίδια ώρα μάλιστα που «εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά εμπόδια όσον αφορά την εξόρυξη του φυσικού αερίου (σ.σ. στην Ανατ. Μεσόγειο), τη μεταφορά του στις αγορές, τις υποδομές και τις πολιτικές συγκρούσεις που θα μπορούσαν να εκφυλίσουν την όλη υπόθεση»...

Συμπερασματικά, η ανάλυση σημειώνει: «Τελικά, οι φυσικοί πόροι στην Ανατολική Μεσόγειο θα έχουν βαθιές επιπτώσεις στην περιφερειακή γεωπολιτική και οικονομική ισορροπία. Σε μια περιοχή που έχει ήδη καταστραφεί από πολλές συγκρούσεις, οι νέες εντάσεις σχετικά με τους πόρους είναι άσχημα νέα όχι μόνο για τις χώρες εκεί, αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη, από την άποψη της ενεργειακής ασφάλειας και της ασφάλειας εν γένει».

Γι' αυτό, «χωρίς μια συνολική και συντονισμένη προσέγγιση από την ΕΕ και τα ενδιαφερόμενα μέρη, οι συγκρούσεις θα συνεχίσουν να υπονομεύουν όλες τις προσπάθειες για την προώθηση της ειρήνης και της οικονομικής ανάπτυξης. Οπως συμβαίνει με πολλά άλλα θέματα, αν ΗΠΑ και ΕΕ κατορθώσουν να βρουν μια κοινή θέση, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να επιτύχουν τους στόχους τους στην περιοχή. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να διαδραματίσουν πιο ενεργό ρόλο τους προσεχείς μήνες για να μειώσουν τις δυνατότητες νέων εντάσεων όσον αφορά τους ενεργειακούς πόρους στην περιοχή».

Μέσα σε ένα τέτοιο «πανόραμα» ανταγωνισμών, είναι τουλάχιστον προκλητικό για το λαό να ακούει την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να μιλάει για «ευκαιρίες αναβάθμισης» της Ελλάδας στον ενεργειακό χάρτη, όταν κάτι τέτοιο προϋποθέτει τη βαθύτερη εμπλοκή σε αντιθέσεις που μυρίζουν μπαρούτι, όπως κυνικά διαπιστώνει και η ανάλυση του ευρωατλαντικού «think tank».