Χαιρετίζω το 20ό Συνέδριο του Κόμματος, που βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση μετά και από το 19ο Συνέδριο, βοηθώντας σημαντικά στην αλλαγή ρότας στο κομμουνιστικό κίνημα, αλλά και στο εργατικό κίνημα φυσικά.

Κάποιες επισημάνσεις για τη σχέση του Κόμματος με τον πολιτισμό, καθώς είναι θέμα που αποτέλεσε και μέρος των Θέσεων. Η έλλειψη συχνά σύγχρονου επαναστατικού έργου, αλλά και η διαχρονικότητα και παγκοσμιότητα του έργου του Μπ. Μπρεχτ οδηγούν συχνά στην αναπαραγωγή υλικού περασμένων εποχών. Το οποίο, αν και περιέχει πολλά και τα ουσιώδη ζητήματα της εργατικής τάξης, του ζητήματος της κοινωνικής επανάστασης κ.ά., συχνά δεν βοηθάει στην απάντηση σύγχρονων ερωτημάτων ή ανεβαίνει πρόχειρα, χωρίς να εμβαθύνει ή να προσπαθεί να επικοινωνήσει με σύγχρονες φόρμες. Το Κόμμα λέει να γίνει μια προσπάθεια για νέους δημιουργούς που να προσεγγίζουν την επαναστατική τέχνη. Εδώ σύντροφοι θέλω να πω κάτι. Οι μεγάλοι κομμουνιστές δημιουργοί και καλλιτέχνες δεν δημιουργήθηκαν σε κενό χρόνο. Ηταν παιδιά της εποχής τους και όπως λέμε ότι οι λαϊκοί ηγέτες - οι μεγάλες ηγετικές φυσιογνωμίες της εποχής τους - είναι δημιούργημα ερωτημάτων και αναγκών που πιέζουν την ανθρωπότητα να τα επιλύσει, το ίδιο περίπου συμβαίνει με τους καλλιτέχνες. Και μάλιστα, όχι ακριβώς το ίδιο, καθώς οι λαϊκοί ηγέτες βοηθάνε τους λαούς στη διάνοιξη νέων δρόμων, που οι καλλιτέχνες θα μιλήσουν γι' αυτούς. Η μεγάλη σοσιαλιστική επανάσταση άνοιξε δρόμους στον πολιτισμό και λειτούργησε ως μια μεγάλη φωτεινή ένδειξη για έναν άλλο κόσμο, που ήταν πλέον εφικτός. Αυτό γοήτευσε, συνεπήρε και ενθουσίασε πλήθος απλών ανθρώπων και καλλιτεχνών. Πολλά καλλιτεχνικά ρεύματα δημιουργήθηκαν, είτε μείνανε αργότερα πιστά στην επανάσταση, είτε όχι, είναι ωστόσο γεννήματα αυτής.

Τι θέλω να πω με αυτό. Είναι δύσκολο, σύντροφοι, οι καλλιτέχνες να πλάσουν ή να απαντήσουν σε ερωτήματα, αν δεν τα θέτει ο ίδιος ο λαός και η εργατική τάξη, ή τουλάχιστον ένα σημαντικό και ανυποχώρητο - τουλάχιστον απέναντι στα αστικά συμφέροντα - μέρος αυτών. Ο καλλιτέχνης δεν πρέπει να καθρεπτίζει, αλλά να μεγεθύνει - συνηθίζουμε να λέμε - πρέπει όμως κάτι ουσιώδες να υπάρχει, για να το μεγεθύνει. Ετσι θεωρώ λίγο άδικη την κριτική που γίνεται, όταν ένα έργο, μια ταινία κριτικάρει τον καπιταλισμό και τον βάζει στο κάδρο, αλλά δεν δείχνει τη διέξοδο. Δεν την δείχνει, γιατί την διέξοδο θα την δείξει ο λαός και η εργατική τάξη και αυτό ακόμη δεν έγινε. Καλό είναι, φυσικά, το έργο να βγάζει κάποια συμπεράσματα, αλλά δεν μπορεί να τελειώνει με μια σημαία στο χέρι και π.χ. έναν «Ριζοσπάστη». Εμείς χρειαζόμαστε έργο που να κάνει γόνιμη, ουσιαστική και σκληρή κριτική στον καπιταλισμό, στην αστική τάξη, αλλά και ακόμη απέναντι στον οπορτουνισμό - αυτό πρέπει να αποτελέσει στόχο - και να βγάζει συμπεράσματα.

Για τις κινηματογραφικές προσπάθειες: Επειδή έχουμε μια μικρή κινηματογραφική ομάδα στην Επιτροπή Ανέργων Κέντρου Ανω Πόλης και κάνουμε κάποιες προβολές και μελέτη των φιλμικών κειμένων, μπορώ να κάνω μια παρατήρηση: Δύο ταινίες σταθμός του δυτικού εργατικού κινήματος, δηλαδή μέσα στον καπιταλισμό, είναι το «Κούλε Βάμπε» του Μπ. Μπρεχτ, που έγινε λίγο πριν την άνοδο του φασισμού στη Γερμανία, και το «Αλάτι της Γης» του Χέμπερτ Μπίμπερμαν το '51 - '54, την εποχή του μακαρθισμού. Και τα δύο έχουνε ερασιτέχνες και ηθοποιούς, ποια είναι όμως η ουσιαστική διαφορά; Οι ερασιτέχνες παίζουνε θέματα σύγχρονά τους και συχνά παίζουν τον ίδιο το ρόλο που είχανε στην εργασία τους και στον αγώνα. Οι ερασιτέχνες δυσκολεύονται πολύ να παίξουν ανθρώπους άλλων εποχών ή να αναλάβουν ρόλους διαφορετικούς από αυτούς που επαναλαμβάνουν στην καθημερινότητά τους, γιατί δεν έχουν μάθει να αποστασιοποιούνται από τον εαυτό τους ή να πλάθουν ρόλους. Αυτό είναι αρκετά δύσκολο να το μάθουν μέσα στις περιορισμένες ώρες που έχει ένας εργαζόμενος για να πραγματοποιεί πρόβες. Είναι επαναστατημένοι στις ταινίες που προανέφερα και εκφράζονται σωστά, γιατί αυτά τα πράγματα που παίζουν τα ζήσανε και τα οργάνωσαν οι ίδιοι.

Παράλληλα, θα θέσω και το ζήτημα της οργάνωσης και το οικονομικό ζήτημα, όχι μόνο για τον κινηματογράφο, αλλά και για το θέατρο κ.ά. Το φτωχό θέατρο του Μπ. Μπρεχτ. Ηταν φτωχό απέναντι στις τεράστιες πανάκριβες σκηνές των τότε αστικών θεάτρων με τα τεράστια κουστούμια και τα φανταχτερά σκηνικά. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είχε σκηνικά, ότι αυτά δεν ήταν προσεγμένα με φροντίδα, ότι δεν είχε κάποια φώτα, ότι ο καθένας έβαζε πίσω στον τοίχο ό,τι του βρισκότανε και ντυνότανε, χτενιζόταν κ.ά. με ό,τι του ερχόταν να βάλει. Για το οικονομικό ζήτημα κάποια στοιχεία, και οι δύο παραπάνω ταινίες χρηματοδοτήθηκαν από συνδικάτα και φορείς της εργατικής τάξης και μιλάμε για πολυάριθμα - και λόγω του μεγέθους της χώρας - συνδικάτα και για εποχές μεγαλύτερης οργάνωσης της εργατικής τάξης. Το «Αλάτι της Γης» για παράδειγμα χρηματοδοτήθηκε από την Διεθνή Ενωση Εργατών Ορυχείων, Μύλων και Χυτηρίων, μιλάμε για χιλιάδες μέλη. Το πράγμα σήμερα κάπως ισοσκελίζεται οικονομικά με βάση τις ψηφιακές μηχανές. Παραμένει όμως προβληματικό σχετικά με το φωτισμό κ.ά.

Παράλληλα, θα αναφερθώ σε δύο ζητήματα που συνάντησα στις προσπάθειες οργάνωσης καλλιτεχνικών εκδηλώσεων ή έργων:

1) Οι σύντροφοι έχουν την τάση να αναπαραγάγουν τακτικές κινημάτων τέχνης του '60 - χωρίς δηλαδή σκηνοθεσία - συλλογική σκηνοθεσία και άλλα τέτοια παρακμιακών κινημάτων, που απέτυχαν και θα αποτυγχάνουν μέχρι ο σοσιαλισμός - κομμουνισμός θέσει από θέση εξουσίας και οργάνωσης της παραγωγής τις βάσεις, για να είναι δυνατά.

2) Υπάρχει μεγάλη έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι σε συντρόφους και φίλους καλλιτέχνες, γεγονός που τους αποθαρρύνει να ασχοληθούν.

Συμφωνώ πως πρέπει να είμαστε αντίθετη στη συχνή ιδέα να έχουμε απλά και μια ομάδα κάποιου τύπου για να συσπειρώσουμε κόσμο. Χρειαζόμαστε το καλοστημένο, οργανωμένο, ποιοτικό και νέο ουσιαστικά προοδευτικό έργο. Αφετέρου, όταν τα πράγματα γίνονται απλά, για να γίνονται στο τέλος είναι λογικό να υπάρξει και κάποια απογοήτευση που να αποστρατεύσει αντί να συσπειρώσει. Χρειαζόμαστε να απεικονίσουμε τον σύγχρονο εργάτη και εργάτρια οιονδήποτε κλάδου, να μιλήσουμε με τη φωνή του για την εποχή του και τα αδιέξοδά της και να δείξουμε το δρόμο με βάση χαρακτήρες μιας εποχής με διάφορα στοιχεία και σύγχρονα προβλήματα, που μπορεί εδώ και αιώνες να έχουνε την ίδια βάση, αλλά υλοποιούνται, μορφοποιούνται, μετουσιώνονται και αποκρυσταλλώνονται τελικά στις συνειδήσεις μέσα από διαφορετικές συχνά διαδρομές. Τη συνείδηση έχουμε χρέος να την πάρουμε από εκεί που τώρα είναι και να την βοηθήσουμε να προχωρήσει παραπέρα.