Ο ΔΣΕ ήταν λαϊκός στρατός (...) Ανέδειξε χιλιάδες στρατιωτικούς ηγέτες σε όλες τις βαθμίδες του (...) Στην ανάδειξη στρατιωτικών στελεχών υπογραμμίζεται ο ρόλος των Σχολών Αξιωματικών του ΔΣΕ, που επιπλέον συνέβαλαν στην ανάπτυξη και στη μαχητική του ικανότητα».
(Από τη Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 70 χρόνια του ΔΣΕ).
Μετά την απαράδεκτη συμφωνία της Βάρκιζας και το όργιο της τρομοκρατίας που ακολούθησε, δεκάδες στην αρχή, εκατοντάδες στη συνέχεια αγωνιστές βγήκαν στο βουνό. Συγκροτήθηκαν οι πρώτες ομάδες ένοπλων καταδιωκομένων. Αυτές οι ομάδες γρήγορα αναπτύχθηκαν σε μεγαλύτερους σχηματισμούς, σε συγκροτήματα, Τάγματα, Αρχηγεία. Καθώς ο αριθμός των μαχητών συνεχώς μεγάλωνε σε όλη την Ελλάδα, για το συντονισμό της δράσης των τοπικών Αρχηγείων, τον Οκτώβρη 1946, ιδρύθηκε το Γενικό Αρχηγείο (ΓΑ) του ΔΣΕ.
Η ανάπτυξη του αντάρτικου, η δημιουργία του ΓΑ στις 28 Οκτώβρη 1946, η προοπτική δημιουργίας τακτικού στρατού έβαζαν στην ημερήσια διάταξη το πρόβλημα της δημιουργίας στρατιωτικών στελεχών, ικανών να μπουν επικεφαλής στα τμήματα του ΔΣΕ και να τα οδηγήσουν νικηφόρα στον αγώνα για την κατάκτηση της εξουσίας. Γι' αυτό και το ΓΑ του ΔΣΕ αποφάσισε το Γενάρη του 1947 τη δημιουργία Σχολής εφέδρων αξιωματικών, καθώς η ανάπτυξη και η μαζικοποίηση του αντάρτικου κινήματος προέβαλαν άμεσα το πρόβλημα της στελέχωσης των στρατιωτικών τμημάτων, με έμπειρους και ικανούς αξιωματικούς.
Τα κατώτερα στελέχη την πρώτη περίοδο της δράσης του ΔΣΕ αναδείχτηκαν μέσα στη φωτιά του πολέμου, παλεύοντας με τεράστιες δυσκολίες, σφυρηλατήθηκαν στις καθημερινές συνεχείς μάχες με τον εχθρό.
Από τις έξι σειρές της ΣΑΓΑ αποφοίτησαν περίπου 3.000 έμπειροι και δοκιμασμένοι ανθυπολοχαγοί, που στην πορεία του αγώνα δοκιμάστηκαν ακόμα περισσότερο, ανδρώθηκαν και επάξια διοίκησαν με επιτυχία και οδήγησαν στη μάχη διμοιρίες, λόχους και σε ορισμένες περιπτώσεις και τάγματα. Κοντά στους 200 αξιωματικούς της ΣΑΓΑ έπεσαν στο πεδίο της μάχης.
Τυπικά, το πρόγραμμα της Σχολής διαρκούσε τρεις μήνες εντατικής δουλειάς, ανεξαρτήτως των καιρικών συνθηκών, εκτός και αν στη διάρκεια της φοίτησης διεξάγονταν πολεμικές επιχειρήσεις και συμμετείχε στις επιχειρήσεις και η ΣΑΓΑ. Τότε η εκπαιδευτική περίοδος ήταν απεριόριστη (αυτή η εξαίρεση στην πορεία έγινε κανόνας).
Το πρόγραμμα εκπαίδευσης και προετοιμασίας των μελλοντικών αξιωματικών της Σχολής ήταν προσαρμοσμένο στις στρατιωτικές επιδιώξεις του ΔΣΕ.
Με βάση την ανισότητα στο συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα στον αστικό στρατό και στο ΔΣΕ (υπέρ του αστικού στρατού), ο ΔΣΕ καθόρισε τη δική του λαϊκο-επαναστατική τακτική, το συνδυασμό της τακτικής του τακτικού επαναστατικού στρατού με την τακτική ελιγμών, διεισδύσεων και ανταρτοπόλεμου.
Βασική αρχή και κυρίαρχο πνεύμα, που περνούσε μέσα από τα προγράμματα εκπαίδευσης της ΣΑΓΑ, ήταν πάντα η επίθεση.
Σ' αυτήν τη βάση γινόταν η εκπαίδευση στη Σχολή, με κύριο στόχο να προετοιμάσει τους μελλοντικούς αξιωματικούς, δίνοντάς τους τα απαραίτητα εφόδια για διοικητές τμημάτων ενός λαϊκού επαναστατικού στρατού.
Το πρόγραμμα εκπαίδευσης, όπως σε κάθε στρατό έτσι και στη ΣΑΓΑ του ΔΣΕ, άρχιζε από τις ασκήσεις πυκνής τάξης που προετοιμάζουν τους μαθητές ώστε να υποστούν την παραπέρα εκπαίδευση στις ασκήσεις μάχης με μεγαλύτερη άνεση και αντοχή. Ταυτόχρονα, οι μαθητές της Σχολής διδάσκονται τις τεχνικές ιδιότητες των όπλων - ευθείας και καμπύλης τροχιάς, ταχυβολία, μέγιστο και δραστικό βεληνεκές, καθώς και τις τακτικές ιδιότητες, τη χρησιμοποίηση των όπλων στις διάφορες φάσεις του ένοπλου αγώνα.
Διδάσκονταν τους σχηματισμούς μάχης, που λαμβάνουν τα στρατιωτικά τμήματα στις διάφορες φάσεις των πολεμικών επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα με την παραπάνω δουλειά οι μαθητές διδάσκονταν μαθήματα τοπογραφίας, τα χαρακτηριστικά του εδάφους, το ρόλο που παίζει το έδαφος στη διεξαγωγή των πολεμικών επιχειρήσεων, τόσο στην επίθεση όσο και στην άμυνα.
Η ΣΑΓΑ δεν ήταν μόνο σχολείο εκπαίδευσης και προετοιμασίας των αξιωματικών. Η Σχολή Αξιωματικών πήρε ενεργό μέρος σε όλες τις εκστρατείες που έκανε ο αστικός στρατός ενάντια στο ΔΣΕ.
Ενδεικτικά, αρχίζοντας από την Α' σειρά το 1947, που πολέμησε στη διάρκεια της εκστρατείας του αστικού στρατού στην περιοχή Αγράφων στη Θεσσαλία. Τη Δ' σειρά που πήρε μέρος σε όλες τις μάχες με τον εχθρό το 1948 στο Γράμμο και το Βίτσι.
Την Ε' σειρά, που έκανε τη διείσδυση με ένα τάγμα στο Σινιάτσικο το Νοέμβρη 1948 και έδωσε σκληρή μάχη στο Μπίκοβικ το Δεκέμβρη 1948, κάτω από εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες, με αρκετές απώλειες σε νεκρούς, τραυματίες και πληγμένους από κρυοπαγήματα.
Και τελικά η ΣΤ' σειρά, αρχίζοντας από τη μάχη της Φλώρινας, πραγματοποίησε τον ελιγμό, από Βίτσι στο Σμόλικα, κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες το Μάρτη 1949, για την ανακατάληψη του Γράμμου. Πολέμησε σε Ταμπούρι, Κάντσικο, έδωσε σκληρή μάχη και κατέλαβε το ύψωμα Πάτωμα το Μάη του 1949. Πραγματοποίησε τον Ιούνη 1949 ελιγμό μέσα από τη διάταξη του εχθρού και πέρασε πάλι στο Βίτσι, έδωσε τη σκληρή και αιματηρή μάχη στο Λέσιτς, στο ύψωμα 1078 και στη Βάρμπα. Πολέμησε στις 25 και 26 Αυγούστου στην περιοχή Μυροβλήτη.