Λέγαμε να πάμε στο Καρπενήσι σήμερα. Αναβάλαμε την εκδρομή για μια άλλη Κυριακή. Τι μας κράτησε στην Αθήνα; Το «Κρητικό Ημερολόγιο» του Γιώργου και της Ηρώς Σγουράκη (Εκδόσεις «Φιλιππότη»). Καθ' οδόν στο παρελθόν είμαστε με την πυξίδα να δείχνει το μέλλον. Ενα υπέροχο ταξίδι ξεκινάμε, ένα ταξίδι με λέξεις, με νοήματα, με μνήμες, μια ανεπανάληπτη «επίσκεψη» σε άλλες μέρες, με άλλους αλησμόνητους ανθρώπους. Για πού το βάλαμε; Για την Κρήτη. Εκεί πάμε και εκεί θα μείνουμε μέχρι να νυχτώσει, μέχρι να πονέσουν τα μάτια μας από το πολύ διάβασμα. Διότι τα κείμενα αυτού του καλαίσθητου ημερολογίου-βιβλίου είναι σπάνια κείμενα δεκάδων πνευματικών ανθρώπων της Κρήτης αλλά και φίλων της, αφού κάθε χρόνο συντίθενται το έργο αυτό, προκειμένου να γνωρίσουμε το ρόλο που διαδραμάτισε η Κρήτη και ο λαός της. Το έργο αυτό δημιουργείται από το «Αρχείο Κρήτης» και η φετινή έκδοση περιέχει κείμενα καταξιωμένων πνευματικών ανθρώπων όπως των: Ν. Καζαντζάκη, Π. Πρεβελάκη. Ι. Κονδυλάκη, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, Στρ. Μυριβήλη, Μ. Παρλαμά. Α. Καραντώνη, Ελλης Αλεξίου, Ν. Παναγιωτάκη, Θ. Αμαργιανάκη, Στ. Στεφάνου, Γ. Σουρή. Ακόμα γράφουν οι: Μίκης Θεοδωράκης, Στ. Αλεξίου, Γ. Αμαργιανάκης. Ν. Αγγελής, Μ. Βαμβουνάκη και άλλοι πολλοί αξιόλογοι πνευματικοί άνθρωποι.

Ανοίγουμε στη σελίδα 95 και διαβάζουμε: «Για να γίνεις μεγάλος. Ο Νίκος Καζαντζάκης μέλος της Επιτροπής Διαπιστώσεως Ωμοτήτων Κρήτης» της Ελλης Αλεξίου.

«Με διαταγή του προέδρου της κυβερνήσεως, ναυάρχου Βούλγαρη, της 17ης Ιουνίου του 1945, συστάθηκε Επιτροπή από τους: καθηγητή Ιωάννη Καλιτσουνάκη, καθηγητή Ιωάννη Κακριδή, Νίκο Καζαντζάκη και τον καλλιτέχνη φωτογράφο Κ. Κουτουλάκη, που έργο της θα ήταν να περιοδεύσει την Κρήτη και να καταγράψει τις ωμότητες που είχαν διαπραχθεί από τους Ιταλογερμανούς. Τα τέσσερα μέλη της Επιτροπής αντιπροσώπευαν τις τέσσερις περιοχές της Κρήτης: Καλιτσουνάκης τα Χανιά, Κακριδής το Ρέθεμνος, Καζαντζάκης το Ηράκλειο και Κουτουλάκης το Λασήθι. Τους έλεγε τα τέσσερα Κ, επειδή τα ονόματά τους από Κάπα άρχιζαν. Η Επιτροπή είχε τον συντετμημένο τίτλο Ε.Δ.Ω.Κ.

Φαντάζομαι τη χαρά του Καζαντζάκη, όταν αποφασίστηκε το έργο αυτό. Συνδύαζε όλα του τα μεγάλα ενδιαφέροντα, ό,τι πάντα τον τρέλαινε: Ταξίδι, Κρήτη, πλούτο θεμάτων υψίστης σημασίας... Ξεκινώντας από αυτή τη σκέψη θέλησα, όσο μπορούσα λεπτομερέστατα και πιστότερα, να παρακολουθήσω το Νίκο σ' αυτή τη διαδρομή. Επρεπε να βρω αυτόπτη μάρτυρα, ικανό να μου διηγηθεί τα περιστατικά με την τάξη και τη σειρά που γίνανε. Και η τύχη μού παρουσίασε τον Κ. Κουτουλάκη, που, όντας μέλος της Επιτροπής και φωτογράφος, είχε γνώση των λεπτομερειών της διαδρομής από πρώτο χέρι».

Και η Ελλη Αλεξίου μάς τα περιγράφει έτσι ακριβώς όπως τα είδε ο Κωνσταντίνος Κουτουλάκης.

«Τον Μάιο του 1945, συνάντησα στην οδό Μαυρομματαίων 2, στο σπίτι του Γιάννη Ανεμογιάννη, πρώτη φορά τον Νίκο Καζαντζάκη. Την πόρτα μου την άνοιξε η κυρία Ανεμογιάννη και μου λέει: Ο Καζαντζάκης δε δέχεται... Είπα το όνομά μου.

- Ας περάσει, είπε μόλις άκουσε το όνομά μου, να γνωριστούμε.

Καθόταν διπλοπόδι στην άκρα του καναπέ και κρατούσε στα χέρια του ένα βιβλίο και στο αριστερό ένα πιάτο βαθύ φασόλια κι έτρωγε συνοδεύοντας μ' ένα κρεμμύδι.

- Θέλετε και σεις μια κουταλιά;

- Οχι ευχαριστώ... Αύριο, του λέω, θα συναντηθούμε στο υπουργείο Τύπου - υπουργός ήταν ο Ζακυθηνός και ιδιαίτερός του ο γιος του Καλιτσουνάκη, του Ιωάννη».

Οταν έχεις τέτοια «κείμενα-μαρτυρίες» να διαβάσεις, να απολαύσεις, να χαθείς μέσα τους, να αναπλάσεις το παρελθόν και να το ζήσεις - πράγμα που ασφαλώς δε γίνεται καθημερινά - τότε μια εκδρομή σαν και αυτή που είχαμε κατά νου μοιάζει ασήμαντη, ή έστω κάτι που μπορεί να περιμένει.

Τελειώνοντας το υπέροχο κομμάτι της, η Ελλη Αλεξίου παραθέτει την τελευταία παράγραφο από το ταξιδιωτικό βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Πελοπόννησος».

«Περπατάς στην Ελλάδα κι όπου σταθείς, ανήσυχες όλο υποψία φυσιογνωμίες σε περικυκλώνουν. Τα αίματά μας θαρρείς και θυμούνται ακόμα τους άγριους γενίτσαρους... Ενας ξένος φαντάζει πάντα σαν μια παρουσία επικίνδυνη... Υστερα από αιώνες το αίμα θυμάται κι η ανησυχία δεν έσβησε» («Φιλολογικά Χρονικά» Ν. Σ. Μοναχού, τεύχος 37, Αθήνα, Γενάρης 1946).

Και συνεχίζουμε την «ταξιδιωτική» μας ανάγνωση μέχρι το πρωί. Και μετά, ευτυχώς ή δυστυχώς, βρισκόμαστε "καθ' οδόν" για το γραφείο.