Το περιεχόμενο του προγραμματικού στόχου της προδικτατορικής ΕΔΑ, της «Εθνικής Δημοκρατικής Αλλαγής», προσδιοριζόταν ως αντιιμπεριαλιστικό και επίσης, όπως λέει και η ονομασία της, ως εθνικό και δημοκρατικό. Στην πολιτική απόφαση του Α΄ Συνεδρίου της ΕΔΑ, ως βασικοί προγραμματικοί άξονες προσδιορίζονταν: «Η ζωή και το μέλλον της Ελλάδος βρίσκεται στην απαλλαγή από την ιμπεριαλιστική εξάρτηση και την ειρηνική συμβίωση με όλους τους λαούς και ιδιαίτερα τους γειτονικούς. Την ανασυγκρότηση της οικονομίας με την εκβιομηχάνιση, τον εκσυγχρονισμό της αγροτικής μας οικονομίας και τη διεύρυνση της εσωτερικής μας αγοράς. Τον εκδημοκρατισμό της εσωτερικής μας ζωής, την αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας σαν μοναδικής πηγής κάθε εξουσίας και την απαλλαγή της από τις επεμβάσεις εξωπολιτικών και εξωελληνικών παραγόντων, ώστε να αποκατασταθεί η ομαλότητα και να αποδεσμευτούν οι απέραντες δημιουργικές δυνάμεις του λαού».¹

Να υπογραμμιστεί πως η «Εθνική Δημοκρατική Αλλαγή», δηλαδή η υλοποίηση των παραπάνω αξόνων-στόχων, θεωρούνταν - στις αποφάσεις του ΚΚΕ, πως είχε επαναστατικό χαρακτήρα.

Θα μπορούσαν να γίνουν οι εξής παρατηρήσεις-προβληματισμοί.

α) Σαφώς και δε θα είχαμε επαναστατικού χαρακτήρα αλλαγή, ακόμα και στην υποθετική περίπτωση που θα γινόταν δυνατή η υλοποίηση του συγκεκριμένου Προγράμματος.

Είναι γνωστό ότι ο μαρξισμός-λενινισμός με τον όρο επανάσταση αναφέρεται στο ποιοτικό άλμα που κάνει δυνατή την έναρξη της διαδικασίας για τη ριζική ανατροπή των υφιστάμενων κοινωνικών σχέσεων, ανάμεσα στις οποίες την πρωτεύουσα θέση κατέχουν οι σχέσεις παραγωγής. Επομένως θέτει το ζήτημα της αλλαγής της ταξικής κυριαρχίας. Τέτοιο ζήτημα, όμως, δεν τίθεται στο πρόγραμμα της «Εθνικής Δημοκρατικής Αλλαγής». Εκείνο στο οποίο στοχεύει και υπογραμμίζει ως αναγκαίο να ανατραπεί, είναι η κυβέρνηση της «Δεξιάς» (Κ. Καραμανλή). Σε μια σειρά περιπτώσεις μάλιστα, γίνεται αναφορά και στο λεγόμενο «κράτος της Δεξιάς», όρο που αργότερα το ΠΑΣΟΚ χρησιμοποίησε κατά κόρον, προκειμένου να συγκαλύψει το γεγονός ότι ο χαρακτήρας του αστικού κράτους παρέμενε αναλλοίωτος, ανεξάρτητα αν από ορισμένους κρίκους της εξουσίας έφευγαν οι «δεξιοί» και έρχονταν οι του ΠΑΣΟΚ.

β) Το παραπάνω πρόγραμμα αποτελούσε αποπροσανατολισμό του λαού, για τον επιπρόσθετο λόγο ότι «έβλεπε» έναν καπιταλισμό, ο οποίος θ' απαλλασσόταν από τις αδυναμίες του, χάρη στην κυβέρνηση της Αλλαγής, θα «ανασυγκροτούσε την οικονομία με την εκβιομηχάνιση, τον εκσυγχρονισμό της αγροτικής οικονομίας και τη διεύρυνση της εσωτερικής αγοράς».²

γ) Ο στόχος «της απαλλαγής της χώρας μας από την ιμπεριαλιστική εξάρτηση», που υπήρχε στο Πρόγραμμα της ΕΔΑ, ήταν ανέφικτος στο πλαίσιο της «Αλλαγής», γιατί η υλοποίησή του προϋπέθετε σύγκρουση με τον ιμπεριαλισμό και την ντόπια αστική τάξη. Επιπλέον, όπως συνάγεται από τη μελέτη των υλικών και των δύο Συνεδρίων της ΕΔΑ, η Αριστερά τότε διαχώριζε την ντόπια ολιγαρχία σε δύο μερίδες: Την ξενόδουλη και την εθνική. Και επιδίωκε να συμμαχήσει η εργατική τάξη με τη δεύτερη, για να νικηθεί η πρώτη. Πράγμα ουτοπικό, αφού η οικονομική ολιγαρχία είναι ενιαία.

δ) Προστίθονταν, ωστόσο, και κάτι ακόμα στην πολιτική της ΕΔΑ.

Πριν από την Αλλαγή - και για να δημιουργηθούν οι υποκειμενικές προϋποθέσεις πραγματοποίησής της - έμπαινε, ως ακόμα πιο άμεσος στόχος, η δημιουργία μιας δημοκρατικής κυβέρνησης, που το Πρόγραμμά της θα κινούνταν στην κατεύθυνση της «Αλλαγής», αλλά δε θα ταυτιζόταν μαζί της. Ετσι, όλη η δράση της ΕΔΑ (δηλαδή και των κομμουνιστών) υποτασσόταν και περιοριζόταν στην πάλη για τη συνεργασία των δημοκρατικών πατριωτικών δυνάμεων (ΕΔΑ - Ενωση Κέντρου - τμήματα της ΕΡΕ).

Φυσικά, θα ήταν άδικο να επικριθεί κυρίως η ΕΔΑ για τα παραπάνω ζητήματα. Στο θέμα αυτό θα σταθούμε περισσότερο στη συνέχεια. Αν εδώ γίνεται αναφορά στην πολιτική της, είναι για ν' αποδειχτεί το εξής πρόβλημα: Οτι, έχοντας η ΕΔΑ ως στόχο της την «Αλλαγή», και ακόμα πιο άμεσο τη δημοκρατική διακυβέρνηση, δεν υπήρχε στην πάλη των κομμουνιστών το στοιχείο της σύνδεσης των πιο καυτών λαϊκών προβλημάτων με τον κομμουνιστικό στόχο, δηλαδή το σοσιαλισμό. Τις συνέπειες από αυτό το ζήτημα τις κατανοεί ο καθένας.

Οι οπορτουνιστές, όμως, ήρθαν (από το 1956) σε αντίθεση με την ύπαρξη και αυτών των δύο σταδίων, που επίσης υπήρχαν στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ. Και ενώ αποφάσισαν να τα καταργήσουν, κάτι που θα ήταν θετικό, αν γινόταν με επαναστατικό τρόπο, εκείνοι το επιχείρησαν με τρόπο ρεφορμιστικό, όπως ήταν επόμενο.

Αυτού του είδους την κατάργηση των δύο σταδίων, τη βάφτισαν «θεωρητική σύλληψη» και την «πέρασαν» στο σχέδιο Προγράμματος για το Γ΄ Συνέδριο της ΕΔΑ. Το ομολογεί ο Τ. Μπενάς γράφοντας: «Εκείνο όμως, που δεν πρέπει να διαφύγει της προσοχής μας είναι η θεωρητική σύλληψη που περιέχεται στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου, όπου με τις διατυπώσεις για τη "δημοκρατική στροφή που δεν αποτελεί ενδιάμεση φάση..." και με τις διατυπώσεις "διάφοροι επιμέρους στόχοι που ανήκουν στο Πρόγραμμα της Αλλαγής, ωριμάζουν μέσα στη φάση της δημοκρατικής στροφής"... παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ελληνικό κίνημα μια αντίληψη υπέρβασης των σταδίων της επαναστατικής διαδικασίας»³(υπογράμμιση Τ. Μπενά).

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Το άρθρο περιέχεται στη συλλογή κειμένων, που εκδόθηκε από τη «Σύγχρονη Εποχή» υπό τον τίτλο «Ο σύγχρονος δεξιός οπορτουνισμός», με την επιμέλεια της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Το Α΄ Συνέδριο της ΕΔΑ, σελ. 189-190, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1960.

2. Πολιτική Απόφαση Α΄ Συνεδρίου, της ΕΔΑ, σελ. 100, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1960.

3. Τ. Μπενά, ό.π., σελ. 51.