"Από εκεί είναι τα Γκλάβατα,όπου υπήρχε ένα τάγμα κυβερνητικού στρατού, πιο πέρα είναι η Κούλα Πλατύ,που είχε επίσης ένα τάγμα. Με την επίθεση του Δημοκρατικού Στρατού, διώχτηκαν και δεν ξανάρθαν μέχρι την 15η Αυγούστου του '49 και συνέχεια ήταν το Λούντσερ,εκεί αριστερά που περάσαμε από τη Βίγλα.Δυτικά το Μπίκοβικ όπου έγιναν οι πιο φονικές μάχες. Τότε αναγκάστηκε το Γενικό Επιτελείο του κυβερνητικού στρατού με αρχιστράτηγο τον Παπάγο να καλέσει τον Τσακαλώτο από το Γράμμο για να ελέγξουν την κατάσταση, γιατί - όπως έλεγαν - "δημιουργήθηκε θύλακας και υπάρχει κίνδυνος για την Ελλάδα", δηλαδή για το καθεστώς τους.

Καθαιρέθηκε, τότε, ο στρατηγός Κιτριλάκης,που ήταν διοικητής του 2ου Σώματος Στρατού και ήρθε ο Τσακαλώτος,ο "νικητής" του Γράμμου το '48, που ήταν διοικητής του 1ου Σώματος Στρατού".

Ο Νίκος Κυρίτσης στεκόταν όρθιος σε ένα σωρό ξύλα και με το χέρι έδειχνε τριγύρω. Μιλούσε για αποστάσεις αρκετών χιλιομέτρων. Δεν μπορούσαμε να δούμε τίποτα. Η ομίχλη επέτρεπε μια ορατότητα 20-30 μέτρων. Βρισκόμασταν ακριβώς στις Πόρτες στο Βίτσι.

Δίπλα, οι αεροπόροι, που φύλαγαν σκοπιά στην αεροπορική βάση, περίπου στα 2.100 υψόμετρο, έμοιαζαν να τα 'χουν χαμένα. "Ξαφνικά, στη μέση του πουθενά, μέσα απ' την πηχτή ομίχλη, εμφανίστηκαν κάτι πούλμαν, κατέβηκαν καμιά εκατοστή παππούδες και γιαγιάδες, ήταν και κάτι νέοι, έφτασαν μέχρι την πύλη μας κι όταν είδαν πως δεν μπορούν να φτάσουν στην κορφή, γύρισαν πίσω, ένας ανέβηκε στο σωρό τα ξύλα, κάτι έλεγε για μάχες, για το Μαλιμάδι, για δυο ταξιαρχίες που είδε να φεύγουν σαν τα πρόβατα, μετά οι γιαγιάδες ήρθαν και μας έδωσαν μήλα και κουλούρια. Ποιοι είσαστε; Εδώ πολεμήσαμε παιδί μου. Εδώ που φυλάς σκοπιά, εδώ είναι τα κόκαλα των αδελφών μας"...

"Το '48, έλεγε ο Νίκος, με τις μεγάλες μάχες του Γράμμου, η 9η μεραρχία του ΔΣΕ και ένα τάγμα της 18ης ταξιαρχίας του ΔΣΕ, που ήταν στο μέτωπο στη Μεγάλη Βίγλα,στο Πισοδέρι και στο Λούντσερ ψηλά, κινήθηκαν. Ο στρατός είχε καταλάβει το μισό Μαλιμάδι και θριαμβολογούσε η Αθήνα ότι "φτάνουμε στα αλβανικά σύνορα και τελειώσαμε". Αυτά αρχές Σεπτέμβρη. Ο ΔΣΕ ετοιμάστηκε. Μια ολόκληρη μεραρχία, η σχολή αξιωματικών κι άλλα τμήματα, που μετείχε κι ένα τμήμα πυροβολικού, που το διοικούσε ο Στέφανος Παπαγιάννης.Στις 12 το βράδυ στις 10 του μηνός διακρίνουμε δυο ταξιαρχίες του κυβερνητικού στρατού να φεύγουν σαν πρόβατα από το Μαλιμάδι. Αλλη τέτοια θέα δεν είδα στη ζωή μου".

"... καθίσαμε δυο μέρες, η Αεροπορία χτύπησε δυο μέρες κι έφυγε γιατί όπως ήμασταν κοντά, χτυπούσε και τους δικούς τους. Μείναμε χωρίς φαϊ και νερό. Ετοιμάστηκε η επιχείρηση με πυροβολικό. Λιακάδα, ώρα πέντε το απόγευμα, έγινε η επίθεση. Τους πήραμε σβάρνα όλους, αναγκάστηκε να υποχωρήσει ο στρατός κι ο δήμαρχος (σ. σ. της Καστοριάς) λέγανε τότε ότι ετοίμασε το κλειδί να το παραδώσει στο Δημοκρατικό Στρατό. Κατέφθασαν Βαν Φλιτ,Τσακαλώτος και Σοφούλης και ρώταγε ο Σοφούλης τι γίνεται, έχουμε δεύτερη Μικρασιατική Καταστροφή; Τότε για εγκατάλειψη θέσεων εκτελέστηκαν 72 στρατιώτες και υπαξιωματικοί του κυβερνητικού στρατού. Τα τμήματα του ΔΣΕ σταμάτησαν εκεί, δεν είχαν εφεδρείες κι έτσι σταθεροποιήθηκε το μέτωπο που κράτησε ως το 1949".

"Το 1949 οι προετοιμασίες άρχισαν στις 9 Αυγούστου, 10 με 11 το βράδυ. Στις 15 Αυγούστου έγινε η τελική μάχη στο Βίτσι,εδώ που είμαστε, με νίκη του κυβερνητικού στρατού και ελιγμό του ΔΣΕ στο Γράμμο... ".

Ο Νίκος τα 'πε όλα αυτά σχεδόν λαχανιαστά. Γύρω σιωπή και ούτε ένα μάτι αβούρκωτο. Μετά άπλωσε τα χέρια ένα γύρω κι έδειξε όλο το ύψωμα. "Σε όλα αυτά τα μέρη εδώ, είπε, δεν υπάρχει κοινός τάφος. Είναι τα κόκαλα των μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού και των φαντάρων του ελληνικού λαού, που πέσανε σε έναν εμφύλιο πόλεμο που άλλοι μας επέβαλαν. Οι Αγγλοι και οι Αμερικανοί. Ολα αυτά είναι κόκαλα παιδιών του ελληνικού λαού".

Κόμπιασε. "Ποτέ πια εμφύλιος πόλεμος!" φώναξε αμέσως μετά κι ένα βουερό "ποτέ" έπνιξε τα επόμενα λόγια του: "Γι' αυτό αγωνιζόμαστε και ενάντια σ' αυτές τις δυνάμεις που θέλουν να επιβάλουν τέτοιο πόλεμο και το κάνουν στη Βοσνία, στις αραβικές χώρες και αλλού, οι ιμπεριαλιστές και η Νέα Τάξη Πραγμάτων, των Αμερικανών".

"Αιωνία τους η μνήμη. Ολων, όλων!", είπε και κατέβηκε.

Η "εκδρομή" έπαιρνε το δρόμο του γυρισμού...