Κυριακή 5 Μάρτη 2000
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 2
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΑΤΖΕΝΤΑ
Οι ελευθεριάζουσες Απόκριες

Η Αποκριά είναι μία από τις χαρακτηριστικότερες λαϊκές, αρχαίες, παγανιστικές εκδηλώσεις που όχι μόνο επέζησαν του χριστιανικού τυπικού, αλλά και εντάχθηκαν δημιουργικά - δηλαδή διαλεκτικά - μέσα του. Με τέτοιο μάλιστα τρόπο, που η Εκκλησία δεν τολμά παρά μόνο να «ψελλίζει» τους γνωστούς και ανιστόρητους αφορισμούς της, που δεν αγγίζουν φυσικά το λαϊκό αίσθημα.

Κυριολεκτικά η λέξη σημαίνει τη διακοπή της κρεατοφαγίας. Ανάλογες σημασίες έχουν και η λατινική λέξη «καρναβάλι» και η κυπριακή «σήκωσες», δηλαδή να σηκώσουμε το κρέας από το τραπέζι. Χρονικά εντάσσεται στο «Τριώδι» στο πρώτο ή δεύτερο δεκαήμερο του Φλεβάρη. Η πρώτη Κυριακή του Τριωδίου ονομάζεται από την Εκκλησία «του Τελώνη και του Φαρισαίου», από το λαό όμως χαρακτηρίζεται ως «προφωνούσιμη» (η «Προφωνήσιμος» των βυζαντινών) γιατί προαναγγέλλει την αποκριάτικη περίοδο.

Βιβλιογραφία: 1) Δημ. Σ. Λουκάτος «Συμπληρωματικά του Χειμώνα και της Ανοιξης» εκδόσεις «Φιλιππότη», 2) Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος - Λαρούς».

Το σταμάτημα της κρεατοφαγίας θα γίνει με το κλείσιμο της πρώτης εβδομάδας το βράδυ της Κυριακής. Γι' αυτό το λόγο, όλη αυτή τη βδομάδα η κρεατοφαγία είναι στο αποκορύφωμά της, με μεγάλο «σταθμό» την Πέμπτη, η οποία «τσικνίζεται» από το τσιγαριστό κρέας για ν' αρχίσει το μεγάλο γλέντι. Σύμφωνα με το λαογράφο Δ. Λουκάτο, η «Τσικνοπέμπτη» δεν είχε μόνο γαστρονομικούς σκοπούς, αλλά και βαθύτερους. Απέβλεπε «σε μια υπαρξιακή παρουσία του κάθε σπιτιού, που θα δώσει ένα "παρών" λειτουργίας και ζωής, τόσο στην όλη κοινότητα ή γειτονιά (οικογενειακό γόητρο στοιχειωδών δυνατοτήτων) όσο και στα υποτιθέμενα "κακά πνεύματα" (πολέμια της υγείας και της παραγωγής) που μπορεί να επιβουλεύονται την οικογένεια ή να τη θεωρήσουν φτωχή και ευάλωτη. Αυτό δεν είναι ίσως άσχετο με την απαραίτητη κνίσα των αρχαίων κρεατινών θυσιών, που έπρεπε να φτάσει - για ένα αντίδοτο - ως την αίσθηση των θεών». Το κέφι, τα μασκαρέματα, το καλό φαΐ και οι χοροί, δεν ήταν παρά ένα «μαγικό ξόρκι» για κάθε κακό που θα μπορούσε να βλάψει την αισιοδοξία της επερχόμενης άνοιξης.


Ενα «ξόρκι» ιδιαίτερα ελευθεριακό, όπου κοινωνικοί ρόλοι, φύλα και ισχύουσες κοινωνικές συνθήκες μεταλλάσσονται, αντιστρέφονται και - έστω και προσωρινά - καταργούνται. Πρόγονοι αυτής της ελευθεριότητας θεωρούνται οι «γεφυρισμοί» και τα «εξ αμάξης» των αρχαίων Αθηναίων και τα ρωμαϊκά «Σατουρνάλια» προς τιμή του Κρόνου. Οι μεταμφιεσμένοι έχουν και ιδιαίτερες ονομασίες ανάλογα με τον τόπο, όπως «κουδουνάτοι», «γιανίτσαροι», «κουκκουγέροι» κ.ά.

Τα σημερινά αστικά καρναβάλια προέρχονται από τη Βενετία, έχουν δική τους παράδοση τουλάχιστον πέντε αιώνων και τη δική τους προσφορά στον πολιτισμό, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν έχουν κοινή καταγωγή με τις Απόκριες, έστω και αν οι λέξεις, όπως είδαμε στην αρχή, σημαίνουν το ίδιο πράγμα.


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ