Η Αποκριά είναι μία από τις χαρακτηριστικότερες λαϊκές, αρχαίες, παγανιστικές εκδηλώσεις που όχι μόνο επέζησαν του χριστιανικού τυπικού, αλλά και εντάχθηκαν δημιουργικά - δηλαδή διαλεκτικά - μέσα του. Με τέτοιο μάλιστα τρόπο, που η Εκκλησία δεν τολμά παρά μόνο να «ψελλίζει» τους γνωστούς και ανιστόρητους αφορισμούς της, που δεν αγγίζουν φυσικά το λαϊκό αίσθημα.

Κυριολεκτικά η λέξη σημαίνει τη διακοπή της κρεατοφαγίας. Ανάλογες σημασίες έχουν και η λατινική λέξη «καρναβάλι» και η κυπριακή «σήκωσες», δηλαδή να σηκώσουμε το κρέας από το τραπέζι. Χρονικά εντάσσεται στο «Τριώδι» στο πρώτο ή δεύτερο δεκαήμερο του Φλεβάρη. Η πρώτη Κυριακή του Τριωδίου ονομάζεται από την Εκκλησία «του Τελώνη και του Φαρισαίου», από το λαό όμως χαρακτηρίζεται ως «προφωνούσιμη» (η «Προφωνήσιμος» των βυζαντινών) γιατί προαναγγέλλει την αποκριάτικη περίοδο.

Βιβλιογραφία: 1) Δημ. Σ. Λουκάτος «Συμπληρωματικά του Χειμώνα και της Ανοιξης» εκδόσεις «Φιλιππότη», 2) Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος - Λαρούς».

Το σταμάτημα της κρεατοφαγίας θα γίνει με το κλείσιμο της πρώτης εβδομάδας το βράδυ της Κυριακής. Γι' αυτό το λόγο, όλη αυτή τη βδομάδα η κρεατοφαγία είναι στο αποκορύφωμά της, με μεγάλο «σταθμό» την Πέμπτη, η οποία «τσικνίζεται» από το τσιγαριστό κρέας για ν' αρχίσει το μεγάλο γλέντι. Σύμφωνα με το λαογράφο Δ. Λουκάτο, η «Τσικνοπέμπτη» δεν είχε μόνο γαστρονομικούς σκοπούς, αλλά και βαθύτερους. Απέβλεπε «σε μια υπαρξιακή παρουσία του κάθε σπιτιού, που θα δώσει ένα "παρών" λειτουργίας και ζωής, τόσο στην όλη κοινότητα ή γειτονιά (οικογενειακό γόητρο στοιχειωδών δυνατοτήτων) όσο και στα υποτιθέμενα "κακά πνεύματα" (πολέμια της υγείας και της παραγωγής) που μπορεί να επιβουλεύονται την οικογένεια ή να τη θεωρήσουν φτωχή και ευάλωτη. Αυτό δεν είναι ίσως άσχετο με την απαραίτητη κνίσα των αρχαίων κρεατινών θυσιών, που έπρεπε να φτάσει - για ένα αντίδοτο - ως την αίσθηση των θεών». Το κέφι, τα μασκαρέματα, το καλό φαΐ και οι χοροί, δεν ήταν παρά ένα «μαγικό ξόρκι» για κάθε κακό που θα μπορούσε να βλάψει την αισιοδοξία της επερχόμενης άνοιξης.

Ενα «ξόρκι» ιδιαίτερα ελευθεριακό, όπου κοινωνικοί ρόλοι, φύλα και ισχύουσες κοινωνικές συνθήκες μεταλλάσσονται, αντιστρέφονται και - έστω και προσωρινά - καταργούνται. Πρόγονοι αυτής της ελευθεριότητας θεωρούνται οι «γεφυρισμοί» και τα «εξ αμάξης» των αρχαίων Αθηναίων και τα ρωμαϊκά «Σατουρνάλια» προς τιμή του Κρόνου. Οι μεταμφιεσμένοι έχουν και ιδιαίτερες ονομασίες ανάλογα με τον τόπο, όπως «κουδουνάτοι», «γιανίτσαροι», «κουκκουγέροι» κ.ά.

Τα σημερινά αστικά καρναβάλια προέρχονται από τη Βενετία, έχουν δική τους παράδοση τουλάχιστον πέντε αιώνων και τη δική τους προσφορά στον πολιτισμό, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν έχουν κοινή καταγωγή με τις Απόκριες, έστω και αν οι λέξεις, όπως είδαμε στην αρχή, σημαίνουν το ίδιο πράγμα.

Από τις εκδηλώσεις της βδομάδας, που ακολουθεί, σημειώνουμε:

• Τα ταξίδια στη «θάλασσα» της συνεργασίας των Θάνου Μικρούτσικου - Βασίλη Παπακωνσταντίνου συνεχίζονται με ιδιαίτερη επιτυχία στη «Σφεντόνα» (Λ. Αλεξάνδρας 22). Η τρίωρη παράστασή τους αρχίζει με τα τραγούδια του νέου τους δίσκου «Θάλασσα στη σκάλα», σε στίχους Οδυσσέα Ιωάννου, ενώ το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης μερικές από τις καλύτερες στιγμές της κοινής, αλλά και ανεξάρτητης πορείας τους, αλλά και ένα αφιέρωμα στον Βασίλη Τσιτσάνη, στον Μίκη Θεοδωράκη, στον Μάνο Λοΐζο και στον Νικόλα Ασιμο. Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Κυριακή (8.30μμ) και Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο (10.30μμ).
• Στην Κινηματογραφική Λέσχη του Δήμου Πετρούπολης (Αθ. Διάκου και Μπουμπουλίνας), στις 8 μμ και στις 10μμ προβάλλεται η ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ «Μάτια ερμητικά κλειστά», με τους: Τομ Κρουζ, Νικόλ Κίντμαν, Σίντνεϊ Πόλακ, Μαρί Ρίτσαρντσον κ.ά.

• Εργα μικρογλυπτικής παρουσιάζουν οι: Κώστας Δικέφαλος, Θόδωρος Παπαγιάννης, Χρήστος Ρηγανάς, Κυριάκος Ρόκος και Γιώργος Χουλιαράς, στην αίθουσα τέχνης «Μετόπη» (Ερεχθείου και Καλλισπέρη 27, Ακρόπολη).
• Μια ακόμη «Αυτοπροσωπογραφία» στο Ιδρυμα Μελίνα Μερκούρη (Πολυγνώτου 9-11, Θησείο), στις 8.30μμ, με φιλοξενούμενο τον συνθέτη Αργύρη Κουνάδη.
• Με αφετηρία την ακουστική τζαζ, σήμερα και αύριο, συναντώνται στο «House of Art» (Σαχτούρη 4, Ψυρρή) το τρίο του Ολλανδού πιανίστα - συνθέτη Glen Corneille, ο Βραζιλιάνος σαξοφωνίστας Glucus Linx και ο δικός μας, γνωστός κιθαρίστας Τάκης Μπαρμπέρης.

• «Ελληνική Μουσική 2000» από την Ορχήστρα των Χρωμάτων, στις 8.30μμ, στην Ελληνοαμερικάνικη Ενωση (Μασσαλίας 22). Με μαέστρο τον Μίλτο Λογιάδη θα παρουσιαστούν έργα Μιχάλη Γρηγορίου, Μπάμπη Κανά, Χάρη Βρόντου, Γιώργου Κουμεντάκη, Γιώργου Σισιλιάνου.
• Συναυλιακό τριήμερο του Μάριου Φραγκούλη, από σήμερα μέχρι και την Πέμπτη, στο «Αττικόν» (Σταδίου 19).

Στην αίθουσα τέχνης «Νέες Μορφές» (Βαλαωρίτου 9), εγκαινιάζεται η δέκατη τέταρτη ατομική έκθεση της Μαρίας Γιαννακάκη. Παρουσιάζονται 22 έργα, που έχουν σαν θέμα τους τη σχέση της γυναίκας με τα παπούτσια.

• Μεγάλη αναδρομική έκθεση έργων γλυπτικής της Γαβριέλας Σίμωση, εγκαινιάζεται στον εκθεσιακό χώρο της Σχολής Καλών Τεχνών «Το Εργοστάσιο» (οδός Πειραιώς). Η καθάρια γραμμή και η αποφυγή κάθε περιττής λεπτομέρειας, είναι τα εκφραστικά της μέσα.
• Εργα Δημήτρη Συκιά, Θάνου Μικρούτσικου, Χάρη Ξανθουδάκη, Αλέξανδρου Καλογερά και Θόδωρου Αντωνίου ερμηνεύει, στις 8.30μμ, η Ορχήστρα των Χρωμάτων, με μαέστρο τον Παύλο Στεργίου, στην Ελληνοαμερικάνικη Ενωση (Μασσαλίας 22).
• Μια μουσική ιστορία για δύο φλάουτα, δυο μαριονέτες και μια κιθάρα, παρουσιάζουν, στις 8.30μμ, οι «Μουσικοί του Ατενέουμ», στο «Ατενέουμ» (Αδριανού 3, Θησείο). Ερμηνεύουν έργα Μπέλα Μπάρτοκ, Βίλα Λόμπος, Πιατσόλα κ.ά.

• Αφιερωμένη στον Ιάνη Ξενάκη είναι η συναυλία της Ορχήστρας των Χρωμάτων, στις 8.30μμ, στην Ελληνοαμερικάνικη Ενωση. Θ' ακουστούν τα έργα του, «Χάρισμα», «Rebonds», «Θέραψ» και «Πλεκτό». Διευθύνει ο Π. Στεργίου.

Το αρχαιολογικό έργο που πραγματοποιήθηκε κατά το 1999, παρουσιάζει σήμερα (6.30μμ) η Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή, στη Στοά του Βιβλίου (Πεσμαζόγλου 5). Ο καθηγητής και διευθυντής της Σχολής, Πιερ ντι Κρε, θα αναφερθεί στις δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν το 1999 ενώ ο καθηγητής στα Πανεπιστήμια της Λοζάνης και της Γενεύης, Ντανιέλ Πονιέρ, θα μιλήσει με θέμα: «Ο ελληνικός κόσμος και οι Γαλάτες: η συνάντηση των δύο πολιτισμών».

Αυθεντική τσιγγάνικη τζαζ θα ερμηνεύσει το δημοφιλές γερμανικό συγκρότημα «Rigo Winterstein Swingtett», στις 8.30μμ, στην αίθουσα του Ινστιτούτου Γκαίτε (Ομήρου 14 -16).

• Ολοκληρώνεται το τετραήμερο της Ορχήστρας των Χρωμάτων στην Ελληνοαμερικάνικη Ενωση, με την παρουσίαση έργων των Κ. Κριτσωτάκη, Μ. Τραυλού, Αργ. Κουνάδη, Μιχ. Λαπιδάκη, Π. Κούκου και Δ. Μαραγκόπουλου. Διευθύνει ο Μ. Λογιάδης.
• Πρεμιέρα, στο «Θέατρο της Ημέρας», με το έργο «Γυναίκα Λούζερ» της Βίλης Σωτηροπούλου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Μόρτζου.

• Τελευταία βδομάδα (θα διαρκέσει έως τις 18/3) για την έκθεση έργων του Τάκη Σιδέρη, στην αίθουσα «Σκουφά» (Σκουφά 4). Λαϊκά μαγαζιά, νεκρές φύσεις, πορτρέτα και άνθρωποι γίνονται ένα με το περιβάλλον, σε έργα που τα διακρίνει η λιτότητα του σχεδίου και η καθαρότητα της περιγραφής.