Η προσπάθεια του ανθρώπου να κατανοήσει τους νόμους της φύσης, να τους εφαρμόσει ώστε να καλυτερέψει τη ζωή του, είναι μια διαδικασία από την αρχή της ανθρώπινης κοινωνίας. Η επιστημονική μελέτη των φαινομένων, η αξιοποίησή τους σε τεχνολογικά επιτεύγματα είναι συνεχής. Η επίδρασή τους στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων είναι άμεση. Επιδρά πρώτα και κύρια στον ίδιο τον εργαζόμενο άνθρωπο, που κατανοώντας τα φαινόμενα στην ολότητά τους ανεβάζει τον πολιτισμό του, ανεβάζει την τεχνική του κατάρτιση. Επιδρά άμεσα και στα μέσα παραγωγής, στα εργαλεία. Συνέπεια και της ανάπτυξης του ανθρώπου, αφού αυτά αποτελούν τόσο αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας όσο και καταλυτική δύναμη για τη συνέχειά της. Δεν είναι τυχαίο που οι κλασικοί αφιέρωσαν πολύ χρόνο για να μελετήσουν σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις, ώστε να μελετήσουν σε βάθος τις ίδιες τις σχέσεις παραγωγής. Tο πρόβλημα είναι ότι ο προσανατολισμός της επιστημονικής έρευνας καθορίζεται πρώτιστα από τη δυνατότητα για πραγμάτωση μέγιστου κέρδους και όχι για τη βελτίωση της ζωής του εργαζόμενου ανθρώπου, τελικά η σχετική εξαθλίωση αυξάνεται. Πλευρά του ίδιου νομίσματος είναι η αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης και μέσα από τον τρόπο της οργάνωσης της παραγωγής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα σε μεγάλες βιομηχανικές μονάδες η ωρομέτρηση κάθε εργάτη, που με «επιστημονικό» τρόπο οδηγεί στην εντατικοποίηση της εργασίας.

Η επίδραση της επιστημονοτεχνικής εξέλιξης είναι πολλαπλή. Επηρεάζει τις συνθήκες εργασίας της εργατικής τάξης, επιταχύνει την αύξηση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου, δημιουργεί νέα πεδία κερδοφορίας. Οι επενδύσεις στην «πράσινη οικονομία», για παράδειγμα, ως «διέξοδος» από την καπιταλιστική κρίση πατάει στο ότι τώρα υπάρχει η δυνατότητα να αποδώσει ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους. Μια πιο αθέατη πλευρά είναι πώς αλλάζουν οι αναγκαίες δεξιότητες που αποκτά/χρειάζεται η νέα βάρδια της εργατικής τάξης.

Στις βιομηχανίες μεταποίησης συναντάει κάποιος όλα τα χρώματα αυτής της παλέτας. Βιοτεχνίες που βασίζονται στην «τέχνη του μάστορα», μέχρι και πλήρως αυτοματοποιημένες εγκαταστάσεις. Τέτοιες εικόνες βλέπουμε και στην Ελλάδα, μεγάλες βιομηχανίες όπως ο «Παπαστράτος», «Μύλοι Λούλη», μεγάλες φαρμακευτικές. Οι λόγοι για αυτήν την πανσπερμία είναι σύνθετοι, π.χ. έχει να κάνει και με τη συνέχιση ενός μικρομάγαζου από τον πατέρα - τεχνίτη στον γιο ή τη «δορυφορική» σχέση τέτοιων εταιρειών με μονοπώλια κ.λπ. Η τάση είναι η επικράτηση των μονοπωλιακών ομίλων σε σχέση με τη βιοτεχνική παραγωγή. Ο λόγος βρίσκεται στους νόμους κίνησης της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής. Ας σκεφτεί κάποιος ότι μέσω της εφαρμογής της τελευταίας λέξης της τεχνολογίας ο κοινωνικά αναγκαίος χρόνος εργασίας πέφτει, σε σημείο που πλέον ο μικροβιοτέχνης δεν μπορεί να αντεπεξέλθει. Ο κλάδος του Μετάλλου είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Υπάρχουν αρκετές μικρότερες εταιρείες που δουλεύουν ακόμα με μηχανικές εργαλειομηχανές, ενώ άλλες έχουν περάσει μερικώς ή ολικώς σε μηχανήματα τύπου CNC. Το ερώτημα που τίθεται είναι: Πώς επιδρούν όλα αυτά στην εργατική τάξη;

Ο εργάτης - χειριστής της μηχανής χρειάζεται πλέον να έχει μια σειρά γνώσεων και δεξιοτήτων. Γνώση Αγγλικών, Η/Υ, μηχανολογικού σχεδίου, προγραμματισμού, γνώση μηχανολογίας. Παράλληλα, στις μεγάλες βιομηχανίες μεγαλώνει και η ανάγκη πρόσληψης εργαζομένων για να εκτελέσουν πιο σύνθετες και ειδικευμένες εργασίες, όπως να συντηρήσουν πολύπλοκες μηχανές με αυτοματισμούς, να αναπτύξουν και να σχεδιάσουν νέα προϊόντα, να προσομοιάζουν στον Η/Υ πολύπλοκα προβλήματα. Μισθωτοί επιστήμονες, με πτυχίο ΤΕΙ ή Πολυτεχνείου, που μέχρι χτες «ξεκίναγαν» από θέση προϊστάμενου. Σήμερα, περισσότεροι εργαζόμενοι δουλεύουν εξ αποστάσεως. Δεν αναιρείται ούτε «καλυτερεύει» η εκμεταλλευτική σχέση, αν δουλεύεις από το σπίτι σου. Συνοπτικά, ενώ ο βασικός μηχανισμός εκμετάλλευσης συνεχίζει να κυριαρχεί, ο τρόπος εμφάνισής του στα μάτια του εργαζόμενου είναι πολύ πιο θολός απ' ό,τι στο παρελθόν. Είναι χαρακτηριστική η δυσκολία να εξηγήσουμε πώς ένας εργαζόμενος των 1.500 ευρώ είναι εκμεταλλευόμενος.

Σε επίπεδο συνείδησης, η επίδραση της επιστημονοτεχνικής εξέλιξης είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη. Στην παλιότερη φρουρά της εργατικής τάξης συναντάμε επιφυλακτικότητα απέναντι στις νέες τεχνολογίες. Να αναπαράγονται αντιλήψεις «το μάτι του μάστορα δεν θα το φτάσει καμία μηχανή». Αντιλήψεις που πηγάζουν και από τον φόβο για την ανεργία, αφού γνωρίζουν ότι ο καπιταλιστής δεν θα νοιαστεί για τον «μαστρο-Γιώργο», αν αυτός δεν παράγει την απαιτούμενη υπεραξία. Επίσης έχουν μάθει ότι εργάτης είναι μόνο αυτός που κάνει χειρωνακτική δουλειά. Παράλληλα, στη νέα βάρδια της εργατικής τάξης υπάρχει το άγχος της εύρεσης εργασίας, της ατέλειωτης δουλειάς μπροστά από τον Η/Υ. Επιπλέον, συνυπάρχει η ελπίδα ότι ατομικά μπορούν να ξεχωρίσουν. Αισιοδοξούν ότι το μάζεμα κάθε «τυπικού προσόντος» θα είναι διαβατήρια για καλύτερες θέσεις. Επιδρούν έντονα οι εικόνες από το παρελθόν, ακόμα και σε μορφή «αστείου» για τις «καλές εποχές του ΠΑΣΟΚ, που δεν ζήσαμε», εικόνες για start-up εταιρείες που καινοτομούν. Φυσικά, η συνολικότερη κατάσταση του εργατικού κινήματος, η απουσία της πίστης ότι συλλογικά μπορεί να αλλάξει κάτι.

Χωράει υποτίμηση, μπροστά στο «τρέξιμο» της καθημερινότητας; Στη θεωρητική προσέγγιση μπορεί κάποιος να οδηγηθεί σε θεωρίες περί «τέλους της εργατικής τάξης». Δεν φτάνει να αναπαράγεις ότι η εργατική τάξη είναι και παραμένει ο παραγωγός του κοινωνικού πλούτου. Είναι ανάγκη να το αποδεικνύεις, πώς πραγματοποιείται στη ζωή, να βοηθάς τον συνάδελφο να το αντιληφθεί και μέσα από και τις δικές του παραστάσεις, να ξεδιαλύνεις τη θολούρα. Η υποτίμηση μπορεί να οδηγεί και σε στένεμα της κομματικής δουλειάς, της παρέμβασης στο εργατικό κίνημα. Π.χ. δεν θα στενεύει τη δραστηριότητά του ένας σύντροφος που έχει ως κριτήριο «αν κάποιος είναι μέσα στο γράσο ή όχι» για να ανήκει στην εργατική τάξη; Θα πατάει σε γερές βάσεις η προσπάθεια για να φτιαχτεί πλαίσιο πάλης μέσα σε ένα όμιλο ή έναν κλάδο που βασίζεται σε αναπτυγμένες τεχνολογίες; Τα αιτήματα θα πατάνε στις σύγχρονες ανάγκες και δυσκολίες; Τα συνθήματα θα είναι τα ίδια; Θα αγκαλιάζει όλους τους εργαζόμενους ή θα μπαίνουν εργαζόμενοι κάτω από την ταμπέλα της «εργατικής αριστοκρατίας» μόνο και μόνο επειδή δουλεύουν μπροστά σε έναν Η/Υ και όχι πάνω στο μηχάνημα; Το ΔΣ ενός συνδικάτου θα παίρνει πρωτοβουλίες ώστε να σπάει και η αποξένωση που δημιουργούν οι νέες τεχνολογίες;

Μπροστά στις αλλαγές που φέρνουν η διευρυμένη χρήση της ρομποτικής και η ολοένα αυξανόμενη χρήση τηλεχειρισμού και ελέγχου, το Κόμμα χρειάζεται να στρέψει τη ματιά του και στις αλλαγές της διάρθρωσης της εργατικής τάξης. Πιστεύω ότι έγκαιρα η ΚΕ εξετάζει τέτοια ζητήματα. Οι αναλύσεις για την 4η βιομηχανική επανάσταση, ο προσανατολισμός στις σχολές των πρώην ΤΕΙ και των ΕΠΑΣ, είναι κάποια τέτοια παραδείγματα. Το κείμενο δεν φιλοδοξεί να λύσει ένα τόσο πολύπλοκο ζήτημα. Ερωτήματα που θέλουν συνεχή ενασχόληση, που χρειάζεται να προβληματίσουν το σύνολο του κομματικού δυναμικού, τις ΤΕ και τις ΚΟΒ. Ο κάθε σύντροφος να προσφέρει από το πόστο του ώστε όλη η δραστηριότητά μας να βοηθάει, να είναι εύστοχη και διεισδυτική στις εργαζόμενες μάζες.