Πέμπτη 23 Ιούλη 2020
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 12
ΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΦΑΡΣΑΚΙΔΗΣ 1924 - 2020
Το τελευταίο «αντίο» στον ακριβό μας σύντροφο

Σήμερα στις 7 μ.μ. στο αίθριο του δημαρχείου Θεσσαλονίκης η πολιτική τελετή αποχαιρετισμού

Δεκαπενταύγουστος του '67 στη Γιούρα
Δεκαπενταύγουστος του '67 στη Γιούρα
Ο Γιώργης Φαρσακίδης, ο σύντροφός μας, ο κομμουνιστής εικαστικός και λογοτέχνης, ο ανταρτοΕΠΟΝίτης μαχητής του ΕΛΑΣ, ο αλύγιστος αγωνιστής που πέρασε 16,5 χρόνια από τη ζωή του σε φυλακές και εξορίες «δίχως να σκοντάψει», «έφυγε» χτες από τη ζωή σε ηλικία 96 ετών. «Μια ζωή και για πάντα, πλάι στην πιο ζωογόνα πηγή της ελληνικής κοινωνίας, το ΚΚΕ», είχε αναφέρει στον «Ριζοσπάστη» σε μία από τις τελευταίες δηλώσεις του...

Η πολιτική τελετή αποχαιρετισμού του Γιώργη Φαρσακίδη γίνεται σήμερα στις 7 μ.μ. στο αίθριο του δημαρχείου Θεσσαλονίκης.

Από την Οδησσό στη Θεσσαλονίκη

Γεννήθηκε το 1924 στην Οδησσό της Σοβιετικής Ενωσης. Μητέρα του ήταν η Ρωσίδα Ελενα και πατέρας του ο Αναστάσιος Φαρσακίδης, τιμημένος από τη νεαρή ΕΣΣΔ ως «πρωτοπόρος της σοσιαλιστικής εργασίας», γιατί παρότι μη επαναστάτης πίστευε πως «το μεγάλο δίκιο είναι το δίκιο της επανάστασης». Από τα παιδικά του χρόνια θυμάται τους γονείς του να του μιλάνε για την Επανάσταση, για το Θωρηκτό Ποτέμκιν όταν έφτασε στην Οδησσό το 1905.

Το 1934 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στο Ντεπώ της Θεσσαλονίκης. «Ποτέ μου δεν υπήρξα "καλός μαθητής" και στο Δημοτικό το μόνο δεκαράκι που έπαιρνα, προς μεγάλη θλίψη της μάνας, ήταν στο "μάθημα της ιχνογραφίας". Η ζωγραφική στάθηκε σε μεγάλο βαθμό μια γέφυρα επικοινωνίας μου με τους άλλους, ένας τρόπος έκφρασης αλλά και προσωπικής μου δικαίωσης».

Ο νεαρός Γιώργος από μικρή ηλικία έρχεται σε επαφή με τις αξίες και τα ιδανικά του ΚΚΕ. Η Κατοχή τον βρήκε μαθητή στη Β' Γυμνασίου. Κάνει διάφορες δουλειές για να βοηθήσει την οικογένειά του και καταλήγει εργάτης στους φούρνους της βιομηχανίας «Αλατίνη», οργανωμένος ήδη στην ΕΠΟΝ. Εκεί ξεκινά και η πρώτη του επαφή με τη δημιουργία, φιλοτεχνώντας αντιφασιστικές γελοιογραφίες «με στόχο τους εισβολείς και τους "Ελληνες" συνεργάτες τους». Την άνοιξη του 1943 εντάσσεται στην ΕΠΟΝίτικη Υποδειγματική Διμοιρία του «Τάγματος Χορτιάτη» στο 2/31 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Πολεμά, γράφει ημερολόγιο και σκιτσάρει την αντάρτικη ζωή και δράση. Σε μάχη κατά των Βουλγάρων τραυματίζεται στο κεφάλι και τρέχοντας χάνει το σακίδιό του, όπου ήταν και τα σκίτσα του. Τα σκίτσα αυτά θα παραδοθούν δεκαετίες αργότερα στην Οργάνωση Πολιτικών Προσφύγων στη ΛΔ Βουλγαρίας και θα δημοσιευτούν στον «Ριζοσπάστη», με την παράκληση να βρεθεί ο άγνωστος ΕΛΑΣίτης ζωγράφος. Δύο μέρες μετά, στα γραφεία της εφημερίδας θα εμφανιστεί ο Γιώργης Φαρσακίδης...

Σύνθεση πάνω στους στίχους του «Οδηγητή» του Κώστα Βάρναλη: «Εγώ του καραβιού γοργόνα στο ορθόπλωρο καράβι εμπρός»
Σύνθεση πάνω στους στίχους του «Οδηγητή» του Κώστα Βάρναλη: «Εγώ του καραβιού γοργόνα στο ορθόπλωρο καράβι εμπρός»
Το Σεπτέμβρη του 1944, σε μάχη εναντίον γερμανικού στρατοπέδου στη Χαλκιδική, οπλοπολυβόλο τσακίζει και τα δυο χέρια του Γιώργη. Το Μάρτη του '45 βγαίνει από το νοσοκομείο. Το Σεπτέμβρη του 1946 εντάσσεται στη «Στενή Αυτοάμυνα» και στα τέλη του ίδιου χρόνου συλλαμβάνεται και βασανίζεται στην Ειδική Ασφάλεια Θεσσαλονίκης. Για το πώς άντεξε τα βασανιστήρια, απαντούσε με μια φράση του πατέρα του: «Είναι θαυμάσιο να μπορείς να αγαπάς στη ζωή σου κάτι πιο πολύ κι από τη ζωή σου ακόμα». Τον Αύγουστο του '47 ξανασυλλαμβάνεται. «Μας βρόντηξαν την πόρτα του σπιτιού και πάλι νυχτιάτικα, κι όπως την προηγούμενη φορά, με ξύπνησε η μάνα: "Ηρθανε, σήκω..."».

Τα χρόνια των εξοριών και της δημιουργίας

Ακολουθούν τα σκληρά χρόνια των διώξεων στις φυλακές και τις εξορίες. Εκεί όπου ο Φαρσακίδης έκανε τα τσακισμένα χέρια του «όπλα» του απροσκύνητου και αλύγιστου αγώνα. Εκεί όπου η Τέχνη του, η αυτοδίδακτη και στρατευμένη, «δεν υπήρξε μια ευχάριστη ενασχόληση, αλλά ένα επιπλέον, αναντικατάστατο όπλο αγώνα, μια μαρτυρία». Ζωγραφίζει, αποτυπώνει τις στιγμές, τα βασανιστήρια, σκηνές από τη ζωή των εξόριστων. Συμμετέχει στη δημιουργία σκηνικών για τις παραστάσεις που ανέβαζαν οι εξόριστοι. Αντιμετωπίζει όλες αυτές τις ανείπωτες στιγμές με αισιοδοξία. «Πες το αισιόδοξη στάση ζωής, πες το αυτοάμυνα ενστικτώδη, ένα το σωστό, το γέλιο στάθηκε ο πιο πολύτιμος σύντροφός μας στη δύσκολη ώρα. Σε στιγμές της μεγάλης δοκιμασίας γελάς συχνά, γελάς πολύ. Με τη λύσσα του Αλφαμίτη, την κούρασή του σαν σε χτυπάει. Με την τρέλα, τον πόνο, με τις πληγές σου. Με ό,τι σήμερα πια ποτέ δε θα γελάσεις». Αϊ - Στράτης, Μακρόνησος, ξανά Αϊ - Στράτης και αργότερα, στα χρόνια της χούντας, Γυάρος και Λέρος είναι τα νησιά όπου εξορίζεται. Σύνολο: 16,5 χρόνια.

Χαρακτικό στη Μακρόνησο εμπνευσμένο από στίχους του Μενέλαου Λουντέμη: «Είμαι καλά. Κι ας μην έχω χέρι να το γράψω. Γι' αυτό το σκάβω. Το σμιλεύω επιτύμβιο πάνω σ' αυτόν τον ανεμόδαρτο γρεμνό...»
Χαρακτικό στη Μακρόνησο εμπνευσμένο από στίχους του Μενέλαου Λουντέμη: «Είμαι καλά. Κι ας μην έχω χέρι να το γράψω. Γι' αυτό το σκάβω. Το σμιλεύω επιτύμβιο πάνω σ' αυτόν τον ανεμόδαρτο γρεμνό...»
«Η πρώτη μου γνωριμία με την ξυλογραφία είχε γίνει το 1949 - '50 στο "Σύρμα" των πολιτών στο ΑΕΤΟ - ΕΣΑΙ στο Μακρονήσι». Στον Αϊ - Στράτη οι συνθήκες ήταν καλύτερες. «Δε σε σκοτώνανε, δε σε βασάνιζαν, αλλά υπήρχε η πολύχρονη κράτηση. Ολη τη δεκαετία του '50 ήμουν εκεί. Στο στρατόπεδο των πολιτικών εξόριστων του Αϊ - Στράτη, ο δάσκαλος, που μας μύησε στην τεχνική της ξυλογραφίας, στάθηκε ο ζωγράφος - χαράκτης Χρήστος Δαγκλής». Διηγείται χαρακτηριστικά ο Γ. Φαρσακίδης για το πώς κατάφεραν να στείλουν κάρτες στους δικούς τους. Και συνεχίζει: «Στέλνοντας κάρτες δηλώναμε ότι ζούμε, ότι αντιστεκόμαστε. Οι κάρτες θα ήταν μια επαφή, θα είχαμε μια συμπαράσταση από τις οικογένειές μας και τον περίγυρο. Τα βάλαμε κάτω. Χαρτιά, πινέλα, χρώματα, δραχμές διακόσιες είκοσι. Κινήσαμε, λοιπόν, να βρούμε τον Γραμματέα της Ομάδας, να μοιραστούμε μαζί του τη χαρά της ανακάλυψης, να μας δώσει χρήματα. Ο μπάρμπα Χρήστος, ο Γραμματέας μας, άνθρωπος θετικός, υπεύθυνος, με πολύπλευρη πείρα. Οργανωτικός προπολεμικά ακόμη, στον Αϊ - Στράτη με τον Γληνό και τον Βάρναλη. Τότε αυτός σκεφτόταν πώς θα έκοβε χρήματα για να αγοράσουμε πινελάκια. Ομως, όπως και αν τα υπολόγιζε, λεφτά για πινελάκια δεν μπορούσε να μας δώσει. Ηταν μεγάλη πολυτέλεια. Ο σωτήρας άγγελός μας βρέθηκε στο πρόσωπο του Γιάννη Ρίτσου. Συμπλήρωσε το ποσό από την τσέπη του και σε λίγο οι πρώτες χειροποίητες κάρτες γίναν ανάρπαστες». Στη Γυάρο, μέσα στα πρώτα «απαγορεύεται» του στρατοπέδου συμπεριλαμβάνονταν και τα αιχμηρά αντικείμενα. «Ετσι τα πρώτα μαχαίρια και σκαλιστικά εργαλεία υπήρξαν κάποια σιδερικά και κουτάλια ακονισμένα. Και η πρώτη μας ύλη από καυσόξυλα, κασόνια και τελάρα λαχανικών. Αλλά και οι πέτρες και τα βότσαλα του γιαλού...». Γυρίζοντας από την εξορία ο Φαρσακίδης, συζητώντας με τη μάνα του, της είπε: «Σ' ευχαριστώ μάνα, που δε μου ζήτησες ποτέ να υπογράψω δήλωση για να βγω». Κι εκείνη απάντησε: «Αυτό μου 'λειπε. Ησουν που ήσουν χοντροκέφαλος, να γύριζες και με προσκυνημένο, σκυμμένο το κεφάλι...».

Μια ζωή γεμάτη

Στο περσινό Φεστιβάλ με τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δ. Κουτσούμπα
Στο περσινό Φεστιβάλ με τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δ. Κουτσούμπα
Από τη μεταπολίτευση και μετά ο Γ. Φαρσακίδης τυπώνει τα έργα του, συμμετέχει σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Εκδίδει πολλά βιβλία και λευκώματα τα οποία αποτυπώνουν πλευρές της πολυτάραχης ζωής του. Το έργο του περνά τα σύνορα της πατρίδας μας. Για τη μεγάλη αγωνιστική και καλλιτεχνική προσφορά του, του απονέμεται το ανώτατο Χρυσό Μετάλλιο της Σοβιετικής Επιτροπής Ειρήνης στα 30 χρόνια από την Αντιφασιστική Νίκη. Το 1984, το βιβλίο του «Η Πρώτη Πατρίδα» πήρε το πρώτο βραβείο της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.

Ο Γ. Φαρσακίδης ήταν μέλος του Τμήματος Χαρακτικής του ΕΕΤΕ. Συμμετείχε στην 30μελή αντιπροσωπεία του ΕΕΤΕ το 1999, κατά τη διάρκεια των αεροπορικών βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ κατά της Σερβίας, στο ταξίδι αλληλεγγύης και συμπαράστασης του ΕΕΤΕ στον βομβαρδιζόμενο λαό.

«Ορθοστατών και ορθοβαδίζων» μέχρι τέλους. Ηταν μέλος της ΚΟΒ Εικαστικών της ΤΟ Καλλιτεχνών της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ. Οσο του το επέτρεπαν οι δυνάμεις του, συμμετείχε σε δραστηριότητες του ΚΚΕ. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε στο σπίτι του στη Θεσσαλονίκη, έχοντας τη βοήθεια και τη συντροφιά φίλων και συντρόφων.

Θα υπάρχει πάντα η «Ιθάκη» μου, η ιδεολογία μου»

«Ο Λένιν έλεγε ότι κομμουνιστής είναι εκείνος που συμβάλλει ώστε να προωθηθούμε έστω κι ένα βηματάκι προς την επανάσταση. Ούτε μεγάλα λόγια, ούτε εξάρσεις... Να συμβάλλεις με ένα μικρό λιθαράκι, αυτό που μπορεί να προσφέρει ο καθένας.

Στο εργαστήριό του στην Αθήνα
Στο εργαστήριό του στην Αθήνα
Για μένα οι ιδέες του Σοσιαλισμού συνοψίζονται στη φράση "να ανθρωπέψει ο άνθρωπος".

Για μένα θα υπάρχει πάντα η "Ιθάκη" μου, η ιδεολογία μου. Ποτέ δεν θα 'θελα να κάνω συμβιβασμό, να κάνω πίσω, να αρνηθώ. Αυτό ποτέ δεν θα το κάνω».



Καφέμπρικα σε αντίσκηνο του Αϊ - Στράτη, ακουαρέλα και σινική, 1959
Καφέμπρικα σε αντίσκηνο του Αϊ - Στράτη, ακουαρέλα και σινική, 1959

Θεσσαλονίκη 1935, στις γειτονιές του Ντεπώ. Η ποδοσφαιρική ομάδα «Τα Καμινινίκια» (Ο Γ. Φαρσακίδης στα αριστερά με τις τιράντες). Από τους εικονιζόμενους όλοι θα πάρουν μέρος στην Αντίσταση, τρεις θα υπηρετήσουν στον ΕΛΑΣ - ο ένας θα σκοτωθεί - και κάποιοι θα περάσουν απ' τη Μακρόνησο...
Θεσσαλονίκη 1935, στις γειτονιές του Ντεπώ. Η ποδοσφαιρική ομάδα «Τα Καμινινίκια» (Ο Γ. Φαρσακίδης στα αριστερά με τις τιράντες). Από τους εικονιζόμενους όλοι θα πάρουν μέρος στην Αντίσταση, τρεις θα υπηρετήσουν στον ΕΛΑΣ - ο ένας θα σκοτωθεί - και κάποιοι θα περάσουν απ' τη Μακρόνησο...

Στον ΕΛΑΣ
Στον ΕΛΑΣ

Κορυφή σελίδας
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ