Το πρόσφατο έγγραφο του ΝΑΤΟ που δρομολογούσε στην ουσία την αφαίρεση του επιχειρησιακού ελέγχου του Αιγαίου από το Στρατηγείο της Λάρισας δεν αποτέλεσε «κεραυνό εν αιθρία». Αποτελεί ένα από τα πολλά πρόσφατα επεισόδια της προσπάθειας του ΝΑΤΟ να θέσει υπό τον πλήρη άμεσο έλεγχο το Αιγαίο, στο πλαίσιο της εδραίωσης της νέας δομής του. Την εικόνα συμπληρώνει η έντονη διπλωματική κινητικότητα μεταξύ ελληνικής και τουρκικής κυβέρνησης, που έχει στο επίκεντρό της την προώθηση διευθετήσεων στο Αιγαίο.

Για να κατανοηθούν οι πρόσφατες εξελίξεις, θα πρέπει να τις εξετάσουμε στο πλαίσιο της όξυνσης των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και της προώθησης ιμπεριαλιστικών σχεδιασμών στην ευρύτερη περιοχή. Από αυτήν την άποψη, το Αιγαίο αποτελεί έναν κρίσιμο κρίκο της αλυσίδας Βαλκάνια - Ανατ. Μεσόγειος - Μέση Ανατολή. Σ' αυτό το ευρύ πεδίο οξύνεται σήμερα η διαπάλη των ιμπεριαλιστικών κέντρων για τον έλεγχο των αγορών και των ενεργειακών πηγών, την προώθηση αγωγών μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου, την εδραίωση στρατιωτικών βάσεων και γενικότερα γεωπολιτικής υπεροχής.

Σ' αυτόν τον αγώνα δρόμου ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, τα Δυτικά Βαλκάνια αποτελούν σήμερα μια απ' τις πρώτες προτεραιότητες των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, με πολλαπλούς στόχους: Την ένταξη χωρών στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ (που θα επιδράσει και στον εσωτερικό συσχετισμό στην ίδια την ΕΕ), την αξιοποίηση κρατών - προτεκτοράτων (Κόσσοβο, ΠΓΔΜ) για τον έλεγχο των δρόμων μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και των πλούσιων ενεργειακών πηγών της περιοχής, τον περιορισμό της κινεζικής και ρωσικής επιρροής στη Σερβία, τα νέα σχέδια εγκατάστασης της «αντιπυραυλικής ασπίδας» στα Βαλκάνια αντί της Τσεχίας και της Πολωνίας.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Κίνα υπέγραψε το 2009 συμφωνία «στρατηγικής συνεργασίας» με τη Σερβία, που συνοδεύτηκε από χορήγηση χαμηλότοκου δανείου ύψους 145 εκατ. ευρώ, ανάληψη της κατασκευής έργων υποδομής και αναγγελία κινεζικών επενδύσεων στην αυτοκινητοβιομηχανία. Αντίστοιχα, η Ρωσία υπέγραψε ενεργειακή συμφωνία με τη Σερβία, που προβλέπει τη διέλευση του αγωγού φυσικού αερίου «SouthStream», την ανάληψη απ' την «Γκάζστρομ» του 51% της κρατικής σερβικής εταιρείας πετρελαίου, την κατασκευή υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου στην περιοχή της Βοϊβοντίνας.

Οι ΗΠΑ αξιοποιούν και οξύνουν τα μειονοτικά προβλήματα των κρατών της περιοχής, για να παίζουν στη συνέχεια το ρόλο του «σταθεροποιητικού» διεθνούς παράγοντα. Ο διευθυντής των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, Ντένις Μπλερ, εστίασε στην Ετήσια Εκτίμησή του στο Κοσσυφοπέδιο και στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη σαν πιθανές εστίες μελλοντικής έντασης. Στη συνέχεια, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζέιμς Στάινμπεργκ, στην πρόσφατη περιοδεία του στα Βαλκάνια, στήριξε αποφασιστικά την προσπάθεια της κυβέρνησης της Πρίστινα να ελέγξει διοικητικά το Βόρειο Κόσσοβο, όπου κυριαρχεί ο σερβικός πληθυσμός. Εκτός από την αναμενόμενη αντίδραση της Ρωσίας, αποστάσεις από αυτήν την επιλογή κρατάει και η ΕΕ. Ιδιαίτερα ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Β. Κούσνερ, εξέφρασε στις 30/03 γενικότερες αμφιβολίες για το κατά πόσον το Κόσσοβο και η Βοσνία - Ερζεγοβίνη μπορούν να ενταχθούν στην ΕΕ. Η ΕΕ προσπαθεί να εδραιώσει τη θέση της με την ενεργοποίηση της Ενδιάμεσης Εμπορικής Συμφωνίας με τη Σερβία, στην οποία δίνει προτεραιότητα.

Καθώς ξετυλίγεται το κουβάρι των αντιθέσεων, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε την πολλαπλή σημασία του Αιγαίου στον ανταγωνισμό για τον έλεγχο της περιοχής.

Στο καθαρά στρατιωτικό σκέλος, τη σημασία του για τη νέα δομή του ΝΑΤΟ, η εφημερίδα μας έχει κάνει αναλυτικές αναφορές, τις οποίες δε θα επαναλάβουμε.

Στο σκέλος του ελέγχου των θαλάσσιων μεταφορών της ευρύτερης περιοχής και των δρόμων μεταφορών της ενέργειας, τα πράγματα είναι επίσης προφανή. Αρκεί μόνο να σκεφτούμε τη σημασία που αποκτά το λιμάνι του Πειραιά για τις θαλάσσιες μεταφορές κινεζικών εμπορευμάτων στην Ευρώπη, καθώς και το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης για ρωσικά ενεργειακά σχέδια.

Μια ακόμα σημαντική πλευρά είναι τα πιθανά πλούσια πετρελαϊκά κοιτάσματα, ιδιαίτερα στο Β. Αιγαίο. Η περιοχή δεν έχει ουσιαστικά διερευνηθεί στο αναγκαίο βάθος, κάτω απ' τα 3.000 μέτρα, παρά τα ενθαρρυντικά ερευνητικά δεδομένα (ιδιαίτερα στην περιοχή Μπάμπουρα ανατολικά της Θάσου). Η οικονομική σημασία των κοιτασμάτων έχει αναγνωριστεί στο παρελθόν τόσο από επίσημες υπουργικές τοποθετήσεις (π.χ., Ε. Κουλουμπής), όσο και από τη διεθνή κινητικότητα, με παράδειγμα την επίσκεψη του αντιπροέδρου της «Shell», Ρ. Ρουντς, για διασφάλιση αδειών παραχώρησης στη Β. Ελλάδα το 2005.

Εμμεση επιβεβαίωση αποτελεί και η σθεναρή άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στην κρίσιμη περιοχή και η μόνιμη προσπάθειά της να μεταβληθεί σε γκρίζα αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη η θαλάσσια περιοχή μεταξύ του 25ου Μεσημβρινού (στο κέντρο του Αιγαίου) και των τουρκικών παραλίων.

Φυσικά, υπάρχουν κι άλλες παράμετροι, όπως η αξιοποίηση του ανταγωνισμού Ελλάδας - Τουρκίας για τις θεαματικές πωλήσεις οπλικών συστημάτων, την καλλιέργεια του εθνικισμού στο εσωτερικό των χωρών, τη διαμόρφωση μοχλών πίεσης στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό.

Η άρχουσα τάξη της Τουρκίας αξιοποιεί τη γεωστρατηγική θέση της, την πολιτική και στρατιωτική ισχύ της στην περιοχή για να δρομολογήσει μια συνολική διευθέτηση σε νέα βάση στο Αιγαίο. Η Τουρκία αποτελεί μια περιφερειακή δύναμη που αναπτύσσει σχέσεις με όλα τα ιμπεριαλιστικά κέντρα και επιχειρεί να αναδειχθεί σε ρόλο επιτήδειου διαμεσολαβητή των αντιθέσεων της ευρύτερης περιοχής. Η αποστασιοποίησή της απ' το Ισραήλ που διευκόλυνε την προσέγγισή της με το Ιράν, η εκτεταμένη ενεργειακή συμφωνία με τη Ρωσία και η προσωρινή ανάκληση του Τούρκου πρέσβη από τις ΗΠΑ, αποτελούν τα πιο πρόσφατα παραδείγματα.

Οι πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, Α. Νταβούτογλου, δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνειών για τις τουρκικές προθέσεις στο Αιγαίο. Ξεκαθάρισε ότι δε θεωρεί σαν μοναδικό θέμα διαπραγμάτευσης την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Ανέφερε ένα σύνολο διαφορών που σχετίζονται με τη θαλάσσια δικαιοδοσία (εύρος εναέριου χώρου, χωρικά ύδατα κλπ.). Ξεκαθάρισε ότι θεωρεί σύμφωνες με τους «κανόνες της αβλαβούς διέλευσης» τις πρόσφατες προκλητικές κινήσεις τουρκικών πλοίων και αεροσκαφών. Ταυτόχρονα, επανέλαβε τις προτάσεις οικονομικής συνεργασίας σε περιφερειακό επίπεδο, στο πλαίσιο διεύρυνσης του «στρατηγικού βάθους» της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή. Εξέφρασε, επίσης, την προσήλωσή του στη διερεύνηση λύσης στο πλαίσιο των κατευθύνσεων του «σχεδίου Ανάν» στο Κυπριακό.

Μέσα σ' αυτό το πλέγμα των αντιθέσεων και των ανοιχτών θεμάτων, η αστική τάξη της Ελλάδας επιδιώκει να αναβαθμίσει το γεωστρατηγικό της ρόλο και να διαχειριστεί προς όφελός της την τάση ανακατάταξης συσχετισμών ανάμεσα στις ισχυρότερες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, που επιταχύνθηκε με την εκδήλωση της διεθνούς οικονομικής κρίσης.

Ο αστικός σχεδιασμός λαμβάνει υπόψη του τις αντιθέσεις μεταξύ ΗΠΑ - Ρωσίας - Κίνας - Γαλλίας - Γερμανίας στην ευρύτερη περιοχή. Εστιάζει στην ανάδειξη της χώρας ως σημαντικού διαύλου στα δίκτυα μεταφοράς ενέργειας και εμπορευμάτων στην περιοχή, καθώς και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των εγχώριων μονοπωλιακών ομίλων στα Βαλκάνια.

Από την άλλη, η εκδήλωση της κρίσης και η διόγκωση του δημόσιου χρέους περιορίζει τη διαπραγματευτική ικανότητα της άρχουσας τάξης. Η Ελλάδα μετατρέπεται σε αδύνατο κρίκο του διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος τη συγκεκριμένη περίοδο.

Η σημερινή ελληνική κυβέρνηση αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην προώθηση ιμπεριαλιστικών σχεδίων στην περιοχή, με προτεραιότητα σε επιλογές των ΗΠΑ. Εκφράζει πιο ενεργά τμήματα του ελληνικού εφοπλιστικού και τραπεζικού κεφαλαίου. Οπως ξεκαθάρισε και κατά την επίσκεψή του στις ΗΠΑ ο Γ. Α. Παπανδρέου, η Ελλάδα επιχειρεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Σ' αυτό το πλαίσιο δεν αποκλείεται να μεταβάλει τη στάση της στην αναγνώριση της ΠΓΔΜ, χωρίς απαλοιφή των αλυτρωτικών διακηρύξεων στο Σύνταγμα των Σκοπίων. Προωθεί επίσης για πρώτη φορά σχέδια ενεργειακής συνεργασίας με την Αλβανία (π.χ. αγωγοί της λεγόμενης «τριπλής Εγναντίας»).

Αναπτύσσει, επίσης, μια αντιφατική σχέση ανταγωνισμού και συνεργασίας με την τουρκική αστική τάξη. Η δρομολόγηση του «Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας» που πρότεινε η Τουρκία, με έμφαση στην οικονομική συνεργασία, διευκολύνει τη μεθόδευση για συνεκμετάλλευση των πετρελαϊκών κοιτασμάτων, με τη μερίδα του λέοντος να καρπώνονται πιθανά οι αμερικανικοί όμιλοι. Ωστόσο, στο ζήτημα αυτό δεν είναι εύκολο να διασφαλιστεί συναίνεση ούτε στο εσωτερικό της άρχουσας τάξης, αφού χώρες με μικρότερη ισχύ (π.χ. Λιβύη, Βενεζουέλα) έχουν πετύχει ικανοποιητικούς όρους εκμετάλλευσης του εγχώριου ενεργειακού πλούτου τους.

Υπάρχουν, όμως, άλλοι οικονομικοί τομείς, όπως ο Τουρισμός και οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, που η συνεργασία είναι ευκολότερη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Σχέδιο «Αιγαίο: Αρχιπέλαγος καθαρής/ πράσινης ενέργειας».

Με βάση το συγκεκριμένο σχέδιο, οι συμβατικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής (μαζούτ, ντίζελ κλπ.) θα κλείσουν στα νησιά. Η ηλεκτροδότηση θα στηριχτεί σε γιγάντια αιολικά πάρκα που θα διασυνδεθούν σε αρκετές περιπτώσεις με το πλησιέστερο χερσαίο δίκτυο της Τουρκίας. Το όφελος για την κερδοφορία εγχώριων και ξένων «πράσινων» επενδυτών προϋποθέτει στη συγκεκριμένη περίπτωση την αύξηση της ενεργειακής εξάρτησης των νησιών.

Αντίστοιχα, ο ενεργός ρόλος της Ελλάδας στη νέα δομή του ΝΑΤΟ προϋποθέτει την εμβάθυνση της στρατιωτικής συνεργασίας με την Τουρκία, όπως προβλέπουν και τα νέα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο χωρών. Ενισχύει, επίσης, την προώθηση μιας παραλλαγής του «σχεδίου Ανάν» στο Κυπριακό.

Συμπερασματικά, η αστική τάξη και η κυβέρνησή της αντιμετωπίζει τα κυριαρχικά δικαιώματα σαν ένα διαπραγματευτικό όπλο για την εδραίωση της κερδοφορίας της, της ανταγωνιστικότητάς της, της εξουσίας της.

Αξιοποιεί με την ίδια ευκολία τον εθνικισμό και τον κοσμοπολιτισμό, για να περάσει τις εκάστοτε επιλογές της. Επισείει το φόβητρο του πολέμου, για να εκχωρήσει κυριαρχικά δικαιώματα, και την πατριδοκαπηλία, για να συνεχίσει τους εξοπλισμούς για ανάγκες του ΝΑΤΟ. Αναζητά λύσεις και διαπραγματεύεται ακόμα και τα σύνορά της στο πλαίσιο των ιμπεριαλιστικών συμμαχιών που έχει επιλέξει. Γι' αυτό και είναι επικίνδυνη για τον ελληνικό λαό και όλους τους λαούς της περιοχής. Επικίνδυνη τόσο για τη διασφάλιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων, όσο και για τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή. Εξίσου ψευδεπίγραφες είναι και οι διαβεβαιώσεις της για προσπάθεια μείωσης των εξοπλισμών, όσο δεν αμφισβητεί τον ενεργό ρόλο της Ελλάδας στους σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ.

Απέναντι σ' αυτές τις εξελίξεις, εντείνουμε την επαγρύπνησή μας, προετοιμαζόμαστε για διάφορες πιθανές μορφές όξυνσης της ταξικής πάλης. Ξεδιπλώνουμε και κλιμακώνουμε την αντιιμπεριαλιστική δράση που δεν περιορίζεται στη διατήρηση των συνόρων και της ειρήνης στην περιοχή και στον απαραίτητο διεθνή συντονισμό του κινήματος.

Αναδεικνύουμε ότι αυτές οι εξελίξεις, όπως και οι αντίστοιχες στο καθαρά οικονομικό επίπεδο, φέρνουν στην ημερήσια διάταξη το δίλημμα «Ανάπτυξη για τα μονοπώλια ή για τις λαϊκές ανάγκες;». Αποδεικνύουν ότι τόσο η υπεράσπιση της ειρήνης, όσο και των κυριαρχικών δικαιωμάτων περνάει μέσα από ένα δρόμο: Την αποδέσμευση από τα ιμπεριαλιστικά κέντρα, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, με λαϊκή εξουσία.