Η συγκεκριμένη επισήμανση βοηθά όποιον θέλει να δει ιστορικά και ολοκληρωμένα τις δυσκολίες και τις συνθήκες της αναμέτρησης του επαναστατικού και του οπορτουνιστικού ρεύματος για τη διαμόρφωση της ταξικής συνείδησης του προλεταριάτου.

Τα «οικονομικά και πολιτικά ψιχία» λειτούργησαν πράγματι σαν βαρίδια για το επαναστατικό πέταγμα του εργατικού κινήματος, δυνάμωσαν το συντεχνιασμό και τον οικονομισμό. Γι' αυτό και το Β` Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς θα υπογραμμίσει (στις «Θέσεις για το Αγροτικό Ζήτημα», καθώς και στο αντίστοιχο «Πρωταρχικό σχέδιο»), τη σημασία της υπέρβασης των στενών συντεχνιακών και επαγγελματικών συμφερόντων των εργατών, ώστε αυτοί να δράσουν σαν πρωτοπορία όλων των εκμεταλλευόμενων και καταπιεζόμενων λαϊκών στρωμάτων. Οι θέσεις τονίζουν: «Εξάλλου, το βιομηχανικό προλεταριάτο δε θα μπορέσει να εκπληρώσει την παγκόσμια ιστορική αποστολή του, δηλαδή την απελευθέρωση της ανθρωπότητας από το ζυγό του καπιταλισμού και των πολέμων, εάν κλειστεί μέσα στα όρια των ιδιαίτερων σωματειακών συμφερόντων του και περιοριστεί σε ήμερα διαβήματα και προσπάθειες που τείνουν στην καλυτέρευση της αστικής του θέσης, η οποία πολλές φορές είναι αρκετά ικανοποιητική. Αυτό γίνεται σε πολλές προοδευμένες χώρες, όπου υπάρχει μια "εργατική αριστοκρατία", που αποτελεί το θεμέλιο των δήθεν σοσιαλιστικών, αλλά πραγματικά θανάσιμων εχθρών του σοσιαλισμού, κομμάτων της Β` Διεθνούς, κομμάτων που έχουν προδώσει τις αρχές της Διεθνούς, και έχουν καταντήσει αστικά και σοβινιστικά κόμματα, εκτελώντας χρέη πρακτόρων του καπιταλισμού μέσα στους εργάτες»¹⁴.

Η αποφασιστική σύγκρουση με την «εργατική αριστοκρατία» και τον οπορτουνισμό είναι αναγκαίος όρος για να δράσει το προλεταριάτο ως πραγματικά επαναστατική τάξη. Η θέση που διαμόρφωσε το 2ο Συνέδριο της ΚΔ επιβεβαιώθηκε δυστυχώς με αρνητική ιστορική πείρα, ιδιαίτερα στην πορεία του εργατικού κινήματος της Δυτικής Ευρώπης.

Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο εξελίχθηκε και η βαθιά διαστρωμάτωση στην εργατική τάξη στο εσωτερικό μιας χώρας και διεθνώς. Η διεύρυνση της «εργατικής αριστοκρατίας» δεν πρέπει να κατανοείται στατικά ως κοινωνικό φαινόμενο που αφορά μόνο ορισμένες προηγμένες καπιταλιστικές οικονομίες ή ορισμένους κλάδους της οικονομίας ή συγκεκριμένες επιχειρήσεις. Δεν μπορεί, επίσης, να προσδιοριστεί μονοδιάστατα από το ύψος των μισθών. Απαιτεί τη συγκριτική εξέταση μεταξύ τμημάτων της εργατικής τάξης ενός κλάδου ή ενός κράτους και αντίστοιχη συγκριτική εξέταση στο επίπεδο της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομίας, με βάση το σύνολο των χαρακτηριστικών της τάξης (π.χ. ρόλος στην κοινωνική οργάνωση της εργασίας).

Αυτή η μελέτη σε εθνικό και διεθνές επίπεδο είναι επιτακτική και αναγκαία σήμερα, για την επεξεργασία μιας νικηφόρας στρατηγικής του εργατικού κινήματος. Θα μας απαλλάξει επίσης από απλουστεύσεις «αυτόματης» ένταξης στην «εργατική αριστοκρατία» κάθε υψηλόμισθου μισθωτού εργαζόμενου με συγκριτικά υψηλότερο ημερομίσθιο ή μισθό σε κλάδο με μεγαλύτερη παραγωγικότητα της εργασίας και οποιουδήποτε εργαζόμενου έχει ένα στοιχειώδες καθήκον εποπτείας στο πλαίσιο της σύγχρονης συνδυασμένης εργασίας στην παραγωγή.

Κάθε μονοδιάστατη προσέγγιση, όπως, για παράδειγμα, η απολυτοποίηση του κριτηρίου σχετικά με το ύψος του μισθού, συσκοτίζει το ζήτημα. Παραδείγματος χάρη, ένας ειδικευμένος υψηλόμισθος εργάτης που εργάζεται σε ανθυγιεινές συνθήκες ενός ανθρακωρυχείου, με εκτελεστικό ρόλο και όρους μεγάλης εντατικοποίησης της εργασίας, δεν κατατάσσεται στην εργατική αριστοκρατία.

Στον καπιταλισμό, όντας η ίδια η εργατική δύναμη εμπόρευμα (πουλιέται από τον κάτοχό της και αγοράζεται από τον καπιταλιστή κάτοχο μέσων παραγωγής) αγοράζεται (πληρώνεται) ανάλογα με την παραγωγικότητά της, γι' αυτό και γίνεται διάκριση μεταξύ απλής και σύνθετης, ειδικευμένης εργασίας. Αναφερόμενος στην ανώτερη, συνθετότερη εργασία, ο Μαρξ την προσδιορίζει ως εκδήλωση μιας εργατικής δύναμης, στην οποία μπαίνουν μεγαλύτερα έξοδα κατάρτισης και γι' αυτό έχει μεγαλύτερη αξία από την απλή εργατική δύναμη.

Ωστόσο, επισημαίνει ότι με την πάροδο του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, ο μισθός ειδικευμένων κατηγοριών εργασίας έχει την τάση να πέφτει ακόμα και σε σχέση με τη μέση εργασία. Αναφέρει, μάλιστα, ορισμένους λόγους που ενισχύουν αυτήν την τάση, καθώς εξετάζει την καλοπληρωμένη στην εποχή του εργασία του εμποροεργάτη: Την πρόοδο στον καταμερισμό και την οργάνωση της εργασίας, τη σταδιακή γενίκευση της αναπαραγωγής ειδικών γνώσεων (π.χ. ξένες γλώσσες)¹⁵. Η επιβεβαίωση της πρόβλεψης του Μαρξ δείχνει ότι πρέπει επίσης να εξετάζουμε την ιστορική εξέλιξη κάθε τμήματος της εργατικής τάξης για να εξάγουμε ουσιαστικά συμπεράσματα.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Σημειώσεις:

13. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα», τ. 30, σελ. 175.

14. «Η Κομμουνιστική Διεθνής», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 138.

15. Κ. Μαρξ: «Το Κεφάλαιο», τ. ΙΙΙ, σελ. 381.