Η «Γυναίκα της Ζάκυθος» είναι ένα από τα δύο πεζά έργα του Διονύσιου Σολωμού. Πρόκειται για την αφήγηση ενός υποθετικού προσώπου (του «Διονύσιου Ιερομονάχου»), σε λαϊκή γλώσσα αλλά σε ευαγγελικό ύφος και έχει ως κεντρικό πρόσωπο μια αριστοκράτισσα, τη «γυναίκα της Ζάκυθος, θανάσιμη έχθρισσα του έθνους». Η «γυναίκα της Ζάκυθος», άσχημη, ζηλόφθονη, μικρόψυχη, αποτυπώνει την εχθρική στάση της ανώτερης κοινωνικής τάξης των Ιονίων νήσων απέναντι στην ελληνική επανάσταση.

Στο απόσπασμα που παραθέτουμε, Μεσολογγίτισσες που έχουν καταφύγει στη Ζάκυνθο, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Μεσολογγίου, ζητούν βοήθεια για την αγωνιζόμενη πόλη, χωρίς να χάσουν την αξιοπρέπεια και το μαχητικό τους πνεύμα. Η «Γυναίκα της Ζάκυθος» τις χλευάζει και τις προσβάλλει, αποκαλύπτοντας, μεταξύ άλλων, με τη στάση της, την ταξική διάσταση του πατριωτισμού:

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 4

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΟΥ ΜΙΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΔΙΑΚΟΝΕΥΟΥΝΕ ΚΑΙ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΣ ΖΑΚΥΘΟΣ ΕΧΕΙ ΔΟΥΛΕΙΑ.

(?)

8. Και ιδού παρεσιάζουνται ομπρός της οι γυναίκες του Μισολογγιού. Εβάλανε το δεξί τους στα στήθια και επροσκυνήσανε: και εμείνανε σιωπηλές και ακίνητες

9. «Και έτζι δα πώς;» Τι κάνουμε; Θα παίξουμε; Τι ορίζετε, κυράδες; Εκάμετε, ανεβαίνοντας, τόση ταραχή με τα συρτοπάπουτζα, που λογιάζω πως ήρθετε να μου δώσετε προσταγές».

10. Και όλες εμείνανε σιωπηλές και ακίνητες: αλλά μία είπε: «Αμ' έχεις δίκιο. Είσαι στη(ν) πατρίδα σου και στο σπίτι σου, και εμείς είμαστε ξένες και όλο σπρώξιμο θέλουμε».

11. Και ετότες η γυναίκα (της Ζάκυθος) την αντίσκοψε και αποκρίθηκε: «Κυρά δασκάλα, όλα τα χάσετε, αλλά, από εκείνο που ακούω, η γλώσσα σας έμεινε.

12. Είμαι στη(ν) πατρίδα μου και στο σπίτι μου; Και η αφεντιά σου δεν ήσουνα στη(ν) πατρίδα σου και στο σπίτι σου;

13. Και τι σας έλειπε, και τι κακό είδετε από το(ν) Τούρκο; Δε σας άφηνε φαητά, δούλους, περιβόλια, πλούτια; Και, δόξα σοι, ο Θεός! είχετε περσότερα από εκείνα, που έχω εγώ.

14. Σας είπα εγώ ίσως να χτυπήσετε το(ν) Τούρκο, που ερχόστενε τώρα σε με να μου γυρέψετε και να με βρίσετε;

15. Ναίσκε! Εβγήκετε όξω να κάμετε παλληκαρίες. Οι (γυναίκες) επολεμούσετε (όμορφο πράμα που ήθελ' ήστενε με τουφέκι και με βελέσι: ή εβάνετε και βρακί;) Και κάτι εκάμετε στην αρχή, γιατί επήρετε (τα) άτυχα παλληκάρια της Τουρκιάς ξάφνου.

16. Και πώς εμπόρειε ποτέ του να υποφτεφτή τέτοια προδοσία; Το 'θελε ο Θεός; Δεν ανακατωνόστενε με δαύτον μέρα και νύχτα;