Σάββατο 24 Μάρτη 2007 - Κυριακή 25 Μάρτη 2007
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 1
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "ΡΙΖΟχαρτο"
«ΡΙΖΟχαρτο»
1821: Ο
λόγος της Επανάστασης

Ξυλογραφία του Α. Τάσσου, από το λεύκωμα «Ελευθερία ή Θάνατος» (εκδόσεις «Ικαρος»)
Ξυλογραφία του Α. Τάσσου, από το λεύκωμα «Ελευθερία ή Θάνατος» (εκδόσεις «Ικαρος»)
Η μεγάλη επανάσταση των Ελλήνων του 1821 αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας, κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Για τον ιστορικό, αποτελεί πρότυπο εθνικοαπελευθερωτικής επανάστασης, που συντελείται στα πλαίσια μιας συνολικότερης διαδικασίας χειραφέτησης των εθνών και συγκρότησης εθνών - κρατών, υπό την καθοδήγηση της - προοδευτικής την εποχή εκείνη - αστικής τάξης. Για τους λαούς, αποτέλεσε, στον καιρό της, και αποτελεί και σήμερα, ένα πολύτιμο παράδειγμα. Η επανάσταση του '21 ξεσπά μέσα σε συνθήκες γενικευμένης αντεπανάστασης. Εχει απέναντί της όχι μόνο τον άμεσο εχθρό, την Οθωμανική αυτοκρατορία, από την οποία το ελληνικό έθνος διεκδικεί τη χειραφέτησή του, αλλά και το συμπαγή συνασπισμό των πιο αντιδραστικών δυνάμεων της Ευρώπης, την «Ιερά Συμμαχία», που αντιστρατεύεται κάθε εθνικοαπελευθερωτικό και κοινωνικό επαναστατικό κίνημα. Εχει ακόμα απέναντι την πολιτική της Μεγάλης Βρετανίας, που εκτιμά ως ανταγωνιστική προς τα συμφέροντά της την ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας - ήδη ισχυρής, μέσα στα πλαίσια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, προοπτικά επίφοβης, σε περίπτωση συγκρότησης ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Στη Γαλλία έχει παλινορθωθεί η δυναστεία των Βουρβώνων. Στην Ιταλία, το κίνημα των Καρμπονάρων έχει ηττηθεί. Οι εξεγέρσεις στην Ισπανία και στη Νότια Ιταλία συντρίβονται από τις δυνάμεις της «Ιεράς Συμμαχίας». Μέσα σ' ένα τέτοιο κλίμα ξεσπά η ελληνική επανάσταση. Σ' αυτήν, επενδύουν ιδεολογικά και πολιτικά όλα τα προοδευτικά πνεύματα του καιρού, ελπίζοντας ότι επιτέλους ένα επαναστατικό κίνημα θα δικαιωθεί. Το Μεσολόγγι λειτουργεί στη συνείδηση των λαών της εποχής με τον ίδιο τρόπο που λειτούργησαν στον αιώνα μας η Μαδρίτη, το Στάλινγκραντ, το Βιετνάμ. Και, παρά τον εντελώς αρνητικό διεθνή συσχετισμό δυνάμεων, παρά τις συγκρούσεις μέσα στο ίδιο το μπλοκ των δυνάμεων που διεξήγαν την επανάσταση (πράγμα, εξάλλου, εντελώς αναπόφευκτο σε κάθε επαναστατική διαδικασία), η μεγάλη επανάσταση των Ελλήνων πετυχαίνει τον κεντρικό σκοπό της: Τη χειραφέτηση του έθνους από την Οθωμανική αυτοκρατορία και τη συγκρότηση ελληνικού κράτους.

Είναι άλλο ζήτημα τα προβλήματα που κληροδοτήθηκαν στο κράτος αυτό, απότοκα εκτός των άλλων της ιστορικής αδυναμίας των κοινωνικών δυνάμεων που έφεραν σε πέρας την επανάσταση: Η επιβολή της ιδιότυπης τριεθνούς «προστασίας» και τα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα που αυτή κληροδότησε και στα μεταγενέστερα χρόνια, η μη επίλυση επί μακρόν πολλών αστικοδημοκρατικών αιτημάτων, η δυσχερής θέση των πληβειακών στρωμάτων, που σήκωσαν το μεγαλύτερο βάρος των θυσιών της επανάστασης...

Συνολικά, πάντως, το πρόσημο που βάζει η μνήμη του λαού μας, η μνήμη των λαών στη μεγάλη επανάσταση των Ελλήνων, είναι θετικό. Εμείς, σε αυτό το σύντομο αφιέρωμα, θα προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε στον αναγνώστη ψήγματα από αυτή την ηρωική και επώδυνη πορεία, μέσα από φιλολογικά κείμενα που την αφορούν. Κάποια την ενέπνευσαν (όπως η «Ελληνική Νομαρχία», το μαχητικότερο ίσως, μαζί με το «Θούριο» του Ρήγα, κείμενο του ελληνικού διαφωτισμού), σε άλλα, ακούγεται ακόμα ζωντανός ο απόηχος των κανονιών που βομβάρδιζαν το πολιορκημένο Μεσολόγγι (αναφερόμαστε στη «Γυναίκα της Ζάκυνθος», του Διονύσιου Σολωμού και στην ποίηση του Ανδρέα Κάλβου), άλλα προσπαθούν να διερμηνεύσουν την επανάσταση μέσα από τη φρέσκια ματιά που έδωσε στους Ελληνες λόγιους ο μαρξισμός και οι ιστορικές εμπειρίες από τη μεγάλη δεκαετία του 1940. Θα προσπαθήσουμε να δούμε την Ελλάδα με τα μάτια των φιλελλήνων, μέσα από το λόγο του λόρδου Μπάιρον, του Αγγλου εστέτ - που βρήκε το νόημα της ζωής και του αγώνα, πριν συναντήσει το θάνατο στο αγωνιζόμενο Μεσολόγγι. Θα σχολιάσουμε την προσπάθεια να διδαχτεί η επανάσταση στις μέρες μας στα ελληνικά σχολειά, απονευρωμένη από το κοινωνικό και εθνικοαπελευθερωτικό της περιεχόμενο και με ακυρωμένη τη δυναμική της επαναστατικής βίας που αντιπαρατίθεται στην κατασταλτική βία του κυριάρχου.

Γνωρίζουμε πως αφήνουμε έξω πολλά και σημαντικά κείμενα που αφορούν τη μεγάλη επανάσταση του '21 (για παράδειγμα, τα, από κάθε άποψη σημαντικά, απομνημονεύματα των αγωνιστών). Ωστόσο, έστω κι έτσι, ελπίζουμε να μείνει στους αναγνώστες μας μια γεύση αυτής της εποχής, που κληροδότησε στο συλλογικό υποσυνείδητο του λαού μας την αντάρτικη κληρονομιά, εκ νέου γονιμοποιημένη κατά τη μεγάλη δεκαετία του '40. Κι ακόμα, κληροδότησε στο λαό μας - και σ' όλους τους λαούς - τη βεβαιότητα ότι οι συσχετισμοί δυνάμεων υπάρχουν για να ανατρέπονται και ότι κανένα πισωγύρισμα δεν μπορεί να εμποδίσει τις κάθε φορά πρωτοπόρες κοινωνικές δυνάμεις να επιβάλουν το δίκιο τους και να οικοδομήσουν το νέο σε βάρος του παλιού και του ιστορικά ξεπερασμένου.


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ