Το Ρέθυμνο, όπως και οι περισσότερες πόλεις στην Ελλάδα, μέχρι πρόσφατα δε διέθετε μονάδα επεξεργασίας των λυμάτων της. Ετσι, οι αποχετευτικοί αγωγοί της πόλης κατέληγαν απευθείας στη θάλασσα. Μάλιστα, για μεγάλο διάστημα, ο τόπος εκροής ήταν η δημοτική πλαζ στα σημεία Δελφίνι και Λαβύρινθος, το χειμώνα, και στη δυτική παραλία, κάτω από τα δικαστήρια, το καλοκαίρι. Επειτα επιλέχτηκε η τοποθεσία Γουντά, πίσω ακριβώς από ένα στρατόπεδο. Περίπου 10.000 κυβικά ανεπεξέργαστων λυμάτων καθημερινά - που έχουν φτάσει τις 20.000 - ρύπαιναν τη θαλάσσια περιοχή. Σ' αυτά θα πρέπει ναπροστεθεί η ρύπανση των γύρω οικισμών Πλακιάς, Αγ. Γαλήνη, Πάνορμο, Μπαλί και φυσικά οι ξενοδοχειακές μονάδες, που εξακολουθούν να ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια στην περιοχή, μέσα και γύρω από το Ρέθυμνο, χωρίς τον παραμικρό χωροταξικό προγραμματισμό. Και, φυσικά, να μην ξεχνάμε τις υπάρχουσες βιομηχανικές μονάδες και τις απορροές λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων από τους αγρούς προς τη θάλασσα, είτε υπεδάφια, είτε μέσω των ποταμών. Ετσι, φτάσαμε σε νεκρές παραλίες. Σ' όλη την περιοχή, δυτικά της πόλης, βράχια και πυθμένας είναι γεμάτη φύκια με το φαινόμενο του ευτροφισμού, σ' όλο του το μεγαλείο. Θέαμα κάθε άλλο παρά ελκυστικό για κάποιο υποψήφιο κολυμβητή. Πολύ εντονότερο είναι το φαινόμενο στο σημείο Δελφίνι μέχρι το λιμάνι, γιατί η περιοχή είναι κλειστή και τα νερά δεν έχουν τη δυνατότητα της γρήγορης ανανέωσής τους.

Η κατάσταση στη βόρεια πλευρά είναι θεωρητικά καλύτερη. Και λέμε θεωρητικά, γιατί εκεί συχνά έχουμε το πρόβλημα με τις πίσσες. Δωράκι από τα περαστικά πλοία. Ελάχιστοι Ρεθυμνιώτες, από λόγους ανάγκης, κολυμπούν πια στην παραλιακή γραμμή Κουμπές - Δημοτική πλαζ - Ανατολική ξενοδοχειακή ζώνη, από το Δελφίνι μέχρι τη Σκαλέτα. Η έλλειψη μεταφορικού μέσου τους φέρνει αντιμέτωπους με τα αθέατα μεν, υπαρκτά δε, κολοβακτηρίδια και λογής λογής μικρόβια. Ετσι, η απόλαυση της θάλασσας συνδυάζεται με μακρινές διαδρομές και απαιτεί μεταφορικό μέσο, τη στιγμή που η θάλασσα είναι μπροστά στην πόλη και πριν δεκαετίες τη χαιρόταν οι μόνιμοι κάτοικοι μαζί με τους χιλιάδες παραθεριστές. Εδώ και περίπου ένα χρόνο, ξεκίνησε τη λειτουργία του σε πειραματικό στάδιο ο βιολογικός καθαρισμός. Η κατασκευάστρια εταιρία έχει αναλάβει την υποχρέωση της ευθύνης του για άλλο ένα χρόνο. Παράλληλα, έχουν ξεκινήσει τη λειτουργία τους βιολογικοί καθαρισμοί σε παρακείμενους οικισμούς και σίγουρα μακροπρόθεσμα η κατάσταση θα βελτιωθεί. Ομως κι εδώ συμβαίνουν γεγονότα, που κάθε άλλο παρά την ομαλή εξέλιξη σηματοδοτούν. Ο βιολογικός καθαρισμός (σ.σ. Πλακιά) ανήκει σε δυο κοινότητες που αδυνατούν να τον λειτουργήσουν. Πριν καλά καλά ξεκινήσει σταματά, για να τον λειτουργήσουν το προηγούμενο καλοκαίρι κάποιοι ξενοδόχοι. Αλλού εξακολουθεί η προηγούμενη κατάσταση. Στο Μπαλί βγαίνει υγειονομική απόφαση που απαγορεύει το κολύμπι, για να ανατραπεί δυο μέρες μετά με άνωθεν εντολή και το αστείο επιχείρημα ότι επρόκειτο για λάθος της Γραμματείας! Οσο για το Ρέθυμνο, η επεξεργασία δεν αφορά όλα τα λύματα, αλλά μέρος τους και μεγάλες ποσότητες, που το ακριβές μέγεθος δε γνωρίζει κανείς (σ.σ. κάποιοι το υπολογίζουν στο 50%, που ερμηνεύεται με 10.000 κ.μ.), καταλήγει στο λιμάνι. Και έως ότου ξεκαθαριστεί η κατάσταση, οι Ρεθυμνιώτες θα υποχρεώνονται να αναζητούν γαλάζιες παραλίες μακριά από την πόλη τους.

Μπορεί ο Λαγανάς να είναι γνωστότερος ως τόπος αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας, με τα μύρια όσα προβλήματα υπάρχουν, αλλά και στο Ρέθυμνο οι αμμουδιές Σκαλέτα μέχρι Δελφίνι πάντα φιλοξενούσαν τα συμπαθητικά αμφίβια. Πολλοί παραθεριστές συναντούν τα βράδια στην αμμουδιά χελώνες, που βγαίνουν για να γεννήσουν, όταν επικρατεί ησυχία και σκοτάδι. Πράγμα σπάνιο από το θόρυβο των γύρω κέντρων και το δυνατό φωτισμό των ξενοδοχείων. Αν, λοιπόν, κατορθώσουν και γεννήσουν τα αυγά τους και τα σκεπάσουν με άμμο για να τα εκκολάψει ο ήλιος, ξεκινά ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Η έλλειψη οποιασδήποτε φροντίδας έχει σαν αποτέλεσμα είτε κατά λάθος να πατούν και να σπάνε τα αυγά κολυμβητές, είτε διάφοροι περίεργοι να τα ψάχνουν κάτω από την άμμο με αποτέλεσμα να τα καταστρέφουν. Τέλος, αν κατορθώσουν και βγουν τα μικρά χελωνάκια, αποπροσανατολίζονται από τα φώτα το βράδυ κι αντί για τη θάλασσα οδηγούνται προς τα ξενοδοχεία. Κι όλοι καταλαβαίνουμε τι σημαίνει αυτό. Από τη Γεωργιούπολη μέχρι τη Σκαλέτα χρειάζεται ειδική μέριμνα με επιμορφωμένους φύλακες. Το πρόγραμμα καθαρισμού των παραλιών, που πρόσφατα ανακοινώθηκε, της τάξης των 144 εκατομμυρίων, πιο πολύ μας ανησυχεί παρά μας καθησυχάζει.

Κοντά στην Κοινότητα Ατσιπόπουλου, υπάρχει ένα υπέροχο δάσος από βελανιδιές που καλύπτει μια μεγάλη έκταση. Οπως μας εξήγησε φίλος γεωπόνος, είναι το τελευταίο δείγμα από τις τεράστιες δασικές εκτάσεις, που κάποτε κάλυπταν τη μεγαλόνησο. Το βελανίδι είχε πολύ μεγάλη σημασία, γιατί, πέρα από τροφή στα ζώα, ήταν το βασικό υλικό για τα βυρσοδεψεία. Ομως, με το πέρασμα του χρόνου, τα βελανίδια αντικαταστάθηκαν με τις εισαγόμενες ζωοτροφές (σ.σ. τα αποτελέσματα των οποίων είδαμε πρόσφατα στην Αγγλία) και τις χημικές βιομηχανίες για τα βυρσοδεψεία. Ετσι το δάσος εγκαταλείφτηκε στην τύχη ή σωστότερα στην ατυχία του. Συστηματική υλοτόμηση, εκχέρσωση για καλλιέργειες κι ίσως μελλοντικά οικόπεδα. Η γνωστή ιστορία. Πριν κλείσουμε την αναφορά μας στο Ρέθυμνο, θα πρέπει να αναφέρουμε τα προβλήματα που συνδέονται με το πόσιμο νερό. Στον άξονα από την πόλη μέχρι τη Σκαλέτα, υπάρχει ένας μεγάλος υπόγειος υδροφορέας. Πολλά σπίτια είχαν πηγάδια και τα ξενοδοχεία στα θεμέλιά τους συχνά βρίσκουν νερά. Δυστυχώς, τα περισσότερα είναι μολυσμένα και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πόσιμα, λόγω των βοθρολυμάτων. Στην παλιά πόλη, το δίκτυο είναι τουλάχιστο πενήντα χρόνων κι από μαντέμι. Το μεγάλο βάρος από τα μεταφορικά μέσα προξενεί ρωγμές. Κι αν μεν αυτές είναι μεγάλες κι εντοπιστούν γρήγορα, έχει καλώς. Αν είναι μικρές όμως, εμποτίζουν τα νερά με τα λύματα, γιατί πρέπει να πούμε ότι το αποχετευτικό δίκτυο συνυπάρχει με το υδρευτικό. Τέλος, αν προσθέσουμε την υφαλμύρυνση των νερών έξω από την πόλη, λόγω της υπεράντλησής τους για αγροτικές καλλιέργειες, συμπληρώνουμε το παζλ μέρους των περιβαλλοντικών προβλημάτων της περιοχής.