Τα αίτια του Β Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκονται στην ίδια τη φύση του ιμπεριαλισμού, στις ασίγαστες αντιθέσεις του, αλλά και στην κύρια επιδίωξή του, να βγάλει από τη μέση τη Σοβιετική Ενωση, να συντρίψει το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα και να στεριώσει το σύστημά του.

Υποκινητές και πρωταίτιοι του πολέμου ήταν τα φασιστικά κράτη της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ιαπωνίας, αυτά που ενθαρρύνθηκαν με κάθε τρόπο, υποστηρίχτηκαν, κρυφά ή φανερά από Αγγλία, Γαλλία και ΗΠΑ και αναδείχτηκαν σε δύναμη κρούσης της παγκόσμιας ιμπεριαλιστικής αντίδρασης. Σκοπός τους ήταν να επιβάλουν, με κάθε τρόπο, την παγκόσμια κυριαρχία τους, να εγκαθιδρύσουν, όπως έλεγαν και τότε, τη "νέα τάξη πραγμάτων".

Χαρακτηριστικό είναι πως, ενώ τα φασιστικά κράτη έκαναν πυρετώδεις πολεμικές προετοιμασίες και κατάστρωναν τα σχέδια άμεσης έναρξης του πολέμου, οι κυβερνήσεις των μεγάλων δυνάμεων της Δύσης, της Γαλλίας, της Αγγλίας και των ΗΠΑ, αντί να συνεργαστούν με την ΕΣΣΔ στην πάλη για την αποτροπή του πολέμου, ακολούθησαν την πολιτική κατευνασμού του Χίτλερ και του Μουσολίνι.Υπολόγιζαν έτσι να κατευθύνουν τη φασιστική επίθεση ενάντια στη Σοβιετική Ενωση και έτσι όχι μόνο να ξεμπλέξουν με το πρώτο στον κόσμο σοσιαλιστικό κράτος, αλλά και να αδυνατίσουν τα φασιστικά κράτη, για να μπορέσουν αυτές να επιβάλουν την παγκόσμια κυριαρχία τους.

Τα διδάγματα από το νικηφόρο τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου παραμένουν πάντα επίκαιρα και απαραίτητα. Κι ένα από αυτά είναι ότι ο φασισμός, γέννημα - θρέμμα του ιμπεριαλιστικού συστήματος, αποτελεί κίνδυνο για την ανθρωπότητα.Αξίζει να σημειωθεί ότι ο φασισμός, σύμφωνα με τον ορισμό που δόθηκε από την Κομμουνιστική Διεθνή στο 7ο Συνέδριό της (25/7 - 20/8 1935), και που ανταποκρίνεται στην αλήθεια και την πραγματικότητα, είναι πολιτικό ρεύμα που εκφράζει τα συμφέροντα των πιο αντιδραστικών και επιθετικών δυνάμεων της ιμπεριαλιστικής αστικής τάξης.

Οι αιτίες που προκάλεσαν την εμφάνιση του φασισμού ήταν η όξυνση της κρίσης στους κόλπους του κεφαλαιοκρατικού συστήματος μετά την Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση στη Ρωσία και η απότομη άνοδος του επαναστατικού κινήματος σε Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Ουγγαρία και πολλές άλλες χώρες.Οι πιο αντιδραστικές δυνάμεις του μονοπωλιακού κεφαλαίου θέλησαν μ' αυτόν τον τρόπο να καταπνίξουν το επαναστατικό κίνημα, ν' αντιμετωπίσουν την κρίση και να κατοχυρώσουν και διευρύνουν τα συμφέροντά τους, τα υπέρογκα άνομα κέρδη τους και την εξουσία.

Οι μέθοδοι που χρησιμοποίησαν και που χαρακτηρίζουν το φασισμό είναι η απεριόριστη βία και τρομοκρατία, ο λυσσαλέος αντικομμουνισμός, ο σοβινισμός, ο αντισημιτισμός και ο ρατσισμός. Για να εξαπατήσουν τις λαϊκές μάζες, οι κήρυκες του φασισμού καταφεύγουν στην εθνικιστική και κοινωνική δημαγωγία. Πρόκειται για ένα ουσιαστικό γνώρισμα της φασιστικής ιδεολογίας και για ένα ισχυρό μέσο, που συμβάλλει στη δημιουργία κοινωνικής βάσης του φασισμού. Η δύναμη της δημαγωγίας αυτής, όπως τονίστηκε στο 7ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, βρίσκεται όχι μόνο στο ότι απευθύνεται στα πιο σκοτεινά ένστικτα του ανθρώπου - εξάπτει το αίσθημα της αγριότητας, την τάση για βία, για δολοφονίες, καλλιεργεί τις φυλετικές διακρίσεις, το σοβινισμό κλπ. - αλλά και στο ότι απευθύνεται και σε καλά αισθήματα των μαζών: σπεκουλάρει το μίσος τους για το κεφαλαιοκρατικό σύστημα, στην αγανάκτηση για την εθνική καταπίεση, στον πόθο για εκσυγχρονισμό του πολιτικού μηχανισμού, στη δυσαρέσκεια για τη μη ικανοποίηση των αναγκών και τη λύση των προβλημάτων τους. Δεν είναι τυχαίο ότι στα δίχτυα του χιτλερισμού τυλίχτηκαν οι άνεργοι και εξαθλιωμένοι εργάτες της Γερμανίας. Ωστόσο, τη μαζική βάση του φασισμού αποτελούσαν τα μεσαία στρώματα, που από τη φύση τους είναι πιο ευάλωτα στην ξέφρενη κοινωνική και εθνική δημαγωγία.

Κύρια χαρακτηριστικά της εξωτερικής πολιτικής των φασιστικών κυβερνήσεων ήταν η επιθετικότητα και οι ιμπεριαλιστικές κατακτήσεις και αρπαγές, οι φυλετικές διακρίσεις, το μίσος και η περιφρόνηση στους άλλους λαούς και πρώτα απ' όλα στο σοβιετικό λαό.

Η συντριβή της χιτλερικής Γερμανίας και των συμμάχων της από την αντιχιτλερική συμμαχία, με την αποφασιστική συμμετοχή της ΕΣΣΔ, αποτέλεσε βαρύτατο πλήγμα για το φασισμό. Ωστόσο, χάρη στην αντισοβιετική πολιτική που υιοθέτησαν αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου οι κύριες κεφαλαιοκρατικές χώρες και στον Ψυχρό Πόλεμο που κήρυξαν, διατηρήθηκαν για πολλά ακόμα χρόνια φασιστικά καθεστώτα σε μερικές χώρες (π.χ. Πορτογαλία, Ισπανία) και επιβλήθηκαν και σε άλλες, όπως στη Χιλή και την Ελλάδα.