Ενα άρθρο της Ρόζας Λούξεμπουργκ που δημοσιεύτηκε αρχικά στο Leipziger Volkszeitung στις 15 Μάη 1902 και γράφτηκε αμέσως μετά από μια τεράστια ηφαιστειακή έκρηξη το Μάη του 1902 στο λιμάνι του St. Pierre στο νησί της Μαρτινίκα της Καραϊβικής, είναι, 102 χρόνια μετά, το ίδιο αποκαλυπτικό και επίκαιρο. Σήμερα, είναι ο σεισμός και το τσουνάμι, τότε η έκρηξη ενός ηφαιστείου. Τότε τα γεγονότα εκτός Ευρώπης και η ευρωπαϊκή αποικιοκρατία είχαν εγείρει το ενδιαφέρον της Γερμανίδας κομμουνίστριας και επαναστάτριας.

Περισσότερο από έναν αιώνα μετά, το κείμενό της, που αναδημοσιεύτηκε στο αμερικανικό περιοδικό Monthly Review και το οποίο ο Dr. Ιωάννης Μιχαλόπουλος το μετέφρασε και το έστειλε στο «Ρ», είναι σαν να γράφτηκε μόλις χτες...

Βουνά ερειπίων που καπνίζουν, σωροί παραμορφωμένων άψυχων κορμιών, αχνός, θάλασσα φωτιάς που καπνίζει οπουδήποτε γυρίσεις, λάσπη και στάχτη - ό,τι απέμεινε από την ανθούσα μικρή πόλη που έστεκε ψηλά στη βραχώδη πλαγιά του ηφαιστείου σαν χελιδόνι που φτερουγίζει σε κλωνάρι.

Για κάποιο διάστημα, ο γίγαντας ακουγόταν να βουίζει και να οργίζεται ενάντια σε αυτήν την ανθρώπινη αλαζονεία, το τυφλό βαυκάλημα των δίποδων νάνων. Μεγαλόψυχος ακόμη και στην οργή του, αληθινός γίγαντας, προειδοποίησε τα απερίσκεπτα πλάσματα που σέρνονταν στα πόδια του. Κάπνισε, εκτόξευσε φλογερά σύννεφα, στο κόρφο του υπήρχε κόχλασμα και βράσιμο και εκρήξεις σαν ομοβροντίες τουφεκιών και βροντές πυροβόλων.

Αλλά τ' αφεντικά της Γης, εκείνοι που ορίζουν το ανθρώπινο πεπρωμένο, παρέμειναν με πίστη ακλόνητη, στη φρόνησή τους. Στις 7 Μάη, η επιτροπή που απεστάλη από την κυβέρνηση ανήγγειλε στους ανήσυχους κατοίκους του St. Pierre ότι όλα ήταν εντάξει στον ουρανό και τη γη. «Ολα είναι εντάξει, κανένας λόγος για συναγερμό!» όπως είπαν την παραμονή του Ορκου του Γηπέδου Αντισφαίρισης στις μεθυσμένες από χορό αίθουσες του Λουδοβίκου ΙΣΤ', ενώ στον κρατήρα του επαναστατημένου ηφαιστείου φλογερή λάβα μαζευόταν για την τρομακτική έκρηξη.

Ολα είναι εντάξει, ειρήνη και ηρεμία παντού, όπως είπαν στη Βιέννη και το Βερολίνο την παραμονή της εξέγερσης του Μαρτίου πενήντα χρόνια πριν¹. Ο γηραιός, επί μακρόν υποφέρων τιτάνας της Μαρτινίκα δεν έδωσε καμία προσοχή στις εκθέσεις της αξιότιμης επιτροπής: Αφότου οι άνθρωποι καθησυχάστηκαν από τον κυβερνήτη στις 7, εξερράγη νωρίς το πρωί της 8ης και έθαψε σε λίγα λεπτά τον κυβερνήτη, την επιτροπή, τους ανθρώπους, τα σπίτια, τους δρόμους, και τα πλοία κάτω από τη φλογερή ανάσα της οργισμένης καρδιάς του. Το έργο ήταν ριζικά λεπτομερές.

Σαράντα χιλιάδες ανθρώπινες ζωές θερίστηκαν, μια χούφτα τρεμάμενων προσφύγων διασώθηκαν -ο γηραιός γίγαντας μπορεί να βουίζει και να κοχλάζει εν ειρήνη, έχει επιδείξει την ισχύ του, έχει εκδικηθεί τρομακτικά την υποτίμηση της πρωτόγονης δύναμής του. Και τώρα στα ερείπια της αφανισμένης πόλης στη Μαρτινίκα ένας νέος επισκέπτης φτάνει, άγνωστος, ποτέ ξανά ιδωμένος - το ανθρώπινο ον.

Οχι αφεντικά και δούλοι, όχι μαύροι και λευκοί, όχι πλούσιοι και φτωχοί, όχι γαιοκτήμονες και μισθωτοί σκλάβοι, ανθρώπινα όντα έχουν εμφανιστεί στο μικροσκοπικό ερειπωμένο νησί, ανθρώπινα όντα που αισθάνονται μόνο τον πόνο και βλέπουν μόνο την καταστροφή, τα οποία θέλουν μόνο να βοηθήσουν και να συμπαρασταθούν. Το παλαιό όρος Pelee έχει κάνει ένα θαύμα!

Ξεχνιούνται οι ημέρες της Fashoda², ξεχνιούνται οι έριδες για την Κούβα, ξεχνιέται «Η Εκδίκηση». Γάλλοι και Αγγλοι, ο Τσάρος και η Γερουσία της Ουάσιγκτον, η Γερμανία και η Ολλανδία δίνουν χρήματα, στέλνουν τηλεγραφήματα, τείνουν χείρα βοηθείας. Μια αδελφοσύνη των λαών ενάντια στην καυτή έχθρα της φύσης, μια αναζωογόνηση του ανθρωπισμού στα ερείπια του ανθρώπινου πολιτισμού. Η τιμή της υπενθύμισης της ανθρωπιάς τους ήταν υψηλή, αλλά το βροντερό όρος Pelee είχε φωνή που την έπιανε το αυτί τους.

Η Γαλλία θρηνεί για τα σαράντα χιλιάδες άψυχα κορμιά του μικροσκοπικού νησιού, και ολόκληρος ο κόσμος βιάζεται να στεγνώσει τα δάκρυα της Μητέρας Δημοκρατίας. Αλλά πώς ήταν τότε, αιώνες πριν, όταν η Γαλλία προκάλεσε χειμάρρους αίματος για τις Μικρές και Μεγάλες Αντίλλες; Στη θάλασσα πέρα από την ανατολική ακτή της Αφρικής βρίσκεται ένα ηφαιστειακό νησί, η Μαδαγασκάρη: Πενήντα χρόνια πριν εκεί είδαμε την απαρηγόρητη Δημοκρατία, που θρηνεί για τα χαμένα της παιδιά σήμερα, πώς υπέταξε τους αντιστεκόμενους ιθαγενείς στο ζυγό της με τις αλυσίδες και το ξίφος.

Κανένα ηφαίστειο δεν άνοιξε τον κρατήρα του εκεί: Οι μπούκες των γαλλικών κανονιών εκτόξευσαν το θάνατο και τον αφανισμό. Οι οβίδες του γαλλικού πυροβολικού εξαφάνισαν από προσώπου Γης χιλιάδες ανθρώπινες ζωές που ανθούσαν έως ότου ένας ελεύθερος λαός βρέθηκε πρηνής στο χώμα, έως ότου η καφετιά βασίλισσα των «αγρίων» σύρθηκε μακριά ως τρόπαιο στην «Πόλη του Φωτός». Στην ασιατική ακτή, που βρέχεται από τα κύματα του ωκεανού, βρίσκονται οι χαμογελαστές Φιλιππίνες. Εξι χρόνια πριν είδαμε τους γενναιόδωρους Γιάνκηδες, είδαμε τη Γερουσία της Ουάσιγκτον επί το έργον εκεί³.

Δεν ήταν βουνά που εκτόξευαν φωτιά, εκεί, αμερικανικά τουφέκια θέρισαν ανθρώπινες ζωές σε σωρούς. Η Γερουσία του καρτέλ της ζάχαρης που σήμερα στέλνει χρυσά δολάρια στη Μαρτινίκα, χιλιάδες επί χιλιάδων, για να επαναφέρει τη ζωή από τα ερείπια, έστειλε πυροβόλο επί πυροβόλου, θωρηκτό επί θωρηκτού, εκατομμύρια χρυσών δολαρίων επί εκατομμυρίων στην Κούβα, για να σπείρει το θάνατο και την ερήμωση.

Χτες, σήμερα, μακριά στον αφρικανικό νότο, εκεί όπου μόλις μερικά χρόνια πριν ένας μικρός φιλήσυχος λαός ζούσε από την εργασία του ειρηνικά, είδαμε πώς οι Αγγλοι προκάλεσαν τον όλεθρο, αυτοί οι ίδιοι Αγγλοι που στη Μαρτινίκα σώζει η μητέρα τα παιδιά της και τα παιδιά τους γονείς τους: Εκεί τους είδαμε να ποδοπατούν βάναυσα ανθρώπινα κορμιά, πτώματα παιδιών με στρατιωτικές αρβύλες, διασχίζοντας λίμνες αίματος, θανάτου και δυστυχίας μπρος και πίσω τους.

Α, και οι Ρώσοι, ο διασώστης, αρωγός, και θρηνών Τσάρος Πασών των Ρωσιών - μια παλαιά γνωριμία! Σας έχουμε δει στα οχυρά της Praga, όπου ζεστό, πολωνικό, αίμα κύλησε στα ρέματα και έκανε τον ουρανό κόκκινο με τον αχνό του^4. Αλλά εκείνες ήταν οι παλαιές ημέρες. Οχι! Τώρα, μόλις μερικές εβδομάδες πριν, σας έχουμε δει γενναιόδωροι Ρώσοι, στους χωματόδρομούς σας, στα ερειπωμένα ρωσικά χωριά αντιμέτωποι με τον κουρελιασμένο, αναταραγμένο, δυσαρεστημένο όχλο. Πυροβόλα κροτάλισαν, μουζίκοι με κομμένη την ανάσα έπεσαν κατάχαμα, το κόκκινο αίμα των αγροτών ανακατεύτηκε με το χώμα του δρόμου.

Πρέπει να πεθάνουν, πρέπει να πέσουν επειδή τα κορμιά τους διπλασιάστηκαν από την πείνα, επειδή φώναξαν για ψωμί, για ψωμί! Και σε έχουμε δει επίσης, ω, Μητέρα Δημοκρατία, δάκρυα αποστάζουσα. Ηταν 23 Μάη 1871: Ο λαμπρός ανοιξιάτικος ήλιος έλαμπε στο Παρίσι, χιλιάδες χλωμά ανθρώπινα όντα με τα ρούχα της δουλιάς στάθηκαν στριμωγμένα μαζί στους δρόμους, στο προαύλιο των φυλακών, σώμα με σώμα και κεφάλι με κεφάλι. Από τις πολεμίστρες στους τοίχους, μυδράλια ξεπρόβαλαν τις αιμοδιψείς κάννες τους. Κανένα ηφαίστειο δεν εξερράγη, κανένα ρεύμα λάβας δεν ξεχύθηκε.

Τα πυροβόλα σου, Μητέρα Δημοκρατία, στράφηκαν στο σφιχτά στριμωγμένο πλήθος, οι κραυγές του πόνου σχίσανε τον αέρα - πάνω από είκοσι χιλιάδες κορμιά σκέπασαν τα πεζοδρόμια του Παρισιού!⁵ Και όλους εσάς - είτε Γάλλους και Αγγλους, Ρώσους και Γερμανούς, Ιταλούς και Αμερικανούς - σας έχουμε ξαναδεί άλλη μια φορά πριν όλους μαζί σε αδελφική συμφωνία, ενωμένους σε μια μεγάλη ομάδα κρατών, που βοηθά και που καθοδηγεί το ένα το άλλο: Ηταν στην Κίνα. Εκεί επίσης ξεχάσατε όλες τις φιλονικίες μεταξύ σας, εκεί επίσης κάνατε μια ειρήνη μεταξύ των λαών, για αμοιβαίο φόνο και ηγεσία. Χα, πώς οι πλεξίδες έπεσαν στη σειρά από τις σφαίρες σας, όπως τα στάχυα που χτυπήθηκαν από το χαλάζι!

Χα! πώς οι οδυρόμενες γυναίκες βύθισαν στο νερό, τους νεκρούς τους στα κρύα χέρια τους, ξεφεύγοντας από τα βασανιστήρια των διακαών εναγκαλισμών σας! Και τώρα όλοι έχουν γυρίσει στη Μαρτινίκα, όλοι μια καρδιά και ένα μυαλό πάλι, βοηθούν, διασώζουν, στεγνώνουν τα δάκρυα και αναθεματίζουν το ηφαίστειο που προκάλεσε τον όλεθρο.

Ορος Pelee, μεγαλόψυχε γίγαντα, εσύ μπορείς να γελάσεις, μπορείς να δεις με απέχθεια αυτούς τους γενναιόδωρους δολοφόνους, αυτά τα δακρύζοντα σαρκοφάγα, αυτά τα κτήνη με τη φορεσιά του Σαμαρείτη. Αλλά μια μέρα θα έρθει ένα άλλο ηφαίστειο να υψώσει τη βροντερή φωνή του: Ενα ηφαίστειο που χοχλάζει και βράζει, είτε το χρειάζεστε είτε όχι, και θα σαρώσει ολόκληρο τον ψευδοευλαβή, αιμοσταγή πολιτισμό από προσώπου γης. Και μόνο πάνω στα ερείπιά του οι λαοί θα ενωθούν με αληθινό ανθρωπισμό, που θα ξέρει μόνο ένα θανάσιμο εχθρό, την τυφλή, νεκρή φύση.