Associated Press

Διαδηλωτές στους δρόμους της Αμπούτζα

Τιμ Σάλιβαν, «Ασοσιέιτεντ Πρες», 25 Νοέμβρη 1999.

Αν δεν ήταν τηλεγράφημα ειδησεογραφικού πρακτορείου, θα μπορούσε να είναι ένα «δελτίο Τύπου» εσωτερικής κατανάλωσης κάποιας από τις τουλάχιστον έξι πετρελαϊκές πολυεθνικές που λυμαίνονται, από τα τέλη της δεκαετίας του '50, το Δέλτα του Νίγηρα. Περιοχή που, αν και παράγει ημερησίως το 95% του πετρελαίου ολόκληρης της δυτικοαφρικανικής αυτής χώρας..., «αδυνατεί» να θρέψει τα εκατομμύρια του ντόπιου πληθυσμού. Οχι μόνο γιατί ούτε σεντς από τα δισεκατομμύρια δολάρια που κερδίζουν κάθε μήνα οι πολυεθνικές του μαύρου χρυσού δεν πάει στον ντόπιο πληθυσμό. Ούτε γιατί η κυβέρνηση, αν και έβγαλε από τον περασμένο Μάη το χακί μανδύα της δικτατορίας, πρωτοτυπεί έστω ρητορεύοντας υπέρ της αποκατάστασης των δικαιωμάτων των φυλετικών κοινοτήτων, αλλά γιατί στο Δέλτα του Νίγηρα δεν έχουν απομείνει πολλά... Από τους μολυσμένους υδροφόρους ορίζοντες (λίμνες, ποτάμια, πηγάδια) δε βγαίνει νερό, αλλά δηλητήριο. Η πανίδα και η χλωρίδα έχουν υποστεί ανεπανόρθωτα πλήγματα... Οσο για τον ντόπιο πληθυσμό... αργοπεθαίνει εδώ και σαράντα χρόνια ή εκτελείται εν ριπή οφθαλμού από τις «κινητές δυνάμεις της αστυνομίας» (γνωστές στον ντόπιο πληθυσμό και ως «Τάγματα που δολοφονούν και φεύγουν»), όταν μερίδες του πληθυσμού εξεγείρονται, συνειδητοποιώντας πως το μόνον που τους απομένει είναι ο αγώνας. Ενας αγώνας άνισος, αλλά δίκαιος, που η τελική του δικαίωση, όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου, θα μοιάζει με την εκπλήρωση ευφάνταστου σεναρίου, καθώς μέσα στο στενό περιθώριο της σημερινής πραγματικότητας οι πολυεθνικές του πετρελαίου δε φαίνεται να ξεκουμπίζονται σύντομα, ακόμη και εάν το μεγαλύτερο μέρος του Δέλτα του Νίγηρα ποτιστεί με το αίμα του ντόπιου πληθυσμού.

Δεν είναι καθόλου τυχαίες, ούτε άγνωστες οι σχέσεις της «Σελ», της «Σεβρόν», της «Ελφ», της «Μόμπιλ» με τους Νιγηριανούς δικτάτορες της τελευταίας σαρακονταετίας. Τα στρατιωτικά καθεστώτα άλλωστε εναλλάσσονταν το ένα μετά το άλλο, όπως και οι διάφορες «σωτήρες» στρατηγοί, ανάλογα με το ποιος εξυπηρετούσε καλύτερα τα συμφέροντα των λεγόμενων Επτά Αδελφών... Κάτι, που πολλές φορές γινόταν με το «αζημίωτο», όσον τουλάχιστον αφορούσε τις τσέπες ή τους τραπεζικούς λογαριασμούς του στρατιωτικο-οικονομικού κατεστημένου. Οσον, όμως, αφορούσε και αφορά τον κορβανά των 110.000.000 Νιγηριανών πολιτών, αυτό λειτουργούσε πάντοτε αντίστροφα, αφού όποτε γέμιζαν οι τραπεζικοί λογαριασμοί του κατεστημένου, τα ταμεία του κράτους και τα εισοδήματα των πολιτών εξανεμίζονταν. Ομως, εδώ, το ζήτημα δεν είναι μόνον οικονομικό. Ισως, αυτό να είναι και το λιγότερο, μια που μία από τις πιο οδυνηρές επιπτώσεις της δράσης των πολυεθνικών του πετρελαίου στη Νιγηρία ήταν η συστηματική εξολόθρευση του ντόπιου πληθυσμού και η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος... Ωστόσο, αυτός ο «σιωπηλός» - για τα μεγάλα ξένα ΜΜΕ - πόλεμος, που μαίνεται στο Δέλτα του Νίγηρα και τις τελευταίες μέρες παρουσιάζει νέα έξαρση, μια που τα νέα από το μέτωπο αναφέρουν (και πάλι...) την εξολόθρευση δεκάδων πολιτών από τις σφαίρες των αστυνομικών και στρατιωτικών δυνάμεων, το μόνον που δεν είναι, είναι «φυλετικός».

Δεν πρόκειται για «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» ανάμεσα σε συμμορίες αντίπαλων φυλών. Δεν πρόκειται για ομάδες εγκληματιών, που αποφάσισαν να κάνουν απαγωγές ατόμων που «εργάζονται» στις εγκαταστάσεις των πολυεθνικών του πετρελαίου για να βγάλουν μερικές εκατοντάδες δολάρια. Οι κολασμένοι της φυλής Αϊτζό (μια από τις πολυπληθέστερες φυλές της Νιγηρίας) αγωνίζονται να ζήσουν... σε ένα υγιές, αξιοπρεπές περιβάλλον. Κάτι, που για τις πολυεθνικές του πετρελαίου μοιάζει περισσότερο με «έγκλημα», εάν όχι με «τρομοκρατία» (μια που η φρασεολογία είναι προσφάτως του «συρμού»).

Λίγα χρόνια μετά την εκτέλεση του Νιγηριανού ακτιβιστή της φυλής Ογκόνι, Κεν Σάρο Ουίουα, το 1995 από τις σφαίρες των στρατιωτών του δικτάτορα Σάνι Αμπάτσα και τις εντολές της αγγλο-ολλανδικής «Shell», και λίγο μετά το τελευταίο οκτάμηνο του '98, οπότε δεκάδες κάτοικοι στο Δέλτα του Νίγηρα εκκαθαρίστηκαν από τις σφαίρες των «Κινητών Μονάδων της Αστυνομίας», που χρησιμοποιούσαν όπλα της «Shell», ελικόπτερα και σκάφη της «Σεβρόν», οι νέοι της φυλής Αϊτζό σήκωσαν κεφάλι (τον περασμένο Γενάρη) και αντιτασσόμενοι στο συμβιβασμό των πρεσβυτέρων της φυλής, διαχώρισαν τη θέση τους ζητώντας: Την παύση των δραστηριοτήτων της «Σεβρόν» στη γη τους, την έναρξη διαλόγου με τις πετρελαϊκές πολυεθνικές και τη νιγηριανή κυβέρνηση, με σκοπό τη συγκρότηση επιτροπών που θα αναζητήσουν λύσεις και θα εφαρμόσουν προτάσεις για τη σωτηρία του ρημαγμένου οικοσυστήματος και την έξοδο των ντόπιων πληθυσμών από την ανέχεια... Ωστόσο, περίπου έντεκα μήνες μετά, οι προτάσεις των νέων της φυλής Αϊτζό πέρασαν - όπως δυστυχώς ήταν αναμενόμενο...- απαρατήρητες. Εως σήμερα, καμία επιτροπή δε συστάθηκε, ούτε βεβαίως οι πολυεθνικές έκαναν πίσω, εμμένοντας πιστές στο μόνο «δόγμα» τους: Την εξουσία του ασύδοτου πλουτισμού με κάθε κόστος. Εντούτοις, ακόμη και την ώρα αυτή, που συνεχίζονται οι εκτελέσεις δεκάδων πολιτών από περίπου 2.000 στρατιωτικές δυνάμεις και η μαζική φυγή εκατοντάδων - κυρίως ηλικιωμένων - κατοίκων από τις κολασμένες πόλεις και περιφέρειες στο Δέλτα του Νίγηρα, κάτι φαίνεται να κινείται στον ορίζοντα... Και αυτό που «κινείται» έστω και αργά (για να μην πούμε βασανιστικά αργά...) είναι η κυβέρνηση του εκλεγμένου (όπως παρουσιάζεται) Προέδρου Ολουσέγκουν Ομπασάντζο.

Ο θάνατος του Νιγηριανού επί πολλά χρόνια δικτάτορα, στρατηγού Σάνι Αμπάτσα, ήρθε προβάλλοντας ένα νέο «γρίφο» στην πολυτάραχη πολιτική σκηνή της πολυπληθούς δυτικοαφρικανικής χώρας. Η δε ανάληψη προεδρικών καθηκόντων τον περασμένο Μάη από τον Ολουσέγκουν Ομπασάντζο επικροτήθηκε από ορισμένα δυτικά ΜΜΕ ως «επάνοδος της δημοκρατίας» στη Νιγηρία, αλλά από μία μεγάλη μερίδα Νιγηριανών και οργανώσεων προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως «οφθαλμαπάτη». Οι πρώτοι επικαλούνταν τις πρώτες ανακοινώσεις του Προέδρου Ομπασάντζο για την καταπολέμηση της πολύχρονης κρατικής διαφθοράς, για τον περιορισμό της δράσης των πολυεθνικών του πετρελαίου και την ανάγκη αυτές να προχωρήσουν σε λήψη μέτρων για την αποκατάσταση τεράστιων ζημιών στο περιβάλλον και τον ντόπιο πληθυσμό. Αν όλα αυτά στα αυτιά ηχούν «επαναστατικά», στην πράξη έχουν συμβεί ελάχιστα.

Η ανεργία εξακολουθεί να εκτινάσσεται σε ποσοστό άνω του 50%. Η υποδομή της χώρας στον τομέα των μεταφορών, τηλεπικοινωνιών, υδροδότησης, ηλεκτροδότησης και υπηρεσιών είναι επιεικώς «ισχνή». Ως εκ τούτου, αν κοιτάξει κανείς πίσω από τους ουρανοξύστες της πρωτεύουσας Αμπούτσα και της εμπορικής μεγαλούπολης του Λάγος, ένα μεγάλο μέρος της περιφέρειας εξακολουθεί να βυθίζεται στα βάθη τριτοκοσμικής φτώχειας, με τις γνωστές οδυνηρές συνέπειες για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Εάν τώρα προσθέσει κανείς τη χαοτική - αν όχι κολασμένη... - κατάσταση που επικρατεί στο πετρελαιοφόρο Δέλτα του Νίγηρα, τότε η εικόνα προβάλλει μάλλον εφιαλτική. Τώρα, το εάν θα ψηφιστεί κάποτε το νομοσχέδιο της κυβέρνησης του Προέδρου Ομπασάντζο, για τη σύσταση «Κυβερνητικής Επιτροπής στο Δέλτα του Νίγηρα», με σκοπό την επίλυση των μακροχρόνιων οικολογικών προβλημάτων, την αποκατάσταση των τοπικών οικοσυστημάτων και την απόδοση κάποιων από τα υπέρογκα κέρδη των πολυεθνικών στις ντόπιες κοινότητες, αυτό παραμένει επί της ουσίας άγνωστο... Ακόμη και εάν η επιτροπή αυτή συσταθεί, και οι πολυεθνικές δείξουν μεσοπρόθεσμα διατεθειμένες να ρίξουν στάχτη στα μάτια της διεθνούς κοινής γνώμης, δίνοντας μικροψίχουλα στις φυλετικές κοινότητες στο Δέλτα του Νίγηρα, τότε μπορεί προσωρινά να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις, αλλά δε θα κερδίσουν ποτέ τη συμπάθεια των Νιγηριανών. Οχι μόνον γιατί αυτοί είναι, ως επί το πλείστον, δύσκολο να ξεχάσουν τα οικτρά και συστηματικά εγκλήματα της τελευταίας σαρακονταετίας, αλλά γιατί ένα ακόμη «όχι» στο δικαίωμά τους για ζωή θα προκαλέσει νέους αγώνες, ακόμη και εάν το κόστος είναι μοιραίο για τις σημερινές γενιές...