Copyright 2023 The Associated

-- Ολοι τους συμφωνούσαν στο γεγονός ότι παραλάμβαναν ένα κακοσυντηρημένο δίκτυο, για το οποίο φταίγανε οι προηγούμενοι. Ολοι τους συνέχιζαν στον ίδιο δρόμο που είχανε χαράξει οι προηγούμενοι και πάντα σε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Ολοι τους αναδείκνυαν ως «παθογένειες» της κατάστασης την υποχρηματοδότηση και τις ελλείψεις στη συντήρηση του δικτύου, τη συνεχή συρρίκνωση του ανθρώπινου δυναμικού, την καθυστέρηση ολοκλήρωσης των συμβάσεων και τη δολιοφθορά στο δίκτυο.

Οσο για τις αιτίες του εγκλήματος, κατά βάση αναδείκνυαν τη μη τήρηση του Γενικού Κανονισμού Κυκλοφορίας (ΓΚΚ) από μεριάς του σταθμάρχη και του μηχανοδηγού της επιβατικής αμαξοστοιχίας, δηλαδή το ανθρώπινο λάθος, λέγοντας συμπληρωματικά ότι εάν λειτουργούσαν τα συστήματα ασφαλείας, ενδεχομένως αυτό να είχε αποτραπεί.

Παρά την προσπάθεια ωραιοποίησης της κατάστασης, που προσπάθησαν ο καθένας για τη δική του θητεία και όλοι μαζί για την αθώωση της πολιτικής της ΕΕ, από την εξέτασή τους προκύπτουν μια σειρά αντιφάσεις, ανορθολογισμοί, αλλά και χρήσιμα στοιχεία, τα οποία συμβάλλουν στην εξαγωγή και τεκμηρίωση χρήσιμων συμπερασμάτων που φωτίζουν τις αιτίες αλλά και τους υπεύθυνους της ανεπαρκούς ασφάλειας του σιδηροδρομικού δικτύου, η οποία και οδήγησε στο έγκλημα στα Τέμπη.

-- Τα στοιχεία αυτά που αναφέρετε, ποια βασικά συμπεράσματα ενισχύουν;

-- Θα μπορούσαμε συνοπτικά να κωδικοποιήσουμε τα εξής:

Πρώτον, κατά τη διάρκεια του τραγικού δυστυχήματος δεν λειτουργούσε κανένα σύστημα στην περιοχή, ούτε η φωτοσήμανση, ούτε η τηλεδιοίκηση, ούτε το σύστημα απρόσκοπτης επικοινωνίας όλων των εμπλεκόμενων (GSM-R), ούτε και το σύστημα αυτόματης πέδησης (ETCS). Εάν κάποιο απ' αυτά λειτουργούσε, θα μπορούσε να διορθώσει τα λάθη που έγιναν από τη μη τήρηση του ΓΚΚ και θα είχε αποτραπεί το έγκλημα.

Δεύτερο, το ότι δεν λειτουργούσαν τα συστήματα οφείλεται στο γεγονός ότι δεν είχαν ολοκληρωθεί έγκαιρα μια σειρά συμβάσεις και δεν είχε πιστοποιηθεί η λειτουργικότητά τους:

- Η σύμβαση 10012/2006 για την προμήθεια συστημάτων GSM-R, αξίας 57,3 εκατ. ευρώ, με συμφωνημένη διάρκεια 2 χρόνια, δηλαδή το 2008. Παραδόθηκε τμηματικά από το 2018 έως το 2021. Ωστόσο το σύστημα αυτό δεν έχει τοποθετηθεί σε όλους τους συρμούς της «Hellenic Train» και δεν το χρησιμοποιούν οι μηχανοδηγοί.

- Η σύμβαση 10004/2007 για την προμήθεια του συστήματος ETCS στους συρμούς, αξίας 25 εκατ. ευρώ και με συμφωνημένη διάρκεια 2 χρόνια. Παραδόθηκε το 2018. Η ΓΑΙΟΣΕ, στην οποία ανήκουν οι συρμοί που νοικιάζει η «Hellenic Train», εκτίμησε ότι το σύστημα δεν ήταν λειτουργικό λόγω φθορών. Δεν λειτούργησε ποτέ και από τότε εκκρεμεί η σύναψη νέας σύμβασης για να γίνει λειτουργικό.

- Η σύμβαση 10005/2007 για την προμήθεια του συστήματος ETCS στις γραμμές, αξίας 17,2 εκατ. ευρώ, και με συμφωνημένη διάρκεια τριάντα μηνών, παραδόθηκε τμηματικά από το 2019 έως το 2021.

- Τέλος, η γνωστή σύμβαση 717/2014 για την ανάπτυξη και αναβάθμιση του συστήματος Σηματοδότησης και Τηλεδιοίκησης στον άξονα Αθήνα - Θεσσαλονίκη - Προμαχώνας, αρχικής αξίας 41,3 εκατ. ευρώ και αρχικής διάρκειας 2 χρόνων, για την οποία μετά από παρατάσεις υπογράφηκε συμπληρωματική σύμβαση το 2021 και η οποία φέρεται να ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 2023.

Γιατί όμως υπήρξαν καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των συμβάσεων και η ασυμβατότητα ανάμεσα στα διάφορα συστήματα;

Στο ερώτημα αυτό απαντά πολύ εύγλωττα η Επιτροπή Γεραπετρίτη στη σελ. 205 του πορίσματός της: «Τα σιδηροδρομικά έργα αποτέλεσαν πεδίο έντονου ανταγωνισμού μεταξύ διάφορων εργολάβων, κατασκευαστών, προμηθευτών (συνήθως αλλοδαπών). Οι προδιαγραφές ήταν συχνά διαφορετικές από ένα τμήμα χιλιομέτρων έως το επόμενο (επίσης κάποιων χιλιομέτρων), με συνέπεια ασυμβατότητες μεταξύ των τμημάτων ενός ενιαίου κατά τ' άλλα έργου... Για να ικανοποιηθούν μάλιστα οι προμηθευτές από τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, η κατάτμηση των έργων κατάντησε συνήθης πρακτική...».

Τρίτο, η διαχρονική υποχρηματοδότηση του ΟΣΕ, ιδιαίτερα για τις απαραίτητες εργασίες συντήρησης του δικτύου, με αποτέλεσμα να έχουμε ένα ελλιπώς συντηρούμενο δίκτυο με γρήγορη απαξίωση μιας σειράς εγκατεστημένων συστημάτων, όπου σε συνδυασμό με την ελλιπή προστασία του δικτύου από κλοπές οδηγεί στο να έχουμε ένα κακοσυντηρημένο δίκτυο.

Τέταρτο, η συνεχής μείωση του προσωπικού του ΟΣΕ από 8.500 που υπηρετούσαν το 2000 στον όμιλο, το 2010 στον ΟΣΕ υπηρετούσαν 5.150, οι οποίοι μέσω των υποχρεωτικών μετατάξεων του νόμου Ρέππα μειώθηκαν στους 2.800 και σήμερα είναι λιγότεροι από 700, όταν το οργανόγραμμα προβλέπει 2.100 εργαζόμενους. Επίσης απασχολούνται άλλοι 300 με συμβάσεις και δελτία παροχής υπηρεσιών.

Αντίστοιχη εικόνα καταγράφεται και στη «Hellenic Train». Η έλλειψη προσωπικού οδηγεί στην εντατικοποίηση της εργασίας, οι ελαστικές μορφές απασχόλησης βάζουν εμπόδια στην απόκτηση εμπειρίας και στην εξειδίκευση που απαιτείται για την ασφαλή εκτέλεση των εργασιών. Αυτά σε συνδυασμό με την υποβάθμιση της εκπαίδευσης και της πρακτικής εξάσκησης (είναι χαρακτηριστικό ότι ο μοιραίος σταθμάρχης μέσα σε επτά μόλις μήνες από την έναρξη της εκπαίδευσης ανέλαβε βάρδια ως σταθμάρχης στη Λάρισα, ενώ άλλες εποχές θα έπρεπε να περάσουν πάνω από τρία χρόνια για να αναλάβει κάποιος βάρδια σταθμάρχη) πολλαπλασιάζουν τη συχνότητα εκδήλωσης του ανθρώπινου λάθους.

Ο συνδυασμός της έλλειψης συστημάτων ασφαλείας με τη συχνότερη εκδήλωση ανθρώπινου λάθους οδηγεί σε εκρηκτικές καταστάσεις, που μπορεί να οδηγήσουν σε τραγικά συμβάντα, όπως αυτό των Τεμπών.

Επίσης από τις εργασίες της Εξεταστικής Επιτροπής αναδείχθηκαν:

- Οι έντονα προβληματικές σχέσεις ανάμεσα στον ΟΣΕ, την ΕΡΓΟΣΕ, τη ΓΑΙΟΣΕ και την ΤΡΑΙΝΟΣΕ. Η διάσπαση του ΟΣΕ σε θυγατρικές εταιρείες και η μετέπειτα αυτονομία τους ως προς τη λειτουργία τους ήταν αποτέλεσμα της πολιτικής της ΕΕ για την «απελευθέρωση» των σιδηροδρομικών μεταφορών.

Η ΕΡΓΟΣΕ, μάλιστα, δημιουργήθηκε κατ' απαίτηση της Κομισιόν, γιατί δεν είχε εμπιστοσύνη ότι ο ΟΣΕ θα μπορούσε να πραγματοποιήσει μεγάλα και τεχνολογικά σύνθετα έργα για τον εκσυγχρονισμό του σιδηρόδρομου. Αυτή αποτέλεσε προνομιακό πεδίο για να ασκούν δικαιοδοσία και οι διάφοροι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί, οι οποίοι σχετίζονται με τις χρηματοδοτήσεις έργων, υποδομών και προμηθειών. Επίσης υπήρξαν και καταγγελίες ότι στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ λειτουργούσαν άτυπα ως εκπρόσωποι επιχειρηματικών ομίλων με ανταγωνιστικά συμφέροντα.

Η προβληματική σχέση ανάμεσα στον ΟΣΕ και την ΕΡΓΟΣΕ προκύπτει από το γεγονός ότι, ενώ ο ΟΣΕ ήταν ο κύριος του έργου αυτού, δεν μπορούσε να ελέγξει ούτε τις τεχνικές προδιαγραφές που καθόρισε η ΕΡΓΟΣΕ, ούτε την πορεία εκτέλεσης του έργου.

Η περαιτέρω «απελευθέρωση» της αγοράς οδήγησε το 2017 στην ιδιωτικοποίηση της ΤΡΑΙΝΟΣΕ και στην εξαγορά της από την ιταλική FS. Με την υποδομή, για την οποία απαιτείται μεγάλη χρηματοδότηση για την ανάπτυξη και συντήρησή της, να παραμένει στην ευθύνη του Δημοσίου, ενώ το μεταφορικό έργο που οδηγεί σε γρήγορα κέρδη να εκχωρείται σε επιχειρηματικούς ομίλους. Από τη σχέση αυτή δημιουργούνται ανταγωνιστικά συμφέροντα ανάμεσα στον διαχειριστή της υποδομής και σ' αυτόν της εκμετάλλευσης, τα οποία λειτουργούν σε βάρος της ασφάλειας των μεταφορών.

- Οι μεγάλες ευθύνες της ΕΕ για την πολιτική «απελευθέρωσης» των σιδηροδρομικών μεταφορών, η οποία αποτελεί στρατηγική επιλογή της ΕΕ, για να βρουν νέους κερδοφόρους τομείς τα υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια.

Το ολοκληρωμένο σύστημα ERTMS (European Rail Traffic Managment System), το οποίο περιλαμβάνει τα συστήματα ETCS και GSM-R, όπως αποκαλύπτει και ο τίτλος του. Αυτό αφορά τη διαχείριση των σιδηροδρομικών μεταφορών για την ενιαιοποίηση του ευρωπαϊκού διασυνδεδεμένου σιδηροδρομικού δικτύου, ώστε να μην υπάρχουν καθυστερήσεις λόγω ασυμβατότητας συστημάτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του μεταφορικού κόστους προς όφελος των πολυεθνικών.

Στόχος του είναι η αύξηση του σιδηροδρομικού χώρου (να κυκλοφορούν περισσότεροι συρμοί), η αύξηση των ταχυτήτων και μετά η αύξηση της ασφάλειας ως στοιχείο που διευκολύνει απλά το μεταφορικό έργο και όχι βεβαίως την ασφάλεια των επιβατών. Γι' αυτό και δεν αναπτύσσονται τα συστήματα αυτά στο υπόλοιπο σιδηροδρομικό δίκτυο. Αυτά τα συστήματα πρέπει να έχουν εγκατασταθεί στα κράτη - μέλη μέχρι το 2030 και αυτό το χρησιμοποιούσαν ως δικαιολογία τόσο ο Σπίρτζης όσο και ο Καραμανλής για την καθυστέρηση των έργων.

Επίσης στη βάση της προκρούστειας λογικής του κόστους - οφέλους, η ΕΕ επιτρέπει να κυκλοφορούν τρένα με διαφορετικές προδιαγραφές ασφαλείας και πυρασφάλειας. Γιατί, όπως χαρακτηριστικά τόνισε μάρτυρας, αν δεν γινόταν αυτό η ΓΑΙΟΣΕ θα έπρεπε να αντικαταστήσει το 90% των συρμών, το οποίο και θα οδηγούσε σ' ένα τεράστιο κόστος.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο ίδιος ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός έδωσε το πιστοποιητικό άδειας κυκλοφορίας, ότι είναι ασφαλή, στη «Hellenic Train» και στο τυχαίο υλικό που νοικιάζει από τη ΓΑΙΟΣΕ, παρά το γεγονός ότι δεν πληρούν τα σύγχρονα πρότυπα ασφαλείας.

-- Πώς σχολιάζετε τη στάση της κυβερνητικής πλειοψηφίας και των άλλων κομμάτων στην επιτροπή;

-- Βεβαίως δεν είχαμε αυταπάτες για το πώς θα λειτουργούσε η συγκεκριμένη επιτροπή με βάση τον αρνητικό συσχετισμό δύναμης.

Από την κυβερνητική πλειοψηφία έγιναν συστηματικές προσπάθειες για τη συγκάλυψη των αιτιών και των υπευθύνων του εγκλήματος, μεταφέροντας τις ευθύνες αποκλειστικά στο ανθρώπινο λάθος.

Από τους εκπροσώπους του ΣΥΡΙΖΑ, του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Αριστεράς έγινε προσπάθεια συκοφάντησης της πρωτοβουλίας του ΚΚΕ για τη συγκρότηση της Εξεταστικής. Προσπάθησαν να απαλλάξουν τους υπουργούς και τα στελέχη των δικών τους κυβερνήσεων. Ταυτόχρονα, οι συχνές, οξυμένες και άγονες αντιπαραθέσεις με την κυβερνητική πλειοψηφία ήταν ένα βολικό άλλοθι για την από κοινού συγκάλυψη των αιτιών και την καλλιέργεια πρόσκαιρων εντυπώσεων.

Η εσπευσμένη δε ολοκλήρωση των διαδικασιών με ευθύνη της κυβερνητικής πλειοψηφίας αναδεικνύει το άγχος της για να μην υπάρξουν νέες αποκαλύψεις σε σχέση με την έκρηξη και την πυρκαγιά, η οποία ευθύνεται για τον θάνατο της πλειοψηφίας των νέων που χάθηκαν στο έγκλημα στα Τέμπη, αλλά και για το γεγονός της εσπευσμένης αλλοίωσης του τόπου του εγκλήματος, ενώ ήταν σε εξέλιξη το έργο συλλογής και επεξεργασίας στοιχείων και δεδομένων που θα φώτιζαν πτυχές του τραγικού συμβάντος.

Επίσης η Εξεταστική, παρ' όλη την προσπάθεια συγκάλυψης, διευκόλυνε το έργο της προανακριτικής διαδικασίας που βρίσκεται σε εξέλιξη.

-- Εναν χρόνο μετά το έγκλημα στα Τέμπη πόσο πιο ασφαλείς είναι οι σιδηροδρομικές μεταφορές;

-- Από τη στιγμή που δεν έχουν αντιμετωπιστεί οι αιτίες και οι παράγοντες που οδήγησαν στο έγκλημα στα Τέμπη, παραμένει ζητούμενο η ασφάλεια του σιδηροδρομικού δικτύου και έργου. Πολύ περισσότερο που με τις πλημμύρες στον Θεσσαλικό κάμπο καταστράφηκε το δίκτυο, αλλά και από το γεγονός ότι πρόσφατα απεντάχθηκαν από το ΤΑΑ δύο εμβληματικά έργα για τον σιδηρόδρομο, το έργο για την αναβάθμιση των υποδομών ασφαλείας των 10 μεγαλύτερων σιδηροδρομικών σηράγγων του ΟΣΕ και το έργο για την πλήρη εφαρμογή του ERTM-S.

Γι' αυτό και στην πρόσφατη ανακοίνωσή της η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ τονίζει: «Το ΚΚΕ με το πόρισμά του θα αποκαλύψει στον λαό τις βαρύτατες πολιτικές και ποινικές ευθύνες της κυβέρνησης της ΝΔ, αλλά και όλων των μέχρι σήμερα κυβερνήσεων για τον τεμαχισμό του σιδηρόδρομου και την ιδιωτικοποίησή του, με τις ευλογίες της ΕΕ, την απουσία συστημάτων ασφαλείας, που σε συνδυασμό με την υποστελέχωση του ΟΣΕ, όχι μόνο προετοίμασαν το έγκλημα στα Τέμπη, αλλά στρώνουν το έδαφος και για επόμενα!».