Στο φουαγιέ της αίθουσας στον Περισσό είχε στηθεί μια πλούσια και ενδιαφέρουσα έκθεση ντοκουμέντων τόσο από το Αρχείο του ΚΚΕ όσο και από το Ιδρυμα «Γληνός», που στο άνοιγμα της εκδήλωσης το ΚΚΕ απηύθυνε τις ευχαριστίες του σε αυτό και ιδιαίτερα στον Γραμματέα του ΔΣ και υπεύθυνο των Αρχείων του, κ. Γιώργο Μπουμπού, για την αμέριστη βοήθειά του.

Οι επισκέπτες είδαν στην έκθεση το πτυχίο του Δ. Γληνού από τη Φιλοσοφική Σχολή το 1905, το διαβατήριό του, φωτογραφίες με την οικογένειά του, ιδιόχειρες αφιερώσεις στον Γληνό από τον Ν. Καζαντζάκη, τον Κ. Βάρναλη, τον Γ. Ιμβριώτη, χειρόγραφα και άρθρα του Γληνού από τον «Νουμά», την «Αναγέννηση», τον «Νέο Δρόμο» και φυσικά τον «Ριζοσπάστη» και την ΚΟΜΕΠ. Ξεχωριστή ήταν και μια προθήκη αφιερωμένη στο ταξίδι του στην ΕΣΣΔ το 1934, με εισιτήρια θεάτρου, κινηματογράφου, κουπόνια σίτισης, άρθρα που έγραψε μετά την επιστροφή του, αλλά και υλικά από το Πανενωσιακό Συνέδριο Σοβιετικών Συγγραφέων. Στην έκθεση υπήρχαν ακόμα βιβλία και μελέτες που ο ίδιος είχε συγγράψει, καθώς επίσης φωτογραφίες και υλικά από τις εξορίες, χειρόγραφά του, κείμενα διαμαρτυρίας των κρατουμένων, εφημερίδες της εποχής, αλλά και γράμματα από και προς την οικογένειά του, ενώ άλλη μια προθήκη αφορούσε εκδόσεις τιμής προς αυτόν μετά τον θάνατό του.

Παράλληλα οι επισκέπτες έλαβαν ως αναμνηστικό από την εκδήλωση μια κάρτα με φωτογραφία του Γληνού με συνεξόριστούς του στον Αη Στράτη και τα λόγια του: «Ευτυχισμένος είναι ο άνθρωπος που ζει και πεθαίνει για ένα μεγάλο ιδανικό».

Κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, ενώ ακολούθησαν ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις για πλευρές της σκέψης και του έργου του Δ. Γληνού.

«Σήμερα, τιμώντας τον Δημήτρη Γληνό, τιμάμε τη διαχρονική συμβολή του στη συνεχή αναζωογόνηση της μαρξιστικής σκέψης στη χώρα μας, που αγκάλιασε ένα οπωσδήποτε διευρυμένο πεδίο ενδιαφερόντων.

Το πολύπλευρο έργο του άλλωστε έχει τέτοια σημασία που αναγνωρίστηκε από την UNESCO, τοποθετώντας τον μεταξύ των 100 πιο σημαντικών διανοούμενων όλου του κόσμου, που με τον στοχασμό και τη δράση τους είχαν σημαντική συμβολή στην υπόθεση της εκπαίδευσης, από την εποχή της αυγής του ανθρώπινου πολιτισμού έως τις μέρες μας.

Στο πρόσωπο του Γληνού εντοπίζουμε μια προσωπικότητα που έκανε πράξη την καινοτομία, όχι με το στενό και αγοραίο περιεχόμενο που της δίνουν οι διάφοροι κυβερνώντες, αλλά με αυτό που μπορεί να συνοψιστεί ως επιδίωξη "η επιστήμη να σκέφτεται ανθρώπινα και κάθε άνθρωπος να σκέφτεται επιστημονικά".

Ομως, δυστυχώς, κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί όταν η μόρφωση, η παιδεία, η επιστημονική έρευνα προσαρμόζεται ακόμη περισσότερο στις ανάγκες της καπιταλιστικής αγοράς, όπως με το νομοσχέδιο για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων - επιχειρήσεων που ανακοινώθηκε σήμερα (σ.σ. χθες) από τον κ. Μητσοτάκη και το οποίο συνιστά αντιδραστική τομή, και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπιστεί από τη νεολαία και τον λαό μας», σημείωσε στην αρχή της ομιλίας του ο Δ. Κουτσούμπας.

Παρακάτω, επεσήμανε: «Τρεις είναι οι κεντρικές πράξεις της ζωής του Δημήτρη Γληνού, σύμφωνα με τον ίδιο. Και μέσα σε αυτές απλώνονται επιμέρους, ωστόσο καθοριστικές στιγμές, που επιδρούν διαλεκτικά, σωρευτικά αλλά και ρηξικέλευθα στην πορεία του.

Ο ίδιος, στον αυτοβιογραφικό απολογισμό του, το 1936, προσδιορίζει αυτές τις τρεις "στιγμές" ως εξής: Πρώτη: Το 1917, η Θεσσαλονίκη και η δημοτική γλώσσα στα σχολεία. Δεύτερη: Η διάσπαση του Εκπαιδευτικού Ομίλου και η διακήρυξή του το 1927. Τρίτη: Ο κομμουνισμός, το 1936.

(...) Ο πρώτος κύκλος: Αυτός που ο ίδιος τιτλοφόρησε με επίκεντρο το γλωσσικό ζήτημα. Εδώ θα τον συναντήσουμε να συμμετέχει από το 1911 στον Εκπαιδευτικό Ομιλο, που αποτελούσε φορέα του αστικού κινήματος του δημοτικισμού και της συνολικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Δεν ήταν δηλαδή απλά μια λέσχη προβληματισμού. Ο Γληνός έχει επίγνωση ότι το εκπαιδευτικό και το γλωσσικό ζήτημα είναι εν τέλει πολιτικό και ταξικό ζήτημα, χωρίς να εντοπίζει, φυσικά, ακόμα την προοπτική της εργατικής εξουσίας. Και γι' αυτό παίρνει το μέρος της αστικής τάξης και του τμήματος εκείνου που πρεσβεύει και επιδιώκει αστικούς εκσυγχρονισμούς.

Είναι όμως χαρακτηριστικό ότι ο Γληνός ήδη στα 1911 είχε επίγνωση των ορίων της αστικής βενιζελικής παράταξης, παρόλο που συνέχισε για τουλάχιστον άλλη μια δεκαετία να εναποθέτει τις ελπίδες του στον βενιζελισμό, για την "από τα πάνω" αστική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση (...) Κεντρική πράξη αυτής της περιόδου, κατά τη θητεία του το 1917 ως γραμματέας του υπουργείου Παιδείας και πρόεδρος του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου, η εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στο Δημοτικό Σχολείο με τα νέα αναγνωστικά, όπως τα "Ψηλά Βουνά" και το "Αλφαβητάρι" με τον ήλιο, που η αντίδραση του 1920 ζητά "να καώσι"».

Στη συνέχεια ο Δ. Κουτσούμπας αναφέρθηκε αναλυτικά στη δραστηριοποίηση του Γληνού στον Εκπαιδευτικό Ομιλο, στις θυελλώδεις συζητήσεις για την πορεία και τη φυσιογνωμία του, στη διάσπασή του, αλλά και στην κριτική από την πλευρά του ΚΚΕ στο κείμενο της διακήρυξης του Ομίλου, μετά την επικράτηση της γραμμής του Γληνού, σημειώνοντας ότι «η κριτική που άσκησε το ΚΚΕ ήταν σωστή (...) Το 1927 όμως ήταν ακόμα νωρίς για τον Γληνό για να αντιμετωπίσει το θέμα αυτό ολοκληρωμένα και ως κομμουνιστής, παρόλο που συνεχώς ωριμάζει μέσα του η ιδέα της επανάστασης ως προϋπόθεσης για την επίλυση και του εκπαιδευτικού προβλήματος».

Ακολούθως ο Δ. Κουτσούμπας τόνισε: «Θα αναρωτηθεί κανείς, τι είναι αυτό που καθιστά τον Γληνό να αποτελεί σημείο τομής στην παιδαγωγική σκέψη; Ο Γληνός σε κάθε φάση της ζωής του δεν αναλύει απλά την εκπαιδευτική πραγματικότητα, αντιπαραβάλλει εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό σχέδιο διεξόδου. Ο Γληνός κατάφερε να διατυπώσει πρωτότυπη εκπαιδευτική πρόταση, γιατί είχε προσεγγίσει την αστική παιδαγωγική σκέψη και είχε βρεθεί μπροστά στις αντιφάσεις της. Αλήθεια, δείτε πόσο επίκαιρες είναι οι διαπιστώσεις του για το σχολείο στα αστικά κράτη, ή για το πώς το αστικό σχολείο δεν μπορεί να αναπτύξει ουσιαστικά την έννοια της συλλογικότητας, γιατί βασίζεται σε μια ατομιστική κοινωνία.

Εχοντας ξεκαθαρίσει τις υποθέσεις του με την αστική τάξη, από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 ο Γληνός θα ενταχθεί οργανικά στην υπόθεση της ιδεολογικής διαπάλης από τη σκοπιά του κομμουνισμού και του ΚΚΕ. Γράφει στον "Ριζοσπάστη" και στους "Νέους Πρωτοπόρους", στων οποίων από τα μέσα του 1933 συμμετέχει στη Συντακτική Επιτροπή, μέχρι να τους κλείσει η δικτατορία του Μεταξά το 1936. (...)

Ο Γληνός πια αναδεικνύεται ως στρατευμένος διανοούμενος με όλη τη σημασία της λέξης. Παίρνει μέρος στη σκληρή μάχη με τους εκπροσώπους της αστικής ιδεολογίας και της λογοτεχνίας. (...)

Σε μια περίοδο που απλώνεται από τον Οκτώβρη του 1935 και έως τον Φλεβάρη του 1939, ξεκινά πια μια νέα φάση στη ζωή του Δημήτρη Γληνού και στις "τιμές" που του επιφύλαξε το αστικό κράτος: Οι εξορίες. Αη Στράτης, Ανάφη, Ακροναυπλία, Σαντορίνη. Περισσότερο, αντιμετωπίστηκαν από τον ίδιο σαν μια ευλογία - έτσι γράφει - για την παραπέρα ιδεολογική του ωρίμανση.

Στην επιστροφή από τον Αη Στράτη, Γενάρη του '36, θα ανακοινώσει ότι οριστικά προσχωρεί στο Κομμουνιστικό Κόμμα. (...)

Στην Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ τον Δεκέμβρη του 1942, εκλέγεται στην Κεντρική Επιτροπή και από κει γίνεται μέλος του Πολιτικού Γραφείου και μέλος της Γραμματείας του. Είναι ο συγγραφέας του έργου "Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ". (...) Προετοιμάζεται για να ανέβει στα "Ψηλά Βουνά" της απελευθερωμένης Ελλάδας, όπου θα σχηματιστεί η Προσωρινή Κυβέρνηση. Δεν θα προλάβει όμως να μπει επικεφαλής της ΠΕΕΑ, όπως ήταν η πρόταση της ΚΕ του ΕΑΜ. Θα πεθάνει πάνω στην εγχείρηση στην οποία ήθελε οπωσδήποτε να υποβληθεί, αν και γνώριζε τους κινδύνους, γιατί επιθυμούσε να είναι σε θέση να προσφέρει με τη συμμετοχή του στην Κυβέρνηση του Βουνού. (...)

Τιμώντας τον Γληνό και "περπατώντας" στη γραμμή σκέψης που ο ίδιος ακολούθησε, δηλαδή τη δημιουργική ιστορική μελέτη του παρελθόντος, δίνοντας βάρος στην ουσία και όχι στις μορφές, μπορούμε να διατυπώσουμε με σιγουριά τα εξής: Ο Γληνός είναι γνήσιο παιδί της εποχής του. Αποδεχόμενος και αφομοιώνοντας τον μαρξισμό και τον κομμουνισμό, συναντιέται με την ανάγκη μιας ανατρεπτικής ανασύνθεσης του κόσμου ως ολότητας. Την επανάσταση».

• Ολόκληρη η ομιλία του Δ. Κουτσούμπα στην εκδήλωση για τον Δημήτρη Γληνό θα δημοσιευτεί στον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου».