Σάββατο 24 Φλεβάρη 2018 - Κυριακή 25 Φλεβάρη 2018
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 36
ΔΙΕΘΝΗ
ΗΠΑ - ΤΟΥΡΚΙΑ
Κόντρες που περιπλέκονται στο ευρύτερο γεωπολιτικό φόντο

Διεργασίες και αντιθέσεις ενδεικτικές της ευρύτερης «αναμπουμπούλας» στη Μέση Ανατολή

Από τη συνάντηση Ερντογάν - Τίλερσον

EMRETAZEGUL

Από τη συνάντηση Ερντογάν - Τίλερσον
Λίγο πριν ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ προσγειωθεί στην Αγκυρα, για να ξεκινήσει στις 15 Φλεβάρη επαφές με την τουρκική ηγεσία, η φιλοκυβερνητική εφημερίδα «Σαμπάχ» φιλοξένησε ως κεντρικό άρθρο «μια ανοιχτή επιστολή στον (Αμερικανό ΥΠΕΞ) Ρεξ Τίλερσον». Αποτυπώνοντας καθαρά ότι η αυξανόμενη ένταση στις σχέσεις των δύο χωρών αποτελεί μέρος συνολικότερων γεωπολιτικών ανταγωνισμών, η εφημερίδα σημείωνε:

«Αυτήν την περίοδο, καθώς η επιρροή των ΗΠΑ ως υπερδύναμης στη Μέση Ανατολή παρακμάζει, κανείς δεν τις λαμβάνει πλέον υπόψη του σοβαρά. Αν (απλά) η αδυναμία των Ηνωμένων Πολιτειών τις μετέτρεπε πλέον σε "μη παράγοντα" (στην περιοχή), όλα θα ήταν καλά και ωραία. Δυστυχώς, (η αδυναμία τους) γίνεται αιτία για μεταβολές. Η Μέση Ανατολή ίσως γίνει η πρώτη περιοχή (του πλανήτη) όπου καταγράφεται τέτοια επιδείνωση (για τις ΗΠΑ) αλλά σίγουρα δεν θα είναι η τελευταία. Χώρες της περιοχής (μας) απευθύνονται σε άλλες χώρες εκτός αυτής και ανοιχτά εκφράζουν τη δυσπιστία τους για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αν (εσείς και η κυβέρνησή σας κ. Τίλερσον) δεν μπορείτε να διαχειριστείτε μια κρίση, το ελάχιστο που μπορείτε να κάνετε είναι να μην προκαλέσετε την πυρκαγιά. Αν είστε ανίκανοι να διαμορφώσετε στρατηγική, θα έπρεπε τουλάχιστον να δεχτείτε το ρόλο που αναλαμβάνουν οι σύμμαχοί σας στην περιφέρεια. Θα έπρεπε να χρησιμοποιήσετε τη σημαντική δύναμη που (σας) έχει απομείνει για χάρη της ειρήνης και της σταθερότητας, όχι του χάους.

Οι σχέσεις των δύο χωρών μας μπορούν ακόμα να διασωθούν. Ωστόσο, έτσι όπως έχουν τα πράγματα, η Τουρκία δεν θα σηκώσει ούτε το δαχτυλάκι της για να σας ευχαριστήσει. Είναι καιρός (εσείς) να σκεφτείτε προσεκτικά και να κάνετε κάτι που θα κάνει την Αγκυρα ευτυχισμένη...».

Ανεξάρτητα από το αν τα παραπάνω περιγράφουν με ακρίβεια την εξέλιξη του συσχετισμού δυνάμεων στην περιοχή, είναι καθαρό ότι οι αντιθέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες δυναμώνουν.

Το ευρύτερο γεωπολιτικό φόντο

Οι «μεταβολές» που προχωρούν στη Μέση Ανατολή και παραπέρα, και σε επίπεδο αλλαγής συνόρων, και ως προς τις γεωπολιτικές συνεργασίες που θα ακολουθήσουν την «εκδίωξη του "Ισλαμικού Κράτους"» προκαλούν ανησυχίες, φυσικά και στην Τουρκία, μία πολύ σημαντική στρατιωτική και οικονομική δύναμη στην περιφέρεια, η οποία νιώθει να απειλείται καταρχάς από την αναβάθμιση των Κούρδων (με την ολόπλευρη στήριξη των ΗΠΑ).

Το ενδεχόμενο ενίσχυσης των Κούρδων στην περιοχή αναζωπυρώνει την αποφασιστικότητα με την οποία η τουρκική αστική τάξη θέτει όρους για τη «φιλία» της. Από την άλλη μεριά, η σταδιακά ενεργότερη εμπλοκή της Ρωσίας στον πόλεμο της Συρίας έδωσε νέα ορμή στους ανταγωνισμούς και παρά τις «δυσκολίες» που ακολούθησαν τη συντριβή του ρωσικού «Su-24» το Νοέμβρη του 2015, σήμερα συνεχίζεται η προσέγγιση Αγκυρας - Μόσχας, κατά περίπτωση και Τεχεράνης.

Ολη η συζήτηση για τη μεταπολεμική «σταθερότητα», καταρχάς σε Ιράκ και Συρία, αποτελεί πεδίο όξυνσης ήδη υπαρκτών αντιθέσεων, μεταξύ ισχυρών ιμπεριαλιστικών κέντρων. Είναι ακριβώς μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα των ενδοϊμπεριαλιστικών διεργασιών, αντιθέσεων και παζαριών που μεγαλώνει και ο κίνδυνος για μια νέα «πυρκαγιά», και σε στρατιωτικό επίπεδο (αν αναλογιστεί μάλιστα κανείς τη συνεχιζόμενη συσσώρευση στρατιωτικών δυνάμεων στην περιοχή), καθώς στο όνομα της «αντιμετώπισης της τρομοκρατίας» προχωρούν οι συζητήσεις και συμφωνίες για την αξιοποίηση στρατιωτικών συστημάτων και εγκαταστάσεων, αναδεικνύοντας πόσο περιπλέκεται το ενδοϊμπεριαλιστικό παζάρι.

Είναι ενδεικτικές οι (καταρχήν) υπογραφές που έπεσαν για να αγοράσει η Τουρκία αντιπυραυλικά συστήματα από τη Ρωσία (αφού, όπως λέει, δε βρήκε ικανοποιητικές προσφορές από τους συμμάχους της στη Δύση), αλλά και η συζήτηση που φουντώνει για το κατά πόσο η βάση στο Ιντσιρλίκ (νότια Τουρκία) θα παραμείνει ανοιχτή για τις ΗΠΑ, ως μέρος μάλιστα μιας συνολικότερης συζήτησης για την πορεία του ΝΑΤΟ.

Η «επαναξιολόγηση» της συνεργασίας Αγκυρας - Ουάσιγκτον είναι επομένως σε διαρκή εξέλιξη. Είναι καθαρό ότι οι ΗΠΑ θέλουν να (έστω) επιβραδύνουν μια προσέγγιση Τουρκίας - Ρωσίας. Μέσα σε αυτό το φόντο της ευρύτερης κόντρας για την αύξηση της γεωπολιτικής επιρροής σε ένα σταυροδρόμι τριών ηπείρων (σημειωτέον, η Τουρκία συνδέεται σημαντικά με τις ισορροπίες και στη «φλέγουσα» Νοτιοανατολική Μεσόγειο), για τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών της «γειτονιάς», παλιών και νέων ενεργειακών και εμπορικών διαύλων, είναι που και η Τουρκία προσπαθεί να διασφαλίσει το ρόλο των μονοπωλίων που εκπροσωπεί.

Μάλιστα, αυτά προχωρούν ενώ στο εσωτερικό της εντείνονται και οι ενδοαστικές διεργασίες, για το πώς καλύτερα θα προστατευθούν τα συμφέροντα του ντόπιου κεφαλαίου, και ενώ οι αντιθέσεις βαθαίνουν, όπως φάνηκε και με το πραξικόπημα του 2016, για την προετοιμασία του οποίου δεν έχουν «κοπάσει» τα σενάρια για την ανάμειξη π.χ. των ΗΠΑ (από όπου εξακολουθεί να μην εκδίδεται ο ισλαμιστής επιχειρηματίας Φετ. Γκιουλέν, φερόμενος πρωταγωνιστής στην απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης του ΑΚΡ).

Ανταλλάγματα και ασάφειες

Η συνέντευξη Τύπου που έδωσαν οι ΥΠΕΞ των δύο χωρών στις 16 Φλεβάρη, ενώ είχε προηγηθεί μία τρίωρη συνάντηση του Τίλερσον με τον Τούρκο Πρόεδρο, Ρ. Τ. Ερντογάν, ήταν γεμάτη ασάφειες για τα θέματα που «καίνε» τις σχέσεις τους, όπως ο συνεχιζόμενος εξοπλισμός των Κούρδων από τους Αμερικανούς. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν μόνο για τη μεγάλη σημασία που έχουν η γεωγραφική θέση περιοχών όπου συνεχίζονται οι «μάχες κατά της τρομοκρατίας», όπως το Αφρίν και η Μανμπίτζ (όπου οι τουρκικές επιχειρήσεις δε βρίσκουν σύμφωνη την Ουάσιγκτον), και η διαδικασία «σταθεροποίησης» των περιοχών από όπου θα φύγουν οι «τρομοκράτες». Δηλαδή, ουσιαστικά, συμφώνησαν ότι οι διαφωνίες τους αφορούν κρίσιμα ζητήματα και δεν θα λυθούν εύκολα.

Ανοιχτά και καθαρά, ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Μ. Τσαβούσογλου, επανέλαβε ότι «οι σχέσεις μας βρίσκονται σε ένα κρίσιμο σημείο καμπής. `Η θα διορθώσουμε (τα προβλήματα) και θα συνεχίσουμε τις σχέσεις μας ή θα βρεθούμε σε πολύ χειρότερη κατάσταση». Ο ίδιος αναφέρθηκε μεν σε «σημαντική στροφή» που έγινε για την «εξομάλυνση των σχέσεών μας», πρόσθεσε δε ότι υπάρχουν «κάποια βήματα που πρέπει να γίνουν», υπάρχουν «προσδοκίες και από τις δύο πλευρές». Από τη μία, αναγνώρισε ότι υπήρξαν θέματα «που δεν μπορέσαμε να λύσουμε» (κατά τις συζητήσεις με Τίλερσον), από την άλλη περιέγραψε την επιθυμία «να εστιάσουμε στο πώς μπορούμε να κάνουμε βήματα προσανατολισμένα στο να βρεθεί λύση» (στις διαφωνίες).

Ενδεικτικές του πόσο θα χοντρύνει το παζάρι είναι οι πλευρές στις οποίες επικεντρώθηκε η κουβέντα για την «επόμενη μέρα» στη Συρία. Οπως εξήγησε ο Τσαβούσογλου, χρειάζεται να γίνει ακόμα περισσότερο ειδική συζήτηση για το «πώς θα αντιπαλέψουμε τις τρομοκρατικές οργανώσεις, πώς θα φέρουμε σταθερότητα στις πόλεις που εκκαθαρίστηκαν από τρομοκρατικές επιθέσεις, ποιος θα το κάνει αυτό, πώς θα σεβαστούμε την εδαφική ακεραιότητα του Ιράκ...». Στην πραγματικότητα, ξεχώρισε τις διαφωνίες που παραμένουν έντονες για τις προτεραιότητες, τις συμμαχίες, τους όρους και το πλάνο ανοικοδόμησης στη μετά το «Ισλαμικό Κράτος» εποχή.

Ο δε Τίλερσον επέλεξε να μιλήσει για τη «βαθιά και σημαντική σχέση» που έχουν οι δύο χώρες, υποστηρίζοντας μάλιστα ότι πρόκειται για «συμμαχία δοκιμασμένη από το χρόνο» αλλά και εκφράζοντας με έμφαση την «ευγνωμοσύνη (μας) επειδή η Τουρκία έχει επιτρέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ για να "εγκαταστήσουν" (στρατιωτικές) δυνάμεις στο Ιντσιρλίκ».

Επίσης, αναγνώρισε «το νόμιμο δικαίωμα της Τουρκίας να διασφαλίσει τα σύνορά της» αλλά, ταυτόχρονα, «κάλεσε την Τουρκία να επιδείξει αυτοσυγκράτηση (...) προκειμένου να αποφευχθούν ενέργειες που θα μπορούσαν να κλιμακώσουν τις εντάσεις σε αυτήν την περιοχή». Την ίδια στιγμή, δεν παρέλειψε να μεταφέρει τη στήριξη της Ουάσιγκτον για την «τουρκική δημοκρατία», προσπαθώντας να διασκεδάσει τη δυσαρέσκεια της Αγκυρας για την (τουλάχιστον χλιαρή) αντίδραση των ΗΠΑ στην απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, επισημαίνοντας ότι «όσο η Τουρκία τηρεί τη δέσμευσή της» σε αρχές όπως το κράτος δικαίου, η ανεξαρτησία των δικαστών, ο ανοιχτός Τύπος, «τόσο θα επεκτείνεται η πιθανή μας εταιρική σχέση».

Σύνθετη διαπραγμάτευση

Μέσα από αυτό το πρίσμα χρειάζεται να δούμε και την ένταση στις σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας, τις κλιμακούμενες αμφισβητήσεις σε Αιγαίο και κυπριακή ΑΟΖ, που αποτελούν αντανάκλαση ευρύτερων ανταγωνισμών στην περιοχή μας. Το επιβεβαίωσε άλλωστε ο ίδιος ο Τούρκος Πρόεδρος, λέγοντας ότι για τη χώρα του έχουν την ίδια αξία το Αφρίν, το Αιγαίο και η Κύπρος, δείχνοντας ότι η Τουρκία διεξάγει μια σύνθετη διαπραγμάτευση σε όλο το εύρος των σχέσεων με παραδοσιακούς και νέους συμμάχους της, σε μια περίοδο και σε μια περιοχή όπου ο διαμοιρασμός σφαιρών επιρροής και το ενδεχόμενο αλλαγής συνόρων απειλούν άμεσα ζωτικά συμφέροντα της τουρκικής αστικής τάξης.

Απ' αυτήν τη σκοπιά, είναι επικίνδυνος ο ρόλος του σημαιοφόρου των ιμπεριαλιστικών σχεδιασμών που αναλαμβάνει η ελληνική κυβέρνηση, διακινώντας μάλιστα την άποψη ότι η ένταση στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ είναι «ευκαιρία» αναβάθμισης για την ελληνική αστική τάξη. Η βαθύτερη εμπλοκή στους ανταγωνισμούς που κλιμακώνονται, μόνο νέα δεινά προμηνύει για τον ελληνικό και τους άλλους λαούς.


Α. Μ.


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ